Loyli gruntlarning xolat ko’rsatkichlari

Loyli gruntlarning xolat ko’rsatkichlari

Reja:

• Loyli gruntlarning holat ko‘rsatkichlari.
• Fizik ko’rsatkichi.
• Mustahkamlik ko’rsatkichi.
• Zichlashuv kursatkichi.

Loyli gruntlar. Loyli gruntlar deganda yopishqoqlik xususiyatiga ega bo‘lgan. zarralari o'zaro bog‘langan jinslar nazarda tutiladi. Ma’lumki, bunday jismlar kuch ta’sir etganda o'z shaklini o ‘zgartirib, kuch olingandan so’ng ham o'zgargan shaklini deyarli saqlab qoiadi. Loyli gruntlar suv qo‘shilganda qatdq holdan yumshoq holatga. namlik oshirilgan sari oquvchanlik holiga oson o‘tadi.
Loyli gruntlarning holat ko‘rsatkichlari. Loyli gruntlarning xossalari ularning namlik darajasiga qarab sezilarli darajada o‘zgaradi. O‘ta nam loyli grunt oqish qobiliyatiga ega bo‘ladi, suv shimdirilganda u yumshoq holatga, namlik yanada kamayganida esa – qattiq holatga o‘tadi. Holat ko‘rsatkichiga ko‘ra loyli gruntning uch holati mavjud: qattiq, yumshoq va oquvchi holatlar. Namlikning yoyiluvchanlik (qotish) chegarasi (yumshoqlikning quyi chegarasi) wp va oquvchanlik chegarasi (yumshoqlikning yuqori chegarasi) wL deb ataluvchi o‘ziga xos ko‘rinishlari bu holatlar o‘rtasida chegara hisoblanadi.
Yumshoqlikning quyi chegarasiga mos tushuvchi namlikni amalda aniqlash uchun grunt qorishmasi shunday namlanadi (yoki quritiladi)ki, u taxminan 3 mm qalinlikda yoyilganida alohida bo‘laklarga ajralib ketsin. Yumshoqlikning yuqori chegarasi grunt qorishmasi namligining shunday bir holatiga mos tushadiki, bunda standart konus unga 10 mm chuqurlikka cho‘kadi. Bu chegaralarni aniqlash usullari va chegaralarning o‘zi ham ancha shartli bo‘lsada, aniqlangan wp va wL kattaliklarning aniqlik darajasi qoniqarlidir.
Loyli gruntning tabiiy namligini oquvchanlik chegarasi va yoyiluvchanlik chegarasidagi namlik darajasi bilan taqqoslash uning quyuqlik darajasiga ko‘ra holatini aniqlash imkonini beradi. Buning uchun loyli gruntlarning muhim tasniflovchi ko‘rsatkichi hisoblanadigan oquvchanlik ko‘rsatkichi IL dan foydalaniladi:
Loyli gruntlaming holati esa, aksariyat ularning namligiga hogiiq bo‘lib, namlikning o'zgarishi natijasida grunt qattiq, yumshoq va oquvchan holatlarda bo’lishi mumkin. Shuning uchun loyli gruntlar holatini chegaraviy ko'rsatkichlar yordamida o'rganish maqsadga muvofiq. Arap grunt holatini uning namligiga bog'lab chizmada ifodalasak, unda ikki muhim chegaraviy chiziqlami ajratish mumkin (1,7-rasm).
Loyli gruntlaming holati esa, aksariyat ularning namligiga hogiiq bo‘lib, namlikning o'zgarishi natijasida grunt qattiq, yumshoq va oquvchan holatlarda bo’lishi mumkin. Shuning uchun loyli gruntlar holatini chegaraviy ko'rsatkichlar yordamida o'rganish maqsadga muvofiq. Arap grunt holatini uning namligiga bog'lab chizmada ifodalasak, unda ikki muhim chegaraviy chiziqlami ajratish mumkin (1,7-rasm).
Gruntning oquvchanlik va qotuvchanlik chegaralari undagi loy zarralarining miqdori va minerallar tarkibiga bog‘liq. Shuningdek. bu chegaralaming miqdor jihatidan farqi gruntning yumshoqlik ko ‘rsatkichi (Wю) deb yuritiladi:
Wю = W0 - Wq
M. BAKIYEV, B. NOSIROV , R. XO’JAQULOV
“GIDROTEXNIKA INSHOOTLARI”
TOSHKEN T - «TALQIN» -2007
H.Z.RASULOV
“GRUNTLAR MEXANIKASI, ZAMIN VA POYDEVORLAR”
Toshkent 2010