ИЛОВАЛАР
I. ЎЗБЕК ТИЛИДАГИ ҚЎШИМЧА ТУРЛАРИ
1. Сўз ясовчи қўшимчалар
От ясовчи қўшимчалар
Қўшимча
|
Мисоллар
|
Қўшимча
|
Мисоллар
|
Шахс оти ясовчи қўшимчалар
|
-чи
|
сувчи
|
-дўз
|
этикдўз
|
-дош.
|
синфдош
|
-соз
|
аравасоз
|
-кор
-кар
-гар
-гор
|
пахтакор
мискар
заргар
талабгор,
|
-хўр
|
чойхўр
|
-каш
|
Аравакаш
|
-гўй
|
Дуогўй
|
-дор
|
Чорвадор
|
-параст
|
шахсиятпараст
|
-бон
|
Саройбон
|
-фуруш
|
мевафуруш,
|
-боз
|
дорбоз,
|
-вачча
|
Тоғавачча
|
-паз
|
Ошпаз
|
-(у)вчи
|
ёзувчи,учувчи
|
-хон
|
Газетхон
|
-(о)вчи
|
тингловчи,
|
-шунос
|
тилшунос,
|
ҳам-
|
ҳамсуҳбат
|
-сил
|
йўқсил (арх.)
|
|
|
Нарса-буюм оти ясовчи қўшимчалар
|
-гич
- кич
-қич
-ғич
|
тишковлагич, кўрсаткич, қисқич,
чизғич.
|
-ги
-ки
-қи
-ғи
-ғу
|
супурги,
тепки,
тутатқи,
чалғи,
туйғу
|
-дак
-доқ -
|
югурдак,
қовурдоқ.
|
-иқ,
-ик
|
топшириқ,
тешик.
|
-ма
|
тўқима,
|
-уқ
|
учуқ, ютуқ.
|
-м, -им
|
тўплам, кийим,
|
-қ, -оқ
|
тароқ, ўроқ
|
-ум
|
унум, уй+ум – уюм
|
-дон
|
қаламдон, туздон
|
-т
-ит
-ат
-от
|
қурт(қури+т),
чиқит,
кўчат,
сизот.
|
-қин
-қун
-ғин
-ғун
|
тўлқин
учқун
ёнғин
юлғун
|
--ин
-ун
-он
|
Йиғин
тугун
тўзон
|
-қоқ
-как
-гак
|
Ботқоқ
Эшкак
Илгак.
|
- к,-ак
|
курак, варрак.
|
-(и) ш
|
қурилиш, турланиш.
|
-(у)в,
-(о в
|
ёзув,
сайлов.
|
-ак
-оқ
|
Қарсак
қалдироқ
|
-илдоқ
|
шақилдоқ.
|
-а
|
шаршара, жизза.
|
-ос
|
гулдурос
|
-(и)нди
|
чиринди, чўкинди
|
-поя
|
бедапоя, ғўзапоя.
|
|
|
мачоқ-
|
бекинмачоқ,
|
-чиқ
|
ёпинчиқ, суянчиқ.
|
-чак
|
бурчак, кемирчак.
|
-из
|
бўғиз
|
-миқ
|
буламиқ
|
-нома
|
таклифнома
|
-миш
|
ўтмиш, қилмиш.
|
|
|
-килик
-гилик
|
Ичкилик
кўргилик.
|
-моқ
-мак
|
Қуймоқ
чертмак (ўйин тури)
|
-ча
|
қизилча, олача.
|
-ка
|
йўлка
|
Ўрин-жой отини ясовчи қўшимчалар
|
-зор
|
гулзор, пахтазор,
|
-истон
|
Ўзбекистон, гулистон.
|
-лоқ
|
ўтлоқ,тошлоқ.
|
-гоҳ
|
сайлгоҳ, ўйингоҳ.
|
-хона
|
ошхона, чойхона.
|
-обод
|
Юнусобод, Янгиобод.
|
Мавҳум от ясовчи қўшимчалар
|
-чилик
|
деҳқончилик, тирикчилик.
|
-лик
- лиқ
|
болалик,
борлиқ
|
-от- -ат
|
тарғибот
маданият
|
-ч
|
севинч, қувонч
|
гарчилик
|
одамгарчилик, оғайнигарчилик.
|
-ш
-иш
|
ўқиш
тузилиш
|
-(у)в
|
ундов, уқув
|
-и
|
суюнчи
|
Сифат ясовчи қўшимчалар
Қўшимча
|
Мисоллар
|
Қўшимча
|
Мисоллар
|
1. Отдан сифат ясовчи қўшимчалар
|
-ли
|
кучли
|
-лик
|
тошкентлик (бола)
|
-сиз
|
тузсиз
|
-ий, -вий
|
тарбиявий соат, деворий газета
|
-ги
-ки
-қи
|
баҳорги ишлар қишки кийим пистоқи
|
-аки
|
жиззаки даҳанаки
оғзаки
|
-йи
|
ҳавойи
|
-чан
|
ишчан бола
|
сер-
|
серҳосил
|
ба-
|
бадавлат
|
бе-
|
беғубор, бехабар
|
-симон
|
шарсимон
|
-дор
|
вафодор
|
-кор,-гар
|
исёнкор, иғвогар
|
-и
|
қишлоқи
|
-ча
|
арабча (ўйин)
|
-намо
|
дарвешнамо
|
-парвар
|
халқпарвар,
|
-дек
-дай
|
муздек (сув) жўжабирдай (жон)
|
--лик, -лиқ
|
кўйлаклик (чит), болалик (чоғлар)
|
-шумул
|
оламшумул,
|
-манд
|
касалманд
|
-дон
|
гапдон, билимдон
|
-каш
|
дилкаш, ҳазилкаш
|
-боп
|
паловбоп, қишбоп
|
хуш-
|
хушфеъл, хушҳаво
|
-ин
|
эркин, оташин
|
бар-
|
барҳаёт
|
-параст
|
мансабпараст, маишатпараст
|
-вор
|
девонавор, афсонавор
|
-чил
|
халқчил, изчил.
|
бад-
|
бадбахт, баднафс
|
-и
|
жаннати (кампир)
|
-лоқ
|
бақалоқ
|
-кор
|
фусункор(ҳусн)
|
-каш
|
заҳматкаш(одам)
|
-чи
|
ваҳимачи(одам)
|
-вон
|
зўравон(киши)
|
-қа:
|
лойқа(сув)
|
-омуз
|
ҳазиломуз(гап)
|
-хўр
|
ғамхўр(одам)
|
-соз
|
соатсоз(уста)
|
Феълдан сифат ясовчи қўшимчалар
|
-гир
-ғир
-кир
-қир
-қур
|
сезгир,
олғир
ўткир,
топқир,
учқур
|
-кун
-қин
-ғин
-ғун
-қун
|
тушкун
жўшқин
озғин
турғун
тутқун
|
-чоқ
-чак
-чиқ
|
Мақтанчоқ
Куюнчак
қизғанчиқ
|
-к
-ик
-ук
-ак
|
чирик
тешик
тузук
ғалвирак
|
–қ
-уқ
-иқ
|
илиқ
бузуқ
синиқ
|
-қоқ
-ғоқ
|
тиришқоқ тойғоқ
|
-қи
|
сайроқи қуш
|
-оқ
|
қочоқ
|
-ағон
|
билағон, чопағон
|
-мон
|
билармон,
|
|
Do'stlaringiz bilan baham: |
