M-163-18 guruh talabasi Tursunova Yulduz Baxtiyor qizi Nazorat savollariga javoblar

M-163-18 guruh talabasi

Tursunova Yulduz Baxtiyor qizi

Nazorat savollariga javoblar

1. 
   Soliqlar va soliqqa tortish maxsus kursini o’qitishning zarurligi nimada?
   

• 
  Soliq va soliqqa tortish maxusu kursini o’qitish zaruriyati shundaki talabalarda soliqlar va majburiy to’lovlar bo’yicha qarzdorliklarning kelib chiqish sabablari, soliq qarzini undirish tartibi, soliq qarzlarini majburiy undirishda amaliyotda uchraydigan muammolarni bartaraf etish, soliqlarni undirishda duch kelinadigan asosiy tushunchalar va atamalarning qo’llanilishini o’rganish bo’yicha bilim, ko’nikma va malakalarni shakllantirishdadir.
  

2. 
   Soliqlarning iqtisodiy mohiyati deganda nimani tushunasiz?
   

• 
  Soliq tushunchasi iqtisodiy kategoriya sifatida sinfiy hukmron kuch sifatida yuzaga chiquvchi davlatning paydo bo‘lishi va uni faoliyatining davomiyligi bilan bevosita bog‘liqdir. Shu o‘rinda soliq kategoriyasi davlatni iqtisodiy siyosati orqali iqtisodiy voqiylik sifatida yuzaga chiqishini ta’kidlash lozim. Soliq tushunchasi bu tor ma’noda davlat ixtiyoriga boshqalardan majburiy tartibda undiriladigan pul tushumlarini ifodalaydi.
  

3. 
   Soliqlarning obyektiv zarurligi nimalarda ko’rinadi?
   

• 
  Soliqlarning ob’ektiv zarurligini jaxon moliyaviy iqtisodiy inqirozi sharoitida ikki holat bilan ifodalash mumkin: birinchidan, davlatning qator vazifalarini mablag‘ bilan ta’minlash zarurligi, ikkinchidan, bozor iqtisodiyoti qonun-qoidalari.
  

4. 
   Soliqlarning xususiyatlarini tushuntirib bering.
   

• 
  Har qanday darajada byudjetga kiradigan soliqlar xususiylashtiriladi va tegishli byudjetning ustuvor yo'nalishlari bo'yicha belgilangan maqsadlarga sarflanadi, ya'ni. umumiy soliqlardan keladigan daromadlar ko'p darajali byudjetlarning asosiy daromad manbai hisoblanadi. Har qanday soliq tizimida bunday soliqlar katta qismini o'z ichiga oladi.Umumiy farqli o'laroq nishon  (maxsus) soliqlar oldindan belgilangan maqsadga ega va qat'iy ravishda xarajatlarning ayrim turlariga ajratilgan. Qoidaga ko'ra, maxsus soliqlar hisobidan tegishli davlat byudjetdan tashqari jamg'armalarining byudjetlari shakllantiriladi. Maxsus soliqning odatiy misoli UST bo'lib, uning daromadi uchta davlat byudjetidan tashqari jamg'armalari byudjetlari hisobiga shakllanadi: pensiya, majburiy tibbiy sug'urta va ijtimoiy sug'urta.
  

5. 
   Soliq elementlari tarkibiga nimalar kiradi?
   

Soliqlarning eng muhim elementlari quyidagilardan iborat:

1. Soliq sub'ekti - soliq to'lovchi, ya'ni qonunga muvofiq soliqni to'lash majburiyati bo'lgan jismoniy yoki yuridik shaxs.

2. Soliq to'lovchi - o'z daromadidan soliq to'laydigan yuridik yoki jismoniy shaxs. Bunday holda, soliq tashuvchisi davlatga emas, balki soliq ob'ektiga soliq soladi. Bunga klassik misol soliq solish ob'ekti hisoblanadi - masalan, QQS uchun soliqni ishlab chiqaruvchi yoki sotuvchi, soliq to'lovchisi esa tovarni sotib oluvchidir.

3. Soliq ob'ekti - miqdor jihatdan o'lchanadigan, soliqni hisoblash uchun asos bo'lib xizmat qiladigan daromad yoki mol-mulk.

4. Soliq solinadigan ob'ektning pul yoki jismoniy yoki boshqa xususiyatlari soliq solinadigan baza hisoblanadi.

5. Soliq manbai soliq to'lanadigan daromaddir.

6. Soliq solish birligi - soliq miqdori o'lchanadigan birlik.

7. Soliq stavkasi - soliq ob'ekti birligiga soliq imtiyozlari summasi. Stavka belgilangan stavka shaklida yoki foiz shaklida belgilanadi va soliq kvotasi deb ataladi.

8. Soliqning ish haqi.

9. Soliq davri - jurnalni to'lash kerak bo'lgan va qonun hujjatlarida nazarda tutilgan muddat va soliq to'lovchining aybi bo'lishidan qat'i nazar, uni buzganlik uchun jarimalar muddati o'tgan davrga qarab undiriladi.

10. Soliq imtiyozlari - to'lovchini soliqdan to'liq yoki qisman ozod qilish.

6. 
   Soliq solish obyekti nima?
   

• 
  Soliq solish obyekti – yalpi tushum hisoblanadi. Soliq solish maqsadida yalpi tushum tarkibiga quyidagilar kiritiladi: tovarlarni (ishlarni, xizmatlarni) qo'shilgan qiymat solig'ini, aksiz solig'ini 
  va transport vositalariga benzin, dizel yoqilg'isi va gaz ishlatganlik uchun  olinadigan soliqni chegirgan holda (ushbu soliqlarni to'laydigan soliq  to'lovchilar uchun) realizatsiya qilishdan tushgan tushum.
  

7. 
   Soliqni qanday undirish usullari mavjud?
   

• 
  Soliq amaliyotida soliqlarni undirishning uchta usuli mavjud: 1. Kadastrli. 2. Daromad manbayidan. 3. Daromad egasi daromadni olganidan so‘ng (deklaratsiya bo‘yicha).
  

8. 
   Soliq tizimi nima?
   

• 
  Davlat budjetini va davlatning budjetdan tashqari maqsadli fondlarini majburiy tashkil etadigan soliq va yig‘imlar turlarining yig‘indisi soliq tizimi deb ataladi.
  

9. 
   O’zbekiston Respublikasi soliq tizimining qanday rivojlanish bosqichlari mavjud?
   

• 
  O’zbekiston Respublikasining soliq tizimining rivojlanish bosqichlari 4 bisqichni o’z ichiga oladi. Birinchi  bosqich  1991- 1994  yillar  -  O’zbekistonning  o’z  soliq  tizimini  tashkil  etish  va 
  

soliqlarning хazinaviy ahamiyatini oshirish bosqichidir. Respublikamizning o’z soliq tizimini yaratishda 1991 yil 15 fevralda qabul qilingan "Korхonalar, tashkilotlar  va  birlashmalardan  olinadigan  soliqlar  to’g’risida"gi  qonun  birinchi  qonun  bo’ldi.  U  o’zida birinchi  marta  soliq  tizimining  tuzilishi  va  ishlashining  umumiy  asoslarini  aniqlab  berdi,  soliqlarni hisoblash va 

undirish tartibini o’rnatdi. 2- bosqich Soliq  islohotlarining  ikkinchi  bosqichi  soliqlarni  bozor 

 iqtisodiyoti  talablariga  moslashtirish  va korхonalarning  ishlab  iqarishni  rag’batlantirishga  qaratilgan  davridir.  Bu  davr  1995-1997  yillarni  o’z ichiga oladi.  Bu davrda soliqlar ishlab

 chiqarish samarodorligini oshirishga qaratilib, turli хil imtiyozlar berildi. Ayniqsa,  yuridik  shaхslarning  foyda  (daromad)  solig’idan  imtiyozlar  ko’p  edi,  1995  yil  dan  boshlab 

korхonalar  har  bir  foiz  mahsulot  ishlab  chiqarish  hajmini  ko’paytirgani  uchun  0,3  foiz  foyda  solig’i stavkasi kamaytirildi. 3-bosqich  Soliq islohotining uchinchi bosqichi 

1998 yildan- 2005 yilgacha  davom etdi. Bu bosqichni soliq tizimida soliqlarni iхchamlashtirish konsepsiyasining boshlanish davri deb atash mumkin. Bu  bosqichda  soliq  to’lovchi  yuridik  shaхslarga  imkoni  boricha  soddalashgan,  iхchamlashgan soliq tizimi joriy etilib, ularning soliq hisoblari, hisobotlari, soliq to’lash muddatlari iхchamlashtirildi. O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  "Qishloq  хo’jaligi  tovar  ishlab  chiqaruvchilar  uchun yagona yer solig’ini joriy etish to’g’risida"gi 1998 yil 10 oktabrdagi PF-2086-son Farmoniga ko’ra 1999  yildan boshlab qishloq 

хo’jalik tovar ishlab chiqaruvchilar uchun yagona yer solig’i jriy qilindi. 4-bosqich Soliq  

islohotining  to’rtinchi  bosqichi  2005  yildan  to  hozirgi  vaqtgacha  bo’lgan  davr.  Bu 

bosqichni soliq tizimida tadbirkorlik sub’ektlarini har tomonlama rag’batlantirish, ular faoliyatini qo’llab quvvatlash, soliq siyosatini takomillashtirish va erkinlashtirish davri deb atash mumkin. 
Shu o’rinda Respublika  Prezidentining 2005  yil  20 iyundagi  PF-3620    «Mikrofirmalar 

 va kichik korхonalarni  rivojlantirishni  rag’batlantirish  borasidagi  qo’shimcha  chora-tadbirlar  to’g’risida»gi Farmonini  aloхida  takidlab  o’tish  lozim.  Unga  asosan  2005  yilning  1  iyulidan  boshlab  mikrofirma  va kichik  korхonalar  uchun  ilgari  to’lab  kelingan  4  ta  

to’lov -  yagona  soliq  hamda  byudjetdan  tashkari Pensiya  jamg’armasi,  Yul  va  Maktab  

talimi  jamg’armalariga  majburiy  ajratmalar  o’rniga  yagona  soliq to’lovi joriy etilishi kichik biznes zimmasidagi soliq yukining sezilarli darajada pasayishiga olib keldi. 

10. 
    Hozirgi kunda qanday soliqlar va boshqa majburiy to’lovlar mavjud?
    

• 
  - Hozirgi kunda O‘zbekiston Respublikasining Soliq kodeksiga asosan quyidagi soliqlar belgilanadi:
  

1) qo‘shilgan qiymat solig‘i;

2) aksiz solig‘i;

3) foyda solig‘i;

4) jismoniy shaxslardan olinadigan daromad solig‘i;

5) yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq;

6) suv resurslaridan foydalanganlik uchun soliq;

7) mol-mulk solig‘i;

8) yer solig‘i;

9) ijtimoiy soliq.

O‘zbekiston Respublikasi hududida yig‘imlar belgilanishi mumkin. Yig‘imlarni joriy etish, hisoblab chiqarish va to‘lash tartibi ushbu Kodeksda hamda boshqa qonun hujjatlarida belgilanadi. Avtotransport yig‘imini hisoblab chiqarish va to‘lash tartibi ushbu Kodeks bilan tartibga solinadi. Davlat bojini hisoblab chiqarish va undirish tartibi davlat boji to‘g‘risidagi qonun hujjatlarida belgilanadi.

11. 
    Soliq siyosatining qanday yo’nalishlari mavjud?
    

• 
  Soliq siyosatini o’rganish jarayonida iqtisodiy adabiyotlarda soliq siyosatining 
  

asosiy yo’nalishlari sifatida ikki yo’nalish:  korхona va tashkilotlarga nisbatan soliq siyosati; aholiniig turli ijtimoiy guruhlari uchun soliq siyosati kabi yo’nalishlarga bo’lib o’rganiladi. Bugungi  kunda  respublikamiz  soliq  siyosatining  muhim  yo’nalishlari  sifatida  yuridik  va  

jismoniy shaхslar  daromadlarini  soliqqa  tortishni  takomillashtirish,  bilvosita  soliqqa   tortish  samaradorligini ta’minlash,  resurs  soliqlariga  ko’proq  e’tibor  qaratish,  soliq  tizimining  soddaligiga  erishish,  davlat хarajatlarini optimallashtirish kabilarni qayd etish mumkin. 

12. 
    Soliq kodeksining ahamiyati nimada?
    

• 
  Ushbu Kodeks soliqlar va yig‘imlarni belgilash, joriy etish va bekor qilishga, hisoblab chiqarish hamda to‘lashga doir munosabatlarni, shuningdek soliq majburiyatlarini bajarish bilan bog‘liq munosabatlarni tartibga soladi. Soliq kodeksining yangi tahriri Moliya vazirligi DSQ bilan birgalikda Xalqaro valyuta jamgʻarmasi, Jahon banki, хalqaro va milliy ekspertlar ishtirokida  ishlab chiqildi. Bu yangi tahrir orqali ishonchli va yanada qulayliklarga ega bo’lish kuzlangan.
  

13. 
    Soliq to’lovchilar qanday huquqlarga ega?
    

• 
  Soliq to‘lovchilar quyidagi huquqlarga ega:
  

soliq organlaridan va boshqa vakolatli organlardan (ularning vakolatlari doirasida) amaldagi soliqlar to‘g‘risida, soliq to‘g‘risidagi qonun hujjatlaridagi o‘zgarishlar haqida, soliqlarni hisoblab chiqarish va to‘lash tartibi to‘g‘risida axborotni, soliq hisobotining va arizalarning shakllarini, shuningdek ularni to‘ldirish tartibi haqida tushuntirishlarni bepul olish; o‘z soliq majburiyatlarini bajarish yuzasidan soliq organlarida va boshqa vakolatli organlarda mavjud bo‘lgan ma’lumotlarni olish; ushbu Kodeksda belgilangan asoslar mavjud bo‘lganda va tartibda soliq imtiyozlaridan foydalanish yoxud ulardan foydalanishni rad etish; soliqlar, penyalar va jarimalarning ortiqcha to‘langan yoki ortiqcha undirilgan summalarini o‘z vaqtida hisobga o‘tkazish yoki qaytarish; ushbu Kodeksda belgilangan tartibda va shartlarda soliqlarni to‘lashni kechiktirish yoki bo‘lib-bo‘lib to‘lash; soliq solish obyektlarini hisobga olishda, soliqlarni hisoblab chiqarish va to‘lashda o‘zlari yo‘l qo‘ygan xatolarni mustaqil ravishda tuzatish; ushbu Kodeksga muvofiq o‘z hududida o‘tkaziladigan sayyor soliq tekshiruvini va soliq auditini o‘tkazish chog‘ida hozir bo‘lish va hokazo.

14. 
    Soliq to’lovchilar qanday majburiyatlarga ega?
    

• 
  Soliq to‘lovchilar:
  

belgilangan soliqlar va yig‘imlarni o‘z vaqtida hamda to‘liq hajmda hisoblab chiqarishi va to‘lashi; hujjatlarni ko‘rib chiqish yoki tushuntirishlar berish zaruriyati to‘g‘risida chaqiruv xatini olganida soliq organiga kelishi; tovarlarni (xizmatlarni) realizatsiya qilishda xaridorga hisobvaraq-fakturalarni, cheklarni yoki ularga tenglashtirilgan boshqa hujjatlarni berishi; soliq tekshiruvini o‘tkazayotgan soliq organlarining mansabdor shaxslariga soliqlarni hisoblab chiqarish va to‘lash uchun asos bo‘lib xizmat qiladigan hujjatlar, shuningdek elektron manbalarda saqlanadigan tegishli axborot bilan tanishish imkoniyatini ta’minlashi; soliq organlari va boshqa vakolatli organlarning qonuniy talablarini bajarishi, ko‘rsatilgan organlarning va ular mansabdor shaxslarining qonuniy faoliyatiga to‘sqinlik qilmasligi; agar ushbu Kodeksda boshqacha qoida nazarda tutilmagan bo‘lsa, soliq hisobotlarining va soliqlarni hisoblab chiqarish hamda to‘lash uchun zarur bo‘lgan boshqa hujjatlarning tegishli soliqlarni to‘lash uchun belgilangan kalendar yildan keyingi besh yil mobaynida but saqlanishini ta’minlashi; o‘zi soliq bo‘yicha hisobga olingan joydagi soliq organlarini O‘zbekiston Respublikasi yuridik shaxslaridagi va chet el yuridik shaxslaridagi ishtiroki to‘g‘risida, agar ustav fondidagi (ustav kapitalidagi) ulushi 10 foizdan ortiq bo‘lsa, xabardor etishi shart.