Логистика

Buni hissasi quyidagilar: 
* agrosanoat majmuasida yetkazib berish-sotish tizimidagi narxlar tafovutini 
tekislash, yo‘q qilish va oldini olish; 
* integratsiyalashgan tizimda oqilona narxlash tizimini o‘rnatish: qishloq xo‘jaligi 
ishlab chiqarish-qayta ishlash-savdo tarmog‘i; 

---

202 
* oziq-ovqat va qayta ishlash sanoati korxonalari orasidan mahalliy monopol 
ishtirokchilarning diktaturasini yo‘q qiladigan qishloq xo‘jaligi mahsulotlariga talab va 
taklif bozorining doirasini kengaytirish; 
* qishloq xo‘jaligi mahsulotlari, o‘g‘itlar, qishloq xo‘jaligi texnikalari va 
boshqalar bilan xalqaro savdo standartlari, qoidalari va shartlarini uyg‘unlashtirish. 
* oziq-ovqat zaxiralarini optimal boshqarish orqali xavfli dehqonchilik zonasida 
logistika xavfini sug‘urtalash; 
* qishloq hududlarini barqaror rivojlantirish; 
* qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini ishlab chiqarish va sotish zanjiri bo‘ylab 
obyektiv tezkor ma’lumotlarni kiritish bilan agrosanoat majmuasida davlat axborot 
ta’minoti tizimining (SGIO) barqaror ishlashi; 
* davlat darajasida agrar logistika tizimini yaratish
 
2. O‘zbekistonda agrologistikani shakllantirish va qishloq xo‘jaligi. 
Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, 2021-yilning yanvar-dekabr oylarida qishloq, 
o‘rmon va baliq xo‘jaligi mahsulotlari (xizmatlari) umumiy hajmi 317 781,6 mlrd. 
so‘mni tashkil etdi, shu jumladan o‘simlikchilik va chorvachilik, ovchilik va xizmat 
ko‘rsatish sohalarida-307 515,0 mlrd. so‘m, o‘rmon xo‘jaligi - 7 581,5 mlrd. so‘m, 
baliq xo‘jaligi – 2 685,1 mlrd. so‘mni tashkil etdi. 
Ma’lumot uchun: YAIM (VDS) tarkibida ko‘rib chiqilayotgan davrda qishloq, 
o‘rmon va baliqchilik xo‘jaligining ulushi 26,9% ni tashkil etdi. Ushbu sohaning yalpi 
ichki mahsulot o‘sishiga qo‘shgan hissasi umuman 1,1 p. p. ga yetdi. 
Butun dunyoda bo‘lgani kabi, O‘zbekistonda ham raqamli iqtisodiyotni faol 
rivojlantirish bo‘yicha kompleks chora-tadbirlar, shuningdek, qishloq xo‘jaligida 
zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etish amalga 
oshirilmoqda. 
Xususan, 2020-yil dekabr oyida "Aqlli qishloq xo‘jaligi texnologiyalarini 
rivojlantirish 
strategiyasi 
va 
2021-2023-yillarda 
aqlli 
qishloq 
xo‘jaligi 
texnologiyalarini rivojlantirish strategiyasini amalga oshirish bo‘yicha chora-tadbirlar 
rejasi "To‘rtta asosiy yo‘nalishni nazarda tutgan holda tasdiqlandi: 
* qishloq xo‘jaligini raqamlashtirish; 
* boshqarish, monitoring jarayonlarini avtomatlashtirish; 
* agrar sohadagi biznes-startap loyihalarini qo‘llab-quvvatlash; 
* suv resurslarini hisobga olish. 
Yo‘nalishlar bo‘yicha qishloq xo‘jaligi logistikasini quyidagilarga bo‘lish 
mumkin: 
• don 
• go‘sht 
• sut 
• meva-sabzavot 
• baliq 
• ishlov berilmagan (tabiiy) 

---

203 
• resurs (qishloq xo‘jaligi texnikasi) 
• o‘g‘itlar logistikasi. 
Logistika qishloq xo‘jaligi majmualari uchastkalar va xizmatlarni quyidagilarni 
o‘z ichiga oladi: 
• qabul qilish va dastlabki ishlov berish vaqti 
• laboratoriya nazorati 
• kesish 
• qayta ishlash 
• sovutish, muzlatish 
• saqlash 
• qadoqlash 
• tashish
O‘zbekiston Respublikasi logistika tizimining maqsadi iste’molchining 
ehtiyojlarini qondirishdir. Natijada logistika xarajatlarini kamaytirish orqali yakuniy 
narxlarni pasaytirishda, mahsulot narxlarining o‘zgarishini oldini olishda namoyon 
bo‘ladi. Bozor sharoitida maxsus yondashuvlarni talab qiladigan miqdoriy 
ko‘rsatkichlarni rejalashtirish katta imkoniyatlarga ega. Ushbu sohada qishloq xo‘jaligi 
xomashyosi va mahsulotlari ishlab chiqaruvchilari bilan shartnomalar tuzish, ishlab 
chiqaruvchilarga moliyaviy va tovar kreditlash, texnika lizingi mavjud. Faoliyatning 
muhim yo‘nalishi mahsulot sifati va jarayonlarini standartlashtirishdir. Ishlab chiqarish 
va tashish sharoitlari bo‘yicha farqlanadigan tovarlarning xilma-xilligiga asoslangan 
sotib olish narxlarini belgilashning aniq va shaffof tizimi zarur. 
2020-yil hosilidan boshlab don uchun davlat buyurtmasi 25 foizga qisqartirildi 
va 2021-yil hosilidan boshlab davlat tomonidan don sotib olish narxlarini belgilash 
amaliyoti butunlay bekor qilindi. Logistika infratuzilmasini rejalashtirish 
iqtisodiyotning moliyaviy imkoniyatlari, mahsulot ishlab chiqarish va iste’mol 
qilishning tarkibiy xususiyatlari, mintaqalarning transport rivojlanishi, shu jumladan 
chiqindilarni yo‘q qilish bilan bog‘liq. 
Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini saqlash bir qator xususiyatlar bilan o‘lchanadi, 
masalan, past haroratda saqlanishi kerak bo‘lgan qisqa, tez buziladigan va mavsumiy 
mahsulotlardan foydalanish sikli. Turli xil qishloq xo‘jaligi mahsulotlari uchun harorat 
saqlash muddatiga qarab har xil nazorat qilinadi. Shuning uchun qishloq xo‘jaligi 
logistikasi integratsiyalashgan jarayonni talab qiladi – ishlab chiqarish, yig‘ish, qayta 
ishlash, qadoqlash, saqlash, tashish va yakuniy iste’molchilarga yetkazib berish. 
Qishloq xo‘jaligi mahsulotlarining import-eksport oqimlarini boshqarishda logistik 
yondashuvdan foydalanish O‘zbekiston iqtisodiyoti rivojlanishining hozirgi 
bosqichida ayniqsa muhim ahamiyat kasb etadi. Bu mamlakatning tashqi iqtisodiy 
aloqalarining kuchayishi va kengayishi, shuningdek sherik mamlakatlarning xo‘jalik 
yurituvchi subyektlari o‘rtasidagi gorizontal aloqalarning dinamik kengayishi bilan 
bog‘liqdir. 
Vositachilar 
va 
transport 
korxonalarining 
iqtisodiy 
mustaqilligi,tashabbuskorligini oshirish, ularning shartnomaviy munosabatlari hamda 
o‘zaro iqtisodiy rag‘batlarini yaxshilash orqali hamkorlikni yaxshilash imkoniyatlarini 
kengaytiradi. Davlat fermerlarga nafaqat yaxshi hosil olish va yuqori narxlarga 

---

204 
erishish, balki sifatli qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini jahon bozoriga eksport qilish 
uchun yechim topishga yordam berish uchun tadqiqotlarga sarmoya kiritishga e’tibor 
qaratadi. 
Logistika korxonalari uchun: transport faoliyatini rivojlantirish mamlakat 
iqtisodiyoti uchun juda muhimdir, iqtisodchilar transport sohasi iqtisodiyotning boshqa 
tarmoqlariga nisbatan jadal rivojlanishi kerak deb hisoblashadi. Fermerlar dalalarda 
ishlash uchun foydalanadigan qishloq xo‘jaligi tovarlari va maxsus jihozlarning 
importi-eksporti o‘ziga xos xususiyatlarga ega. 
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi-bu turli xil mahsulotlarning katta 
assortimentidir,bu: 
* sabzavotlar; 
* donli ekinlar; 
* chorvachilik mahsulotlari; 
* mevalar; 
* paxta; 
* ekish va ekish materiallari; 
* o‘g‘itlar va boshqalar. 
Bundan tashqari, ular quyidagi xususiyatlariga bo‘yicha tasniflanadi: 
* transportning yuk ko‘tarish darajasi; 
* biokimyoviy va fizik-mexanik xususiyatlari; 
* yuklash va tushirish choralari usuli; 
* shoshilinch transport chastotasi; 
* ta’minot shartlari. 
Agar biz fizik-mexanik xususiyatlar haqida gapiradigan bo‘lsak, unda 
quyidagilar mavjud bo‘ladi: 
* suyuq yuklar; 
* qattiq; 
* sepilovchi; 
* gazsimon. 
Qishloq xo‘jaligi tovarlarining 70 foizdan ortig‘i ommaviy, sepilovchi 
tovarlarga tegishli bo‘lib, yuklar umumiy yoki katta bo‘lishi mumkin. 
Ushbu turdagi mahsulotlarni tashishni tashkil etishning asosiy xususiyatlariga 
quyidagilar kiradi: 
* mavsumiylik-harakatlanuvchi tarkibga bo‘lgan ehtiyoj o‘rim-yig‘im paytida 
paydo bo‘ladi; 
* tashishning dolzarbligi-qishloq xo‘jaligi sanoatining aksariyat mahsulotlari tez 
buziladigan va maxsus saqlash, qadoqlash va tashish sharoitlarini talab qiladi; 
* logistika jarayonlarini vakolatli tashkil etish, shunda mahsulotlar belgilangan 
manzilga tegishli sifatda etib boradi; 
* maxsus transport vositalaridan foydalanish, masalan, don mahsulotlari 
samosvallarda yoki donli poezdlarda tashilishi kerak; 
* meva va sabzavot ekinlarini ma’lum bir harorat va namlik rejimida saqlash; 
* tashuvchida ma’lum ruxsatnomalar mavjudligi 

---

205 
Binobarin, O‘zbekiston logistika korxonalari xizmat ko‘rsatish tizimlarini, 
ayniqsa transport xizmatlarini yaxshilashga e’tibor qaratishlari kerak; ichki va tashqi 
bozorda raqobatbardosh bo‘lish uchun integratsiyalashgan xizmatlarni taqdim 
etishning professionalligi va qobiliyatini oshirish. 
Logistikaning quyidagi asosiy kamchiliklari qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi 
va savdosiga bevosita ta’sir qiladi: 
* tovarlarni qadoqlash uchun yagona standartlar mavjud emas, 
* asossiz logistika xarajatlari, 
* sovuq zanjirli texnologiyalarga investitsiyalarni cheklash, 
* jahon bozorining axborot tizimiga ulanish imkoniyati yo‘qligi. 
Tovarlarni qadoqlashni standartlari muvofiq emas. To‘g‘ri qadoqlash qishloq 
xo‘jaligi logistikasi uchun muhimdir, chunki bu mahsulotlarni yig‘ish punktlari va 
iste’mol bozorlari o‘rtasida ko‘chirishda zarur. Logistika xarajatlari ko‘p hollarda 
samarasiz. Meva, sabzavot va qahva toifalarida qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini eksport 
qiluvchi korxonalarda olib borilgan haqiqiy tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, logistika 
xarajatlari eksport tovarlari qiymatining nisbatan yuqori qismini tashkil etadi.
Shunday qilib, 2019-2021-yillarda O‘zbekiston qishloq xo‘jaligida ulkan 
islohotlar amalga oshirildi, ularning natijalari sanoatning barqaror o‘sishini ta’minlash 
va resurs samaradorligini oshirishga imkon berdi. Kelgusida ular respublikaning 
qishloq xo‘jaligini rivojlantirish va O‘zbekistonni Agro-oziq-ovqat mahsulotlarini 
ishlab chiqarish va eksport qilish bo‘yicha jahon yetakchilari qatoriga kiritishda 
mavjud salohiyatini to‘liq ishga solishga xizmat qiladi.