Lektsiya №11

Lektsiya № 12. Kobalt, nikel hám olardıń birikpeleri
Reje :
1. Kobalt, nikel hám olardıń birikpeleri.

2. Tábiyatta ushırasıwı, fizikalıq hám ximiyalıq qásiyetleri.

3. Kobalt, nikel (II,III) birikpeleri: oksidleri, gidroksidleri,

duzlardıń alınıwı hám qásiyetleri.

4. Kobalt, nikeldıń kompleks birikpeleri.

5. Kobalt, nikel, olardıń balqıtpaları hám birikpeleriniń qollanılıwı.

Tayanish so`zleri: kobal`ttıń fizikalıq qásiyetleri, kobal`ttıń ximiyalıq qásiyetleri, kobal`ttıń oksidleri, kobal`ttıń gidroksidleri, kobal`ttıń duzları, nikel`dıń fizikalıq qásiyetleri, nikel`dıń ximiyalıq qásiyetleri, nikel`dıń oksidleri, nikel`dıń gidroksidleri, nikel`dıń duzları, kobal`t hám nikel`dıń kompleks birikpeleri, balqıtpaları, qollanıwları.
Kobal`t hám nikel` tábiyatta birikpeler tu`rinde ushırasadı, tiykarınan mısh`yae xám ku`kirt penen birgelikte, mısalı, kobal`tpirit CoS<sub>2</sub>, kobal`t jıltırı CoAsS, nikel` jıltırı NiAsS.

Kobal`ttıń elektroterisligi 1,88, jer qabıǵında 0,004% ti quraydı, okean suwlarında 0,005 mg/l. Okisleniw dárejeleri +2, +3. Gumis-aq, sarǵısh reńli. 1751 jılı Shvetsiyada Georg Brandt tamanınan ashılǵan. Nikel`dıń elektroterisligi 1,91, jer qabıǵında 0,008% ti quraydı, okean suwlarında 0,002 mg/l. Okisleniw dárejeleri +2, +3. Gumis-aq, qızǵısh yamasa ko`kshil reńli. 1735 jılı Shvetsiyada Aleks Kronstedt tamanınan ashılǵan.

Element	Belgisi	Tártip sanı	Qabatlarda elektronlardıń jaylasıwı
Kobal`t	Co	27	1s^22s^22p^63s^23p^63d^74s^2
Nikel`	Ni	28	1s^22s^22p^63s^23p^64s^23d^8

Kobal` hám nikel` – jıltır metallar, magnitlik qasiyetlerine iye. Kobal`tıń massalıq sanı 8,79, al nikel`diki 8,9. Kobal`ttıń balqıw temperaturası 1480°C, nikel`diki 1452°C.

Temir semeystvasınıń barlıq elementleri joqarı temperaturada vodorod mug’darın derli sińirip aladı. Asirese nikel` ku`shlirek sińiredi.

Ximiyalıq jaǵınan kobal`t hám nikel` aktivligi to`men elementler. Ápiuayı temperaturada suwǵa, ıǵal hawaǵa hám siltilerge turaqlı boladı; xlorid hám suyıltırılǵan sul`fat kislotalarında aste-aqırın eriydi; nitrat kislotasında jaqsı erip kobal`t hám nikel`diń eki valentli duzların payda etedi. Kontsentrlengen azot kislotası bul metallardı passivlestiredi.

Kobal`t hám nikel` eki hám u`sh valentli oksidlerdi payda etedi: CoO, Co₂O₃, NiO, Ni₂O₃.

Kobal`t hám nikel`dıń eki valentli oksidleri (CoO, NiO) suwda erimeydi. Olardıń gidroksidleri tiyisli eriytuǵın duzlarına siltilerdi tásir etkende alınadı. Olar tiykarlıq qásiyetlerge iye.

Nikel`dıń gidroksidi Ni(OH)<sub>2</sub> hawaǵa turaqlı boladı, al kobal`ttıń gidroksidi hawada aste aqırın okislenedi. Okisleniw reaktsiyası:

4Co(OH)₂ + O₂ + 2H₂O = 4Co(OH)₃

Kobal`t hám nikel` gidroksidleri tiyisli tiyisli gidroksidlerin siltili ortalıqta okislew jolı menen alınadı:

2Ni(OH)₂ + Br₂ + 2NaOH = 2Ni(OH)₃ + 2NaBr

Kobal`t hám nikel`dıń oksidleri hám gidroksidleri ku`shli oksilewshiler qatarına kiredi, kislotalı ortalıqta olar eki valentli metallardıń duzlarına shekem qálpine keledi. Mısalı:

Co₂O₃ + 6HCl = 2CoCl₂ + Cl₂ + 3H₂O

4Ni(OH)₃ + 4H₂SO₄ = 4NiSO₄ + O₂ + 10H₂O

Kobal`t hám nikel`lar turaqlı kompleks birikpelerdi payda etedi. Olar birewleri analitikalıq ximiyada qollanıladı. Mısal retinde sarı, suwda az eriytuǵın kristal zat 2K₂Na[Co(NO₂)₆]·3H₂O nı alıwǵa boladı.

Qadaǵalaw sorawlari :

1. Kobal`ttıń qanday oksidlerin bilesiz?

2. Nikel`dıń qanday oksidlerin bilesiz?

3. Kobal`ttıń fizikalıq hám ximiyalıq qásiyetleri qanday?

4. Nikel`dıń fizikalıq hám ximiyalıq qásiyetleri qanday?

5. Kobal`t hám nikel`dıń qanday duzların bilesiz?

6. Kobal`t hám nikel`dıń qanday duzların bilesiz?

7. Kobal`t hám nikel`dıń qollanıwları qanday?

VENNA DIAGRAMMASI


VENNA DIAGRAMMASI