M a r ip o V, М. Fayziyeva, S. D o t t o y e V web texn ologiyalari

4.6. S o‘rovlarni P H P yordamida qayta ishlash
Mijoz so‘rovining serverda m axsus d a stu rla r yordam ida qayta 
ishlan ish in i ko‘rib chiqqansiz. Ushbu m axsus d a stu rn i P H P tilida 
yozish va u n d a kiritilgan m a ’lum o tlar bilan istalgan am aln i bajarish 
m um kin. Bu d a stu rn i yozishda P H P ning in stru m e n tla r va qoidalari 
bilan tan ish ib chiqish kerak.
P H P skripti ichida m ijozga H T T P protokoli asosida berilgan bir 
qancha m a’lum otlarga ruxsat olish yo‘llari m avjud. P H P 4.1.0. ver- 
siyasigacha bunday m a ’lum otlarga ruxsat jo ‘n atilg an o ‘zgaruvchilar 
nom i (m a’lum otlar “o ‘zgaruvchi nom i, “ = ” belgisi, o ‘zgaruvchi 
qiym ati” juftligi k o 'rin ish id a berilgan) asosida am alga oshirilgan. 
Shu tariqa agar first_ n a m e = L o la berilgan b o ‘lsa, skript ichida Lola

---

qiym atli $first_ nam e o ‘zgaruvchi hosil bo'ladi. Agar m a’lum otlarni 
qanday yo'l bilan berilganligini ajratish talab qilingan b o ls a , unda 
berilgan o ‘zgaruvchilar kaliti bo‘lgan $ H T T P PO ST VARS va 
$H TTP_G ET_V A RS assotsiativ m assivlar qo‘llanilgan. X uddi shun- 
day agar first_ n a m e= L o la G E T m etodi bilan jo ‘natilgan bo'lsa, 
unda
$H T TP_G E T_V A R S[“first_ n a m e ”] = ”L ola” b o ia d i.
D asturda o ‘zg aruvchilar nom ini to ‘g‘ridan to ‘g‘ri yuborish xa- 
tarli emas. Shuning uchun P H P 4.1.0 versiyasidan boshlab H T T P
so‘rovlari yordam ida berilgan o ‘zgaruvchilarga m axsus $ _R E - 
Q U E S T massivi yordam ida m urojaat etish m u m k in. Bu m assivlar 
PO ST va G E T m etodi h am d a H T T P cookies yordam ida berilgan 
m a ’lum otlarni o ‘z ichiga oladi. Bu superglobal assotsiativ massiv, 
sh unin g uch u n m os o ‘zgaruvchi (form a elem enti) no m in i kalit si­
fatida ishlatib, d a stu rn in g istalgan qism idan lining no m in i olish 
m u m k in .
4.1-m isoldagi 4.1 -listingda test topshiriladigan fanlar ro‘yxatining 
form asi yaratildi. Endi shu form a yordam ida jo ‘natilgan m a’lum otlarni 
qayta ishlovchi test.php faylining skriptini yozamiz:
4.2-listing. Bu index.htm l form asini qayta ishlovchi start.p h p
fayli