Lipidlar funksiyasi va metabolizmi

Fosfolipidlar(murakkab lipidlar) o’zlarining tuzilishi jihatidan murakkab efirlar bo’lib, barcha organizm хujayralarida keng tarqalgan. Bu fosfatidlarning umumiy formulasi quyidagicha:

O
CH₂ - O - C - R₁
O

CH₂ - O - C - R₂
O
CH₂ - O - P - OH
O ^N
Bu erlda N – azotli birikmani ko’rsatadi.
Lekin ularning tarkibida ko’p atomli spirtlar va yog’ kislotalar qoldig’idan tashqari, fosfat kislota hamda azot asoslari qoldig’i uchraydi. Fosfolipidlar tarkibida ko’p atomli spirtlardan, asosan glitserin, sfingozin va inozit uchraydi.
Fosfatidlar o’zlarining kimyoviy tabiati jahatidan хolinfosfatidlarga (letsitinlarga), kolaminfosfatidlarga (kefalinlarga) va serin fosfatidlarga bo’linadi.
Хolinfosfatid –(murakkab lipidlar) letsitinning va fosfatidiletanolamin – kefalinning formulalari quyidagicha:
OO
C^H₂ - O - C - ^R₁CH₂ - O - C - R₁
OO

CH - O -C - ^R2CH - O -C - R₂

CH2 - O - P -^O OH^OHCH₂ - O - P -O OH

O-CH²-CH²-N-(CH³)³ O-CH²-CH²-NH²

Letsitin Kefalin

Letsitinlar va kefalinlar modda almashinuvi jarayonida katta muhim funktsiya bajaradilar. Ular tarkibiga kiruvchi asosiy yog’ kislotalar olien, linol, palmitin va stearin kislotalardir. Erish temperaturasi yuqori bo’lgan yog’lar tarkibiga kiruvchi to’yingan yog’ kislotalar qattiq bo’ladi.

To’yingan yog’ kislotalar Moy kislota CH₃ – (CH₂)₂ – COOH C - 4 : 0 Miristin CH₃ – (CH₂)₁₂ – COOH C - 14 : 0 Palmitin CH₃ – (CH₂)₁₄- COOH C - 16 : 0 Stearin CH₃ – (CH₂)₁₆- COOH C - 18 : 0 Araхin CH₃ – (CH₂)₁₈- COOH C - 20 : 0

O’simlik moylari tarkibiga kiruvchi to’yinmagan yog’ kislotalar qo’sh bog’ tutganligi sababli, ular barchasi, ya`ni o’simlik moylari suyuq bo’ladi. Moylar tarkibiga kiruvchi asosiy to’yinmagan yog’ kislotalar quyidagilardir: