Lingvistikada axborot qidiruv tizimlari Reja

Lingvistikada axborot qidiruv tizimlari

Reja:

1.Kirish
2. Kompyuter lingvistikasining shakllanishi.

3. Internetda axborot qidiruv tizimlari.
4. Infarmatsion qidiruv tizimlari.
5.xulosa.
6.Foydalangan adabiyotlar.


Kampyuter lingvistikasining shakillanishi
Jamiyatimizda hozirgi kunda avtomatlashgan informatsion texnologiyalar va kompyuter muhim ahamiyat kasb etmoqda. Kompyuter kundan kunga jamiyatning barcha sohalariga kirib bormoqda. Bu esa yangi yo‘nalishlaming yuzaga kelishiga sabab bo‘lmoqda. Xususan, tilshunoslikka kompyuter texnologiyalarining kirib kelishi natijasida kompyuter lingvistikasi fani shakllandi.
Kompyuter lingvistikasi algoritmlar hamda inson va EHMning tabiiy tildagi muloqotini kompyuter orqali amalga oshirish bilan shug‘ullanadi. lnson arifmetik hisoblarai yengillatuvchi elektron jihozlar o‘ylab topdi. Tez orada bu mashinalaming inson bilimi bilan bog‘liq bir qator masalalarni hal qilish imkoniga ham ega ekanligi aniq bo‘ldi. Faktik materiallar toiplandi, kompyuter dasturlari yaratildi, bilimlami qayta ishlovchi sun’iy tillar yaratildi. Bu jarayonlar “sun’iy intellekt” deb ataluvchi yangi sohaning shakllanishiga asos bo‘ldi. Bizning davrimizda sun’iy intellect boyicha ko‘pgina nazariy tadqiqotlar amaliyntga tatbiq qilindi. Aniq mexanik opetatsiyalat, obtazlar talqini amalga oshirildi. AQShdagi sun'iy intellekt bo^cha nazariy tadqiqotlaq amaliyotga tatbiq qilindi. Sun'iy intellektning asosiy masalalaridan Х^ - tabiiy tilni kympyuter orqali tushunishdir. Bu masala kompаutet lingvistikasiga taalluqlidir. 0‘znavbatidaEHM Xoshqa mashina quriiraalarini boshqarishi mumkinligi ma'lum bo^di. Shuning uchun kympyutet lingvistikasi muvaffaqiaatli
ravishda amalga oshirish Xilan inson murakkaX texnik yXаektlаmi ovozli buyruq va tabiiy tildagi matnlar orqali Xyshqaqishi mumkinligi aniqlandi. Kympyutet lingvistikasi inson, so‘z, texnika damming yaxlit Xirfkuvidit•.
XX asming 50-yillaridan bosh^X tilshunyslikda «mashina tarjimasi», «mashina tilshunosligi» atamalari qo‘liana boshladi. ^mp^er teenologiyаltqi tilshunoslikka shu atamalar Xilan kirib keldi. Mashina tarjimasi yoki avtomatik taijima deyilganda Xir tildagi matnni ikkinchi Xir tilga EHM (kompаutet) vositasida, tez sur'atda tarjima qilish nazarda tutiladi.
XIX asrda tHshdaoshkning muitaqil fan sifatada fhafИaslshiga Ks^niat xilgan tadqiqytlaq yuzaga keldi. Fanlar integtatsiaasi Xir qator yangi sykalaming shakllanishiga asos bdldi. Xususan, sotsiylogiyа va tilskfuoslik kesimida sotsiyliugvistikа, psixylogiya va tilshunoslik kesimida psixolingvistika, neyrologiya va tilshfuyslik kesimida ueytolingvistika, s^nga o‘eskash Oiokimyy, astrofizika tipidagi qdshma fanlar yuzaga keldi. Matematik lingvistika, knmpyftet lingvistikasi fanlari ham ikki soha kesimida skakllaugau fanlar hisoblauadi.
Kympaftet lingvistikasi XX asming 50 - yillarida yuzaga keldi. Bu fanning skakllauiskida Kypeugagen sttnktntal tilshnnoslik maktaXi (glnssematika)uing asoschisi Lui Yelmslevning g‘oаalаri o'ziga xos «tnqtki» vazifasini o‘tagau. U hatto til ^disa^mi matematik bayynda tushnutiradigau fanning nomini ham taklif etgan. Olimning fikricha, Xu fan «Til algebras^) («Lingvistik algebra») deX atalishi lozim edi.^{1 2 3} Amerikalik tilshunos Noam Xymskiauiug formal grammatika, trausfytmatsinu grammatika haqidagi qar-ashlari bevosita matematik lingvistikaning a^hida yy‘nalish sifatida yuzaga kelishiga saXab Xo'lgan.³⁴ Matematik lingvistika fani knmpyftet lingvistikasi sykasiuing shakllauiskiga asos bo‘ldi. Tabiiy tiliar grammatikasi formal modeli avtomatik tarjima qilish, tillami oTgatish, bilimlami diagnostika qilish, matnlami tahrir va tahlil etish kaXi amaliy dasturlami ishlab ekiqishgа asos Odlgani holda kympautet lingvistikasi ao‘ualishiga zamin yaratdi.⁴ Kompyuter lingvistikasi inglizcha «computational linguistics» so^ning kalkasidir. Mashina tarjimasmmg asysehilari muhandis va matematik olimlar bo‘lib, keaiuchalik bu ishda tilshunoslat ham faol qatnasha bosklagau. Shu tariqa mashina tarjimasi g^y'alari butun d^oda nazariy va amaliy tilskfuoslikning rivyjlaniskida muhim ahamiyat kasb etdi. Formal grammatika uazaqiaasi sha^land^ til va uning aiohida aspektlari modelim yaratishga e^iOor qaratildi. Tilning formal ^ih^^^la^i matematik lingvistika fanida ishlaO chiqiliO, Xu o‘z navbatida, knmpyutet lingvistikasi fanining yuzaga kelishi uekuu poydevnt

Internetda axborot qidiruv tizimlari

Axborot hayotimizda muhim ahamiyatga ega ekan, uni Internetdan kerakli vaqtda, zarur miqdorda, qisqa vaqt ichida olib turishimiz kerak bo'ladi. Lekin, Internetdan axborotni qisqa vaqt ichida olish muammosi ham bor. Bu darsda shu muammoni hal etish usullaridan birini ko'rib chiqamiz.