Litiy elementining asosiy kelib chiqish tarixi va tutgan o’rni,ishlatilish sohalari

Litiy elementining asosiy kelib chiqish tarixi va tutgan o’rni ,ishlatilish sohalari.
Xodjamqulov S.Z t.f.n.Termiz muhandislik texnologiya instituti dotsenti.
Hamidov.A.P. Termiz muhandislik texnologiya instituti assistenti.
Tursunov O.X.Termiz muhandislik texnologiya instituti bakalavir
.

Kalit so’zlari:Tarixi. Lazer materiallar. Oksidantlar. Defektoskopiya. Pirotexnikada
ishlatilishi. Qotishmalari. Metallurgiyasi. Metallurgiyasi. Yadro energitikasi. Gazlarni quritish. Tibbiyotda ishlatilishi. Narxi. Tabiatda tarqalishi.

Kashf etilish tarixi va nomining kelib chiqishi

Litiy 1817 yilda shved kimyogari va mineralogisti Iogann Arfvedson tomonidan dastlab petalit Li[AlSi₄O₁₀] minirali tarkibida, so’ngra spodumeni LiAl[Si₂O₆ va lepidolit K₂Li₃Al₅[Si₆O₂₀](F,OH)₄ lardan kashf etilgan . Litiy metall birinchi bolib 1818-yil Xamfri Davi tomonidan olingan
Litiy nomi uni birinchi marta aniqlangan tosh nomidan kelib chiqqan (yun. litos — tosh). Dastlab uni “lition” deb nomlangan zamonaviy nomi esa Berzeliy tomonidan taklif qilingan.
Lazer materiallar
Litiy florid monokristallari yuqori samarali (samaradorlik 80 %) lazerlar ishlab chiqarish uchun ishlatiladi.
Oksidantlar
Litiy perxlorat oksidlovchi vosita sifatida ishlatiladi.
Defektoskopiya
Litiy sulfat defektoskopiyada ishlatiladi
Pirotexnikada
Litiy nitrat pirotexnikada chiroqlarni qizil rangga bo’yash uchun ishlatiladi
Qotishmalar
Litiy kumush va oltin, shuningdek, mis bilan juda samarali qotishmalar hosil qiladi. Litiy magniy, skandiy, mis, kadmiy va alyuminiy qotishmalari aviatsiya va kosmonavtikada (ularning yengilligi tufayli) yangi istiqbolli materiallar sifatida ishlatiladi. Litiy aluminat va silikat asosida xona haroratida qattiqlashadigan va harbiy texnologiyalar, metallurgiya va kelajakda termoyadro energetikasida ishlatiladigan keramika yaratildi. Litiy qo’rg’oshin qotishmalarini juda samarali ravishda qattiqlashtiradi va ularga egiluvchanlik va korroziyaga chidamlilik beradi.
Metallurgiya
Qora va rangli metallurgiyada litiy qotishmaarga egiluvchanlik va qattiqlik oshirish uchun ishlatiladi. Litiy ba’zan Nodir metallarning metallotermiya usullarida olishda qaytaruvchi sifatida ishlatiladi.