Lito va lot Lithium, Li Mendeleyev davriy sistemasining 1

Litiy

Litiy (lito... va lot Lithium), Li —

Mendeleyev davriy sistemasining 1

guruhiga mansub kimyoviy element.

Tartib raqami 3, atom massasi 6,941,

ishqoriy metallarga mansub. Ikkita

barqaror iztopi bor: 6Li (7,52%) va

7Li(92,48%). 1817 yilda shved kimyogari

Litiy Arfvedson kashf qilgan. Litiy

tabiatda keng tarqalgan. Yer poʻstining

massa jihatdan 6,5-10~3% ni tashkil

qiladi. 150 dan ortiq minerali maʼlum.

Asosiy minerallari: spodumen

LiAl[Si2O6], lepidolit K, 5A1, 5[SiAll0]

(F2OH)2 va petalit (Li,Na)[Si4A10lo]. Litiy

kumushdek oqmetall (havoda xiralashib,

qoramtir parda bilan qrplanadi) yengil,

yumshoq, choʻziluvchan, pichoq bilan

kesiladi. Zichligi 533 kg/m³ , suyuqlanish

temperaturasi 180,54°, qaynash

temperaturasi 1340°. Brinell boʻyicha

qattiqligi 7850Pa. Barcha birikmalarida

Litiy bir valentli. Kislorod bilan bevosita

reaksiyaga kirishganda yoki isitilganda

(havorang alanga berib yonadi) litiy oksid

hosil qiladi. Suv bilan birikkanda litiy

ishqori LiOH hosil qilib vodorod ajratib

chiqaradi. Mineral kislotalar bilan faol

reaksiyaga kirishib, tuzlar beradi. Azot,

vodorod, galogenlar, uglerod, kremniy,

Lítiy / Lithium (Li)

Atom raqami

3

Koʻrinishi

Yumshoq oqish-

kumush rang

metall

Atom xossasi

Atom massasi

(molyar

massasi)

6,941 m. a. b. (g/mol)

Atom radiusi

155 pm

Ionlashish

energiyasi

(birinchi

elektron)

519,9(5,39) kJ/mol

(eV)

Elektron

[He] 2s

1

konfiguratsiyasi

Kimyoviy xossalari

Kovalentlik

radiusi

163 pm

Ion radiusi

68 (+1e) pm

Elektrmanfiylik

(poling

boʻyicha)

0,98

Elektrod

potensiali

-3,06 В

Oksidlanish

darajasi

1

Termodinamik xossalari

Zichlik

0,534 g/sm³

Solishtirma

issiqlik sigʻimi

3,489 J/(K·mol)

Issiqlik

oʻtkazuvchanlik

84,8 Vt/(m·K)

Erish harorati

553,69 K

Erish issiqligi

2,89 kJ/mol

Qaynash

harorati

1118,15 K

Qaynash

issiqligi

148 kJ/mol

Molyar hajm

13,1 sm³/mol

Kristall panjarasi

Panjara

tuzilishi

kubik

hajm-markazlashgan

Panjara davri

3,490 Å

Panjara/atom

nisbati

n/a

Debye harorati

400,00 K

fosfor birikmalari va boshqa koʻpgina

moddalar bilan reaksiyaga kirishadi.

Metallorganik birikmalar hosil kila olish

Litiyning muhim xususiyati. Shunga koʻra,

organik sintezda koʻp qoʻllaniladi (qarang

Litiyorganik birikmalar

). Litiy olish uchun

tarkibida 0,25—30% litiy oksid boʻlgan

ruda boyitiladi. Natijada hosil boʻlgan

mineral (spodumen, lepidolit, petalit)

konsentratlaridan Litiy ajratib olinadi.

Sanoatda Litiy metali litiy xlorid va kaliy

xlorid aralashmasini elektroliz qilish yoʻli

bilan olinadi. Hozirgi vaqtda Litiy

metallotermik usul bilan ham olinmoqda.

Metall Litiy quyma, donalar, sim, sterjen

shaklida chiqarilib, vazelin yoki parafin

qatlami ostida (germetik idishda)

saqlanadi. Litiy yadro energiyasi ishlab

chiqarishda, silikat sanoatida, kora va

rangli metallurgiyada, kimyo,

toʻqimachilik sanoatlarida va qishloq

xoʻjaligida ishlatiladi.

[1]

Lítiy (Li) — 

unsurlar davriy jadvalining

 3

unsuri, metall.

1. OʻzME. Birinchi jild. Toshkent, 2000-

yil

Manbalar

Ko‘proq o‘rganish Ushbu maqolada

Oʻzbekiston milliy ensiklopediyasi (2000-

2005) maʼlumotlaridan foydalanilgan.

Kimyoga oid ushbu maqola chaladir. Siz

uni boyitib, Vikipediyaga yordam

berishingiz mumkin.

"

https://uz.wikipedia.org/w/inde

x.php?title=Litiy&oldid=2095667

" 

dan olindi 

  Soʻnggi tahrir 7 oylar avval MathXplore tomonidan amalga oshirildi  

Matndan CC BY-SA 3.0  litsenziyasi boʻyicha

foydalanish mumkin (agar aksi koʻrsatilmagan

boʻlsa).