Loyihalarni moliyalashtirish

2-rasm. Investitsiya loyihasi samaradorligini baholash
7
 
7
A.Uzoqov, E.Nosirov, R.Saidov, M.Sultonov “Investitsiya loyihalarini moliyalashtirish va ularning 
monitoringi” Toshkent “Iqtisod-Moliya”, 2006 y. 89b. 
Investitsiya loyihasining samaradorligini
baholash usuli 
Moliyaviy
baholash 
Iqtisodiy
baholash 
Daromad
to’g’ri
-
sidagi
hisobot
(
2-shakl)
Moliyaviy baholanishning
koeffitsientlari 
Foydaning oddiy 
normasi 
Pul
mablag’-
lari haraka-
tining 
hisoboti
(4-shakl) 
Balans 
(1-shakl) 
Oddiy 
(statistik) 
usullar 
Diskont 
usullari 
Qaytib kelish 
muddati 
Sof diskont-
langan daromad 
Daromadli- 
likning ichki
me’yori 

---

21 
Taqdim etilayotgan ob’ekti investitsiyalashni moliyaviy baholash (yoki 
moliyaviy asoslanganlik bahosi) investitsiya jarayonining ajralmas qismi 
hisoblanadi. Investor moliyaviy holati noma’lum bo’lgan yuridik yoki jismoniy 
shaxslar bilan hech qanday munosabatlar olib bormaydi. Bozor iqtisodiyoti 
rivojlangan mamlakatlarda, korxonalar moliyaviy hisobotlarini e’lon qilish 
normal holat hisoblanadi va ular har xil to’plamlar holatida chop etiladi. Bu 
to’plamlar orqali kompaniyalarning moliyaviy holati to’g’risida ma’lumotlar 
olish mumkin. 
Investitsiya loyihasining moliyaviy asoslanganlik bahosi pul oqimlari 
to’g’risidagi hisobot yordamida hisoblanadi (4-shakl). Bu esa korxonaning 
mablag’lari holati to’g’risida aniq ma’lumot olishni, shu bilan birga bu 
mablag’larning investitsiya loyihasiga etarligini ko’rsatib beradi. (- jadval). 
Korxona pul oqimlari asosan quyidagilardan tashkil topadi: 
 operatsion faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 050-qator); 
 investitsion faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 100-qator); 
 moliyaviy faoliyatning sof pul kirimi/chiqimi (4-shakl, 180-qator); 
Pul mablag’lari bo’yicha salbiy saldo chiqqanda, qo’shimcha o’z 
mablag’lari yoki qarz mablag’larini jalb etishni taqozo etadi va bu mablag’lar 
investitsiya loyihasini moliyaviy baholash hisob-kitobida aks ettirilishi kerak. 
Loyihaning maqsadi, shartlari va variantlarini tanlab olishga ko’ra 
moliyaviy baholash (yoki moliyaviy asoslanganlik bahosi), investitsion 
loyihalash jarayonida qo’shimcha ma’lumotlardan foydalanish mumkin. 
(masalan, 1 va 2 shakl ma’lumotlari).
Investitsiya loyihalari samaradorligini baholashning ikkinchi usuli, bu 
loyihani iqtisodiy baholash hisoblanadi. 
Loyihani iqtisodiy baholash o’z navbatida ikki guruhga bo’linadi: 
 oddiy (yoki statistik) baholash; 
 diskontlashga asoslangan baholash. 
Birinchi guruhga quyidagilar kiradi: 
 investitsiya qoplash muddati (Payback Period, PP); 

---

22 
 investitsiya samaradorligi koeffitsienti (Accountinq Rate of Return, 
ARR).