ʼlim vazirligi oʻzbekiston jurnalistika va ommaviy kommunikatsiyalar universiteti

T est topshiriqlari

1.Qaysi so‘zlar tarkibida yonma-yon kelgan unlilar orasiga y undoshi qo‘shib aytilsa ham, yozilmaydi?
A) shoir, oila	B) muallim, tabiat	C) soat, poema	D) muammo, ukrain
Qaysi so‘zlarda А quyi keng unlisi O unlisiga yaqin aytiladi?
A) tomon, tovon, tovoq	B) savol, naqarot, tarovat	C) hasharot, alanga, tavoze	D) bahor, savol, zamon
3. To‘rt tomoni ...ujralar bilan o‘ralgan sa...n o‘rtasidagi sadag’ayrag’och sho...larida chumchuqlar chirqillaydi, allaqayoqlardan qaldirg’ochlar otilib kelib, ...ovli ichiga kirib ketadi. Ushbu gapda nechta so‘zda ko‘p nuqtalar o‘rniga chuqur til orqa, sirg’aluvchi, jarangsiz X undoshi qo‘yilishi lozim?
1	B) 2	C) 3	D) 4
4. ...oyna...oy, ...ar...asha, ...ardam...ayol, ...asharot...o‘r, ...ay...ot, sha...ansho..., ...ush...ulq. Ushbu so‘zlardan nechtasida nuqtalar o‘rniga faqat jarangsiz sirg’aluvchi til orqa X undoshi qo‘yilishi lozim?
2	3	4	D)5
5. ...oyna...oy, ...ar...asha, ...ardam...ayol, ...asharot...o‘r, ...ay...ot, sha...ansho..., ...ush...ulq. Ushbu so‘zlardan nechtasida nuqtalar o‘rniga faqat jarangsiz sirg’aluvchi H bo‘g‘iz undoshi qo‘yilishi lozim?
A) 2	B) 3	C) 4	D) 5
6. Berilgan so‘zlarning nechtasida “ng” undoshi ishtirok etgan? shtanga, yanga, ingliz, dengiz, mingash, tungi, tangens
A) 4 ta	B) 6 ta	C) 3 ta	D) 5 ta
7. Quyidagi so‘zlarning nechtasida nuqtalar o‘rniga bo‘g’iz tovushi H qo‘llanilishi kerak? Ishta...a, sa...iy, ...attot, sayrgo..., ...orish, ...orij, mar...amat, maza....
A) 4 ta	B) 3 ta	C) 5 ta	D) 6 ta
8. Berilgan so‘zlarning nechtasida nuqtalar o‘rniga H bo‘g’iz undoshi qo‘yilishi kerak? ...alifa, ...ilvatgoh, ...mu...olif, ...assos, e...rom, shuku ...li, ta...sin
A) uchtasida	B) beshtasida	C) to‘rttasida	D) oltitasida
Qaysi so‘zlardagi nuqtalar o‘rnida jarangli, sirg’aluvchi, lab-tish tovushi V yozilsa ham, uning jarangsiz jufti F talaffuz qilinadi?
A) a...zal, a...g’on	B) a...tomat, a...zal	C) a...toulov, ta...sif	D) ta...tish, i...tor
10. Qaysi so‘zlarda F undoshi jarangsiz lab-lab undoshi P sifatida aytilsa-da, asl holicha yoziladi?
A) tafovut, afg’on, fasl	B) latifa, vafo, tavsif	C) latif, isrof, safar	D) safar, fasl, vafo
11. Qaysi so‘zlarda nuqtalar o‘rniga chuqur til orqa X undoshi qo‘yilishi kerak? 1) a...loq; 2)...ayolparast; 3) ...ol-a...vol; 4) ...alokat; 5...alqparvar; 6) mu...lis
A) 1, 2, 5, 6	B) 1, 3, 4, 5	C) 2, 4, 5	D) 3, 4, 5, 6
12. . Berilgan so‘zlarning nechtasida nuqtalar o‘rniga X chuqur til orqa undoshi qo‘yilishi kerak? ...alifa, ...ilvatgoh, ...mu...olif, ...assos, e...rom, shuku ...li, ta...sin
A) uchtasida	B) beshtasida	C) to‘rttasida	D) oltitasida
13. Qo‘sh undosh yozilishi kerak bo‘lgan so‘zlarni toping.
A) muqad...am, bot...ir, qat...iq	B) g’ad...or, tarad...ud, mad...oh	C) shad...od, at...or, bad...iy	D) bat...ar, jad...id, jid...iy
14. 1) afg‘on; 2) avtomobil; 3) faqir; 4) shafqat; 5) afzal; 6) abgor Berilgan so‘zlarning qaysilarida jarangsiz F undoshi jarangli jufti V undoshi kabi talaffuz qilinadi?
A) 1, 2, 3, 5, 6	B) 1, 3, 4, 5	C) 1, 4, 5	D) 2, 3
15. Qaysi qatorda quyi keng A, O unlilardan so‘ng talaffuzda tovush orttirilishi kuzatiladigan so‘zlar ko‘rsatilgan? 1) radio; 2) said; 3) okean; 4) saodat; 5) doimo; 6) taajjub; 7) shoira
A) 2, 5, 7	B) 1, 2, 3, 5	C) 2, 4, 5, 6, 7	D) 1, 2
16. Qaysi so‘zlarda n va g alohida tovush hisoblanadi? 1) onangga; 2) shudring; 3) menga; 4) tutunga; 5) ko‘ngil
A) 1, 2, 5	B) 2, 3	C) 3, 4, 5	D) 3, 4
17. Qaysi qatordagi so‘zlarda i tovushi bilinar-bilinmas talaffuz etiladi?
A) bilan, tilim, sira	B) tushib, tirnoq, tingla	C) qiliq, qiziq, torlik	D) tartib, keltiring, kelib
18. Qaysi so‘zlardagi jarangli undoshni jarangsiz juftiga almashtirganda yangi so‘zlar hosil bo‘ladi?
A) bir, bol, tong, sut	B) bayt, band, dori, dog‘	C) dil, dor, ozod, bob	D) darz, sud, azon, yod
19. Qaysi qatorda yonma-yon kelgan undoshlar orasida bir unli orttirilsa, yangi so‘z hosil bo‘ladi? 1) aql; 2) asl; 3) ahl; 4) qahr; 5) asr; 6) qurt
A) 1, 2, 3, 4, 5, 6	B) 1, 2, 3, 5, 6	C) 2, 4, 5, 6	D) 2, 3, 5, 6
20. Qaysi qatordagi so‘zlarda nuqtalar o‘rniga jarangli, til orqa, portlovchi G undoshi yoziladi?
A) pa..-pa..ana, qayno..	B) to‘..son, ma..sad	C) ta..charm, bar..simon	D) dar..chil, kasalman..
21. Qaysi qatordagi so‘zlarda "o" unlisi "a" singari talaffuz qilinadi?
A) savol, bahor, zamon	B) dekoratsiya, omonim, monitoring	C) okulist, tonna, tort	D) dekoratsiya, boks, noyabr
22. Imloviy jihatdan xato yozilgan so‘zlarni aniqlang. 1) shavqat; 2) tagcharm; 3) tussiz; 4) aftomat; 5) tavsif; 6) afzal; 7) avg‘on
A) 2, 3, 4, 7	B) 1, 4, 7	C) 2, 3, 5, 6	D) 3, 4, 7

Asos va qo‘shimchalar imlosi
33. Qo‘shimcha qo‘shilishi bilan so‘z oxiridagi unli o‘zgaradi:
1) a unlisi bilan tugagan fe’llarga -v, -q, -qi qo‘shimchasi qo‘shilganda a unlisi o aytiladi va shunday yoziladi: sayla – saylov, sina – sinov, aya – ayovsiz; so‘ra – so‘roq, bo‘ya – bo‘yoq; o‘yna – o‘ynoqi, saura – sayroqi kabi;
2) i unlisi bilan tugagan ko‘pchilik fe’llarga -v, -q qo‘shimchasi qo‘shilganda bu unli u aytiladi va shunday yoziladi: o‘qi – o‘quvchi, qazi – qazuvchi, sovi – sovuq kabi. Lekin i unlisi bilan tugagan ayrim fe’llarga -q qo‘shimchasi qo‘shilganda bu unli i aytiladi va shunday yoziladi: og‘ri – og‘riq, qavi – qaviq kabi.
Eslatma:
1) undosh bilan tugagan barcha fe’llarga -uv qo‘shiladi: ol – oluv, yoz – yozuv kabi;
2) undosh bilan tugab, tarkibida u unlisi bor fe’lga -uq qo‘shiladi: uz – uzuq, yut – yutuq kabi. Lekin uyushiq, burushiq, uchuriq, bulduriq (shuningdek bulduriq) kabi so‘zlarning uchinchi bo‘g‘inida i aytiladi va shunday yoziladi.
34. k, q undoshi bilan tugagan ko‘p bo‘g‘inli so‘zlarga, shuningdek, bek, yo‘q kabi ayrim bir bo‘g‘inli so‘zlarga egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda k undoshi g undoshiga, q undoshi g‘ undoshiga aylanadi va shunday yoziladi: tilak – tilaging, yurak – yuragim, kubok – kubogi, bek – begi; tayoq – tayog‘i, qoshiq – qoshig‘i, yaxshiroq – yaxshirog‘i, yo‘q – yo‘g‘i kabi. Lekin ko‘p bo‘g‘inli o‘zlashma so‘zlarga, bir bo‘g‘inli ko‘pchilik so‘zlarga egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda k, q tovushi aslicha aytiladi va yoziladi: ishtirok – ishtiroki, ocherk – ocherki, erk – erki, huquq – huquqim, ravnaq – ravnaqi, yuq – yuqi kabi.
35. Quyidagi qo‘shimchalar qo‘shilishi bilan so‘zning tarkibida tovush tushadi yoki ortadi:
1) o‘rin, qorin, burun, o‘g‘il, bo‘yin, ko‘ngil kabi ba’zi so‘zlarga egalik qo‘shimchasi qo‘shilganda, qayir, ayir kabi fe’llarga nisbat shaklini yasovchi -il qo‘shimchasi qo‘shilganda, ikki, olti, yetti so‘zlariga -ov, -ala qo‘shimchalari qo‘shilganda ikkinchi bo‘g‘indagi unli aytilmaydi va yozilmaydi: o‘rin – o‘rnim, qorin – qorni, burun – burning, o‘g‘il – o‘g‘ling, ko‘ngil – ko‘ngli, yarim – yarmi; qayir – qayril, ulug‘ – ulg‘ay, sariq – sarg‘ay, ikki – ikkov, ikki – ikkala, yetti – yettov kabi;
2) u, bu, shu, o‘sha olmoshlariga -da, -dan, -day, -dagi, -ga, -gacha, -cha qo‘shimchalari qo‘shilganda n tovushi qo‘shib aytiladi va shunday yoziladi: unda, bunday, shunda, o‘shancha kabi; bu olmoshlarga egalik qo‘shimchalari quyidagicha qo‘shiladi; buningiz, o‘shanisi kabi;
3) o, o, u, e unlilari bilan tugaydigan so‘zlarga egalik qo‘shimchalari quyidagicha qo‘shiladi:
a) ko‘pchilik so‘zlarga egalik qo‘shimchalari -m, -ng, -si; -miz, -ngiz, -si (yoki -lari) shaklida tovush orttirmay qo‘shiladi: bobom, bobong, bobosi, bobomiz, bobongiz, bobosi (yoki bobolari); orzum, orzung, orzusi; orzumiz, orzungiz, orzusi kabi;
b) parvo, obro‘, mavqe, mavzu, avzo so‘zlariga I, II shaxs egalik qo‘shimchalari qo‘shilganda bir u tovushi qo‘shib aytiladi va shunday yoziladi: parvoyim, parvoying; parvoyimiz, parvoyingiz; obro‘yim, obro‘ying; obro‘yimiz, obro‘yingiz kabi; III shaxs egalik qo‘shimchasi parvo, avzo, obro‘, mavqe so‘zlariga -yi shaklida, xudo, mavzu so‘zlariga esa -si shaklida qo‘shiladi: avzoyi, mavzusi kabi (dohiy kabi u undoshi bilan tugagan so‘zga xam III shaxsda -si qo‘shiladi: dohiysi kabi);
4) men, sen olmoshlariga -ni, -ning, -niki qo‘shimchalari qo‘shilganda qo‘shimchadagi n tovushi aytilmaydi va yozilmaydi: meni, mening, meniki; seni, sening, seniki kabi.
36. Quyidagi qo‘shimchalarning birinchi tovushi ikki xil aytilsa ham, bir xil yoziladi:
1) -bon, -boz qo‘shimchalari ba’zan -von, -voz aytilsa ham, hamma vaqt -bon, -boz yoziladi darvozabon, masxaraboz kabi. Lekin -vachcha qo‘shimchasi hamma vaqt shunday aytiladi va yoziladi: amakivachcha, xolavachcha kabi;
2) o‘rin kelishigi va chiqish kelishigi qo‘shimchasining, o‘tgan zamon yasovchisi va III shaxs ko‘rsatkichi -di qo‘shimchasining boshidagi undosh ba’zan t aytilsa ham, hamma vaqt d yoziladi; ishda, misdan, ketdi, kelmabdi kabi.
37. Quyidagi qo‘shimchalarning bosh tovushi ikki yoki uch xil aytiladi va shunday yoziladi:
1) taqlid so‘zlardan fe’l yasovchi -illa (chirilla, taqilla) qo‘shimchasi so‘z tarkibida v yoki u tovushi bo‘lganda -ulla aytiladi va shunday yoziladi: shovulla, lovulla, gurulla kabi;
2) nisbat shaklini yasovchi -dir qo‘shimchasi jarangli undosh bilan tugagan bir bo‘g‘inli so‘zlarga (kel so‘zidan boshqa), shuningdek, z undoshi bilan tugagan orttirma nisbat yasovchisidan keyin qo‘shiladi: quvdir, egdir, kuldir, yondir; o‘tkazdir, tomizdir kabi. Qolgan barcha hollarda bu qo‘shimcha -tir aytiladi va shunday yoziladi: tiktir, kestir, uyaltir, chaqirtir kabi;
3) jo‘nalish kelishigi qo‘shimchasi -ga, chegara bildiruvchi -gacha, ravishdosh shaklini yasovchi -gach, -guncha, -gani, -gudek, sifatdosh shaklini yasovchi -gan, buyruq maylining ikkinchi shaxs ko‘rsatkichi -gin, shuningdek -gina qo‘shimchasi uch xil aytiladi va shunday yoziladi:
a) k undoshi bilan tugagan so‘zlarga qo‘shilganda bu qo‘shimchalarning bosh tovushi k aytiladi va shunday yoziladi: tokka, yo‘lakkacha, ko‘nikkach, zerikkuncha, to‘kkani, kechikkudek, bukkan, ekkin, kichikkina kabi;
6) q undoshi bilan tugagan so‘zlarga qo‘shilganda bu qo‘shimchalarning bosh tovushi q aytiladi va shunday yoziladi: chopiqqa, qishloqqacha, yoqqach, chiqquncha, chiniqqani, qo‘rqqudek, achchiqqina kabi;
v) qolgan barcha hollarda, so‘z qanday tovush bilan tugashidan va bu qo‘shimchalarning bosh tovushi k yoki q aytilishidan qat’i nazar, g yoziladi: bargga, pedagogga, bug‘ga, sog‘ga, og‘gan, sig‘guncha kabi.