Lekin A. Kekule benzolning tuzilishi

Barqarorlik effekti faqat olti a ’zoli sistemalarga emas, balki,7i-elektronlari soni Xyukkel qoidasiga muvofiq keladigan uch-, to4!!-, besh- va yetti a’zoli tutash sistemalarga ham xos ekanligi nazariyjihatdan asoslangan. Keyinchalik shunday birikmalar sintez qilinib, batafsil o‘rganilgan. Benzol tuzilishiga ega bolmagan, lekin rc-elektronlari soni Xyukkel qoidasiga muvofiq keladigan siklik tutash sistemalar nobenzoid (nobenzol) aromatik sistemalar deb nomlangan.

Agar siklik planar tutash sistemada it-elektronlar soni Xyukkel qoidasiga muvofiq kelmasa, bunday birikmalar odatda beqaror boiadi.Mazkur sistemalar ba’zan antiaromatik sistemalar ham deyiladi.

18.2. BENZOL QATOR ARENLAR

Benzol qator arenlarni benzol siklidagi vodorod atomlarini alkil,alkenil, alkinil guruhlariga almashingan hosilalari deb qarash mumkin.

Masalan:

IYUPAK nomenklaturasi bo‘yicha arenlarning nomi -en qo‘shimchasiga ega boiishi kerak, ya’ni benzol benzen, toluol toluyen deb atalishi kerak. Bunday nomlash ingliz tilidagi adabiyotlarda qo‘llaniladi. Lekin boshqa tillarda ba’zi chalkashliklarga qaramasdan -ol qo‘shimchasi bilan nomlash saqlanib qolgan.Arenlarning qoldiqlarini nomi - il (aril-) qo‘shimchasi bilan yasaladi. Ba’zi qoldiqlar trivial nomlarini saqlab qolgan. Masalan: