Leyshmaniya Leishmanial urug‘ining vakillari ham tripanosomalarga birmuncha o'xshash tuzilgan, lekin ular odamning terisi va ichki organlarida parazitlik qiladi

Leyshmaniya (Leishmanial urug‘ining vakillari ham tripanosomalarga birmuncha o'xshash tuzilgan, lekin ular odamning terisi va ichki organlarida parazitlik qiladi. Ular hujayra ichida parazitlik qilganidan xivchin hosil qihnaydi, harakatsiz bo'ladi. Bu parazitlar mhoyatda kichkina (3-7 mkm), ovalsimon hujayrasida bitta yadrosi va kinetoplasti bo'ladi Leyshmanivalaming ikki turi odamda parazitlik qiladi Tropik levshmaniva (Leishmania tropica) yuz, q o i va oyoqlar tcrisida parazitlik qiladi (4-rasm).Teri leyshmaniozining qo'zg'atuvchisini rus shifokori P.F.Borovskiy Llbirinchi marta 1882-yilda Toshkentda aniqlagan.Teri leyshmaniozi Markaziy Osiyo va Kavkaz ortida keng tarqalgan.Parazit teri hujayralarida yashaydi va terida yaralar hosil qiladi. Kasallikning bir yil va undan ortiqroqqa cho'ziladigan shahar yoki surunkali shakli (Ashxobod yarasi) va 3-6 oy davom etadigan o Ltkir shakli (penda yarasi) tafovut qilinadi. Teri leyshmaniozi Markaziy Osiyo xalqlari o'rtasida yomon yara, sharq kuydirgisi yoki pashshaxo'rda nomi bilan ham m a’lum.Morfologik jihatdan leyshmaniyalar ikki xil shaklda: hujayra ichida tashuvchilarining tanasida - xivchinsiz hamda sun’iy usulda o'stirilganda xivchinli ko'rinishda yashaydi.Leyshmaniyalar hayotining xivchinli davri leptomonad davri deb ataladi. Visseral leyshmamoz tez-tez yoki ma’lum bir vaqtda, oralab isitma chiqansh bilan davom etadigan og'ir kasallik hisoblanadi. Morfologik jihatdan leyshmaniyaning ikkala luri ham bir-biridan deyarli farq qilmaydi. Visseral leyshmanioznmg qo'zg'atuvchisi odam tanasida retikuio-endotehal organlar - jigar, taloq, limfa tugunlari, ko'mik endotehy hujayralan sitoplazmasida parazitlik qilib yashaydi va ko'payadi. Leyshmaniyaiar ko'payganda bitta hujayradagi parazitlar soni 100-200 tagacha yetadi. Hujayra yemiriJgandan keyin ular limfa bilan qonga o'tib, yangi hujayralarga kirib oladi va ularning yemirilishiga sababchi bo'ladi Ichki leyshmamoz bilan og'rigan bemor sobiq Ittifoq hududida birinchi marta 1909-yilda aniqlangan, Keyinchalik Markaziy Osiyo va Kavkaz ortida bu kasallikning manbalari topilganIchki, ya’ni visseral leyshmaniyani (Leishmania donovans) ingliz olimi Leyshman 1903-yili shu kasallikdan o'lgan odamning talog‘idan ajratib olib aniqlagan