Look to the past


Download 0.6 Mb.
bet17/33
Sana01.03.2023
Hajmi0.6 Mb.
#1242777
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   33
Bog'liq
5e4231771fd44

Key words: independence, repression, communist system, pan-Turkist, pan-Islomist, enemy of people, kulak, nationalist.
Мустакиллик, хукукий давлат асосларини яратиш, ватандошларимиздан уз халкига, мамлакатига садокат, Ватанга мухаббат туйгуларини шакллантириш, давлатимизни мустахкамлашнинг амалий ва маънавий воситаларини вужудга келтириш имконини яртатиб берди. Бу борада утмиттт аждодларимизнинг тажрибаларини урганиш, уларнинг ибратли ишларидан сабок олиш, умуминсоний кадриятларга асосланган дунёкарашимизни шакллантириш, миллий узликни англаш-бугунги долзарб вазифадир.
Бинобарин, шахс жамиятда уз урни ва вазифаларини тушуниб олишида, хаётий мулжалларини узининг максади ва эхтиёжларига, имкониятларига мос тарзда тугри белгилашида ижтимоий фанлар, хусусан, тарих фани мухим урин тутади. Халкимизнинг инсоният цивилизациясига кутгаи муносиб хиссасига, жахон халкдари орасида тутган урнига бахо берищда, унинг бой ва хаётий ва тарихий тажрибаларидан фойдаланишда, олийжаноб фазилатлар ва анъаналарни урганиш хамда бойититттда Узбекистон тарихи фани катта ахамиятга эга [1,Б.6].
Тарихга факат фан сифатидагина караш уни бор буйича, чукур англаш имконини бермайди. Тарих бу- дунёкараш дегани, тарих бу- маънавият, тарих- халк хотираси, тарих миллатнинг, халкринг таржимаи холи, тарих инсоният босиб утган узок ва машакдатли йулдир [2,Б.36]. Тарих узликни англашнинг, маънавиятни юксалтиришнинг энг самарали таъсирчан воситасидир.
Дархакикат, хакконий тарихимизни, янги тарихни яратишда буюк истщяолимиз йулида курашган улуг зотлар, маърифатпарвару адиблар, кумондону лашкарбошиларнинг, бир суз билан айтганда уз юртини жонидан ортик суйган ва ардокдаган ватандошларимизнинг хаёт йули, фаолияти, такдирини билиттт, уларнинг бетимсол ижтимоий-сиёсий киёфасини тиклаш, бор хакикатни хозирги ва келажак авлодга етказиш бугунги кунимизнинг долзарб масалаларидан биридир.
Тарих хакикати шуни таъкидлайдики, халкдари билимдан, доно, зийрак, дунёкараши кенг, уз мустакрл фикрига эга булган мамлакатлар хар кандай кийинчиликларни осонгина енгиши мумкин.
Аксинча, зиёлиси оёкости килинган, мамлакатнинг шавкати булмайди. Маънавияти топталган, маданияти камситилган юртнинг киёфаси йукрлади.
Тарихимизнинг аянчли, хасратли, фожеали ва армонли сахифаларидан бири Советларнинг Узбекистонда олиб борган катагон сиёсати ва унинг фожеали окибатларидир. Маълумки, мудхиш Октябр тунтаришидан бошлаб то СССР парчаланиб кетгунча кадар сиёсий катагон совет жамиятининг ажралмас таркибий кисми булиб келди. Бирок бу фожеа Ватанимизнинг тарихида, айникса 30-40- йиллардаги тарихимизда мутлак ёритилмаган эди, бу давр бамисоли устига кафан ташланган, кафанга уралгандек холатда, урганиш учун ёпик мавзу булиб колганди [3,Б.4]. Биринчи Президент хали мустакилликка эришишдан аввалрок Узбекистондаги сиёсий катагон ва унинг кандай кечгани, фожеали окибатини очиб бериш, бегунох катагон курбонларини окдаш чораларини куриш ташаббуси билан чикди. Бу уринда унинг мана бу фикрлари диккатга лойикдир: ".... 1937­1939 йилларда Ички ишлар халк комиссарлиги идоралари инкилобий конунчиликни жуда купол тарзда буздилар ва оёк ости кдвдилар. Бундай бедодлик кейинги йилларда хам, то 50-йилларга кадар давом этди. Сира айби булмаган, халол одамлар куплаб камокка олинди ва кириб ташланди.
Сталин шахсига сигиниш йиллари Узбекистон халкдари бошига огир кулфатлар солди. 1937-1939 йилларнинг узидагина Узбекистон ССР Ички ишлар халк комиссарлигининг "учлик" лари томонидан 41 минг нафардан купрок киши камалди. Шулардан 37 минг нафаридан купроги судланди, 6 минг 920 киши отиб ташланди... Асоссиз камалиб жиноий жавобгарликка тортилган кишилар орасида партия, совет, хужалик ходимлари, харбийлар, зиёлилар ва колхозчилар жуда куп эди [4].
Яна шу уринда далилларга мурожат киламиз: Коммунистик тузум жахонда VII- аср бошларидан бери яшаб келаётган мукдддас Ислом динини Туркистонда йук килмокчи булди. У 1918 йилдан 1950-йиллар урталаригача янги империяни мустахкамлаш учун табакаларга ажратиш сиёсатини олиб бориб, 6 млн. туркистонликни "миллатчи", "пантуркист", "панисломист", "халк душмани", "кулок" ва "империалистлар малайи" каби тамгалар билан коралаб катагон килли ва кириб ташлади [5,Б.92].
Урушдан сунг тукиб чикарилган рухонийлар, миллатчилар иши буйича куплаб адабиёт, санъат, илм-фан, дин арбоблари катагон килинди. 40-50- йилларда таслимчиларга, антисоветларга карши кураш бахонасида куплаб юртдошларимиз катагон домига тортилди.

  1. асрнинг 80-йилларида "пахта иши", "Узбек иши" деб номланган сохта ишлар буйича минглаб бегунох кишилар катагон килинди [3,Б.5]

Буюк истикболимизнинг дастлабки вактларидаёк Биринчи Президент совет режими даврида "асоссиз тарзда катагон килинган кишиларнинг ор-номуси, кадр- киммати, покиза номини тиклашни" биринчи галдаги вазифа деб билди. Айникса Биринчи Президентимизнинг 1999 йил 12 майдаги Ф-999-сонли фармойиши мухим ахамиятга эга булди. Худди шу йили 22 июлда Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамаси "Ватан ва халк озодлиги йулида курбон булган фидойилар хотирасини абадийлаштириш тугрисида" карор кабул килди. Унга мувофик Тошкент шахрининг Юнусобод туманидаги Бузсув киргогида мустамлакачилик даври курбонлари хотирасини абадийлаштириш буйича жамоатчилик комиссияси хузурида "Шахидлар хотираси" хайрия жамгармаси тузилди ва у самарали фаолият курсата бошлади.
Узбекистон Республикаси Биринчи Президента И.А.Каримовнинг 2001 йил 1 майда "Катагон курбонларини ёд этиш кунини белгилаш тугрисида" ги фармони эълон килинди. Унга мувофик хар йил 31 август куни "Катагон курбонларини ёд этиш куни" килиб белгиланди. "Катагон курбонлари" хотира китобини яратиш вазифа килиб куйилгандан бери орадан анча вакт утган булишига карамай, вилоятлар буйича "катагон курбонлари" хотира китоби яратилганича йук. Хусусан, Жиззах вилояти мисолида оладиган булсак, Узбекистоннинг бошка вилоятлари каби бу ерда хам юзлаб, минглаб кишилар совет давлатининг катагонлик сиёсатиниг курбони булган. Тугри, нашрдан чиккан айрим асарлар бир гурух ёки алохида олинган катагон курбонлари кисматига багишланганлигини эътироф этиш жоиз. Шундай булса-да, хали вилоятларда бугунги кунга кадар тизимли иш йулга куйилганича йук. "Катта террор" кампанияси давридаги катлгохдарнинг урни вилоятларда хали -хануз аникланганича йуклиги фикримизнинг яккол исботидир.
Хулоса килиб айтганда, Ватанимиз Узбекистоннинг хар бир вилоятида "£атагон курбонлари хотира китоби" ни яратиш вакти аллакачон келган. Хусусан, Жиззах вилояти хакида фикр-мулохаза юритар эканмиз, худудда Республика "Шахидлар хотираси" хайрия жамгармасининг булимларини кайтадан тиклаш ва уларнинг самарали фаолият курсатишлари учун биринчи навбатда вилоят хокимлиги мутасаддилари ташкилий, амалий ва моддий жихатдан беминнат уз кумакларини беришлари лозим деб уйлаймиз.
Фойдаланилган адабиётлар руйхати

  1. Узбекистон тарихини укитиш ва урганишнинг ягона концепцияси. -Тошкент, 1996 (A unique concept of teaching and studying the history of Uzbekistan. - Tashkent, 1996).

  2. "Халк таълими" журнали. 2017 йил №6-сон (Journal of Public Education. Issue

  1. 2017)

  1. Шамсутдинов Р. £атагон курбонлари. 2-китоб. -Тошкент: Шарк, 2007 (Shamsutdinov R. Victims of Repression. Book 2 - Tashkent: Sharq, 2007)

  2. "Узбекистон овози", 1991 йил 15-сентябр сони (Voice of Uzbekistan, September

  1. 1991)

  1. Набиев А.. Мустакиллик учун кураш ёхуд парчаланган Туркистон тарихи. Т.: "Ёзувчи", 1998 (A. Nabiev. The struggle for independence or the history of Turkistan -T.: The Writer, 1998)


Download 0.6 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   13   14   15   16   17   18   19   20   ...   33




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling