Лютфи Аскер Заде

Лютфи Аскер Заде
( 4.02.1921-6.09.2017)
Асосчиси Лотфи Аскер Заде (4.02.1921-6.09.2017)
Биринчи марта қатъиймас мантиқ атамаси
(fuzzy logic) америкалик профессор Лотфи Заде томонидан 1965 йилда "Информатика ва бошқариш" журналида "Қатъиймас топлам" мақоласини чоп этди.
Лотфи Заде Озарбайжоннинг Боку шаҳрида туғулган. Онаси россиялик ва келиб чиқиши озарбайжонлик отаси Лотфи Алескерзаде (ёки Аскер Заде) бўлган; 1932 йилдан Эронда яшаган, Теҳрон университетида таҳсил олган; 1944 йилдан АҚШда; Калифорния университетида ишлаган.
Қатъиймас мантиқни қўллашга мисоллар:
1991 йил февраль ойида биринчи "интеллектуал" кир ювиш машинаси ишлаб чиқилган бўлиб, унинг бошқарув тизими қатъиймас мантиқни бирлаштирган.

• Қатъиймас кириш омилларини автоматик аниқлаш;
• зиғирнинг ҳажми ва сифати,
• ифлосланиш даражаси;
• кукун тури ва бошқалар);
• кир ювиш машинаси мумкин бўлган 3800 та кирдан оптимал ювиш режимини танлади.

Портатив компьютерларда қўл ёзувини таниб олиш (ноутбуклар) (Sony)
Кир ювиш машиналарини бир тугма билан бошқариш (Matsushita, Hitachi)
Қўл ёзуви, объект, овозни аниқлаш (CSK, Hitachi, Hosai Univ., Ricoh)
Яхши ҳайдаш қулайлиги, тўхташ аниқлиги ва энергияни тежаш учун метро бошқаруви (Hitachi)
Автомобилларда бензин сарфини оптималлаштириш (NOK, Nippon Denki Tools)
Лифтни бошқаришнинг сезгирлиги ва самарадорлигини ошириш (Fuiitec. Hitachi. Toshiba)

• нечеткое множество чисел, «много больших 10»

• Множество чисел A, больших 10

Х элементларни ўз ичига олган универсал тўплам бўлсин
А тўплами (x) характеристикаси билан берилган:
Оддий қатъиймас тўпламлар
Оддий (а) ва субнормал (b) қатъиймас тўпламларга мисоллар
Операции над нечеткими множествами
А 5 дан 8 гача бўлган қатъиймас оралиқ ва B 4
атрофида қатъиймас сон бўлсин
Кесишиш қатъиймас кўпайтириш 5 ва 8 оралиғидаги ВА (AND) 4 атрофида (кўк чизиқ).
Бирлашмаси мантиқий йиғинди 5 ва 8 оралиғидаги ЁКИ (OR) 4 атрофида
Тўлдирувчи (инкор) ЁЎҚ деган маънони англатади
Концентрация
Лингвистик маъноси “жуда яқин”
Блур (ёки хиралаштириш)
Лингвистик маъноси “жуда яқин эмас”
Қатиймас тўпламларда асосий амаллар
Қатиймас A тўплам х барча элементлар учун фақат ва фақат қуйидаги ҳолларда қатиймас B тўпламининг кичик тўпламидир: AB⇔ (х) ≤ (х)
Оддий бир ўлчовли тегишлилик функциялари
Учбурчак тегишлилик функциялари (a)
Трапеция тегишлилик функциялари (a
Функция қийматларини ҳисоблаш осон, шунинг учун улар ишлатилади
Гаус тегишлилик функцияси
Умумий қўнғироқ шаклидаги тегишлилик функцияси(одатда b>0)
Функциялар ўрганиш тезлиги параметрлари сифатида ишлатилиши мумкин бўлган узлуксиз ҳосилаларга эга
Функция параметрларининг физик маъноси
Гаусс функцияси
Умумий қавариқ функция(одатда b>0)
Функция параметрларининг физик маъноси
Сигмоид функцияси
Чап (а) ва ўнг (б) сигмоид функциялар