Linuks operatsion tizimi tarixi (muallif: Ilhom Teshaboyev)

Kengaytirish imkoniyatlari va sistemali logika (chipset) mikrosxemalar to’plami bo’yicha sistemali platalar tanlash

Sistemali platani umuman bekorga materinskiy deb atamaydilar. Sizning kompyuteringizda qanday materinskaya plata turganiga qarab sistemaning ishlashi umumiy tezligi ham, kompyuterga ulanishi mumkin bo’lgan qurilmalar soni ham bog’liq bo’ladi. Bular masalan, integrallashtirilmagan video plata ham, UZB, PCI, IEEE 1394, EIDE (ATAPI) 66/100/ 133, yangi Serial ATA bo’lishi ham mumkin. Sistemali plataga qarab, unga qanday protsessorlar mos kelishi bog’liq bo’ladi (raz`em turi, sistema shinasi chastotasi, protsessor, tok manbai (volti) quvvati, kattaligi), u qanday xotira turiga mos keladi va xotirani kengaytirish uchun qancha slotlari bo’lishi bog’liq bo’ladi. Oxirgi vaqtlarda IDE RAID – kontrollerlari o’rnatilgan platalar keng tarqalmoqda, ular kompyuterning diskli sistema turida ham ma`lumotlarni (“zerkalirovanie”) aks ettirish masalalaridan ham HDD ni tezda almashtirish kabi ikki va undan ortiq HDDning yagona RAID – massivida birgalikda ishlashi hisobiga diskli sistemasini umumiy ishlashini tezlatish masalalarida ham samarali ishlashga imkon beradi. Ilgari bunday ishlarni faqatgina serverlar orqali bajarish mumkin edi. Sistemali platani tanlashda chipsetni ishlab chiqaruvchi, nomini o’zini emas, balki materinskaya plataning o’zini ishlab chiqaruvchi (yig’uvchining) nomini ham hisobga olish kerak.

Ko’pincha nomsiz (non name) ishlab chiqaruvchilar haridorni chipsetdagi Intel yoki AMD mashhur nomlar bilan adashtiradilar, aslida esa sistemali logika mikrosxemalar (chipset) yaxshi to’plamidan tashqari uning boshqa ko’rsatkichlari ham muhim hisoblanadi: plata yig’ilgan epsment bazasi, plataning o’zining sifati (bugungi kunda eng oddiy plata 4 quvvatdan “qatlamdan” kam bo’lmaydi) yig’sh sifati, plataning xatto protsessori mahkamlanishi ham muhim hisoblanadi. Chipsetlarni ishlab chiqaruvchilar yig’uvchilarga har doim o’zlarining “etalon” plata dizaynini taklif etsalar ham ishoning, baribir, hamma ishlab chiqaruvchilar ham etalonga rioya qilishga intilmaydilar. Yaxshi platani uning idishi ko’rinishidan tashqari, qalin, tushunarli hujjatlari va yangi drayverli disk (disklari) mavjudligi bilan farq qilib olinadi. Ichki qurilmalarni ulash uchun sifatli kabellar yaxshi to’plami ham muhim ahamiyatga ega (HDD, FDD, CDROM).