Lekciya 3 Tema :::: Tabiyattanıwdı oqıtıw metodları

2. Tábiyattı awızeki oqıtıw metodları 
Sáwbet. Oqıwshılarģa bilim beriwdiń jetekshi metodı oqıtıwshınıń janlı 
pikir almasıwı – sáwbet bolıp esaplanadı. Sáwwbet oqıtıwshınıń jeke ózine 
baylanıslı boladı, sonıń ushın onıń ózinde oqıwshılarģa tárbiyalıq tásir qılıw ushın 
úlken imkaniyatlar jasırınıp jetedi. Oqıtıwshınıń obrazlı emocional hám izshillikte 
bayan qılıp barıwdan ibara bolıp tabıladı. Sáwet qatıy izshillikti saqlawı arqalı 
oqıtıwshı hár qıylı túrdegi usıllardı hám onı logikalıq islep shıģıw usılların 
qollanadı. Oqıtıw ameliyatında sáwbettiń tómendegishe túrleri: aytıp beriw, bayan 
etiw, xarakterlep beriw, túsindiriw, dodalaw qollanıladı.
Hikaya syujeli, illustraciyalı, informacion sıyaqlı túrlerge iye. Jańa 
material bayanına oqıwshılardın tiri tábiyat múyeshi, mektep jer maydanı, 
ekskursiya yaki jazda, tábiyat qoynında oqıtıwshının tapsırması menen alıp barģan 
gúzetiw hám tájiriybeleri haqqındaģi hikayanı kiritiw júdá qımbatlıdur. Oqıwshılar 
oqıģan kitaplarındaģin qahramanlardı hikaya qılıp beredi. Máselen: tábiyat 
haqqında «Quslar biziń dostımız» temasında hám basqa.
Sáwbet onı kórgen adamnıń sayahatshının, jas naturalisttiń, turisttiń qanday 
bolmasın jańalıqtı ashıwģa qatnasıwınıń hám basqalarınıń atınan alıp barıladı. 
Bayan qılıp beriw átiramızdaģı haqıyqattan alınģan predmetlerdiń hám 
hádiyselerdiń belgilerin, qásiyetlerin, paydalı qazılmaların, ol yaki bul tábiyiy 
zonadaģi ósimliklerdiń, haywanatlardın funkciyasınıń hám klimattıń qásiyetlerin 
izshillikte bayan etip beriwde qollanıladı.
Xarakterlep beriw – bayan etip beriwdiń hádiyse eki predmettiń eń tiykarģi 
belgilerin hám qásiyetlerin atap kórsetiwden ibarat bolģan hár qıylılıģı (tawlardı, 
dáryalardı, tábiyiy zonalardı xarakterlep beriw) bolıp esaplanadı.
Átirapımızdaģi haqıyqatlıqtı predmetlerdiń hám hádiyselerdi rejeli túrde, 
jóneltirilgen maqsetke, sanalı túrde shólkemlestirilgenlik penen ańlaw tábiyattanıw 
gúzetiwi dep túsinilied. Gúzetiwler eki belgisi menen: anıqlanģan maqsettiń bar 
ekenligi hám dıqqattı gúzetiw obyektine maqsetli jámlew menen xarakterlenedi. 
Predmetlerdi hám hádiyselerdi gúzetiw, olardı salıstırıw, uqsaslıq hám 
parqlı belgilerin anıqlaw. Pikirlewdiń, dıqqattıń hám erkinliktiń rawajlanıwına 
járdem beredi.
Hikayanıń hár qanday qıylı bul didaktikalıq talaplarģa: 1) tańlanģan 
materialdın ililiylig hám joqarı idealılıģı; 2) logikalıq izshillik hám dáliylleniw; 3) 
oqıwshılar ushın anıq, tegis hám túsinikli bolıwına; 4) oqıtıwshı sóylewiniń 
kórgizbeli hám esaplı bolıwına juwap beriwi kerek. 1-2-klasslarda hikayanıń 
dawamlılıģı 5-8, 3-4-klasslarda bolsa 10-12 minuttan aspawı lazım.
Hikaya processinde ózlestiriwdiń iskerligine járdem beriwshi didaktikalıq 
usıllardan paydalanıw zárúr.