M a'ruza №11. Molеkulalarning magnit xususiyatlari

Yadro magnit rеzonansi (YaMR) ning sharti

• 
  Yadro magnit rezonansi radiospektroskopik usul hisoblanadi. Ko’pchilik fizik metodlar orasidan organik molekula tuzilishini o’rganishda qo’llaniladigan elektromagnit nurlanishning keng intervalida ya’ni radio to’lqinlardan boshlab gamma nurlar bilan tugaydigan sohasi elektromagnit spektrlari deyiladi. Bu spektrlar molekula energiyasini o’zgarishi asosida Plank tenglamasi va Bor postulatlari orqali ifodalanadi:
  
• 
  ∆Е=Е0-Еb=һ
  
• 
  bu yerda, ∆Е-sistema energiyasining o’zgarishi,
  
• 
  Е0-sistemaning ohirgi holatining energiyasi,
  
• 
  Еb-sistemaning boshlang’ich holatining energiyasi,
  
• 
  Һ-Plank doimiysi,
  
• 
  -nurlanish chostatasi.
  
• 
  Е0>Еb bo’lsa, ∆Е musbat qiymatga ega bo’lib, bu nurlanishning yutilishiga mos keladi(yutilish spektri hosil bo’ladi) va aksincha ∆Е manfiy qiymatga ega bo’lsa, nurlanish chiqadi.
  

Elektromagnit nurlanishlar to’lqin yoki energetik parametrlar bilan xarakterlanadi. To’lqin kattaliklariga: to’lqin uzunligi  (Ao, nm, sm, m) yoki tebranish chostatasi  sek-1 bilan quyidagi tenglamaga asosan xarakterlanadi:

• 
  Elektromagnit nurlanishlar to’lqin yoki energetik parametrlar bilan xarakterlanadi. To’lqin kattaliklariga: to’lqin uzunligi  (Ao, nm, sm, m) yoki tebranish chostatasi  sek-1 bilan quyidagi tenglamaga asosan xarakterlanadi:
  
• 
  c-yorug’lik tezligi 3·108 km/sek. Ko’p hollarda to’lqin soni qo’llaniladi va u chostata deb yuritiladi, teskari santimetrlkarda o’lchanadi ya’ni sm-1.
  
• 
  O’tishlar energiyasi ya’ni energetik qavatlardagi o’tishlar energiyasi electron voltlarda yoki kaloriyalarda o’lchanadi. Yadro magnit rezonansi radioto’lqinlar sohasiga mos kelib, ularning to’lqin uzunligi  >100sm, energiyasi  <10-6 elk/volt bo’ladi.
  

Kuchli magnit maydoni ta’sirida modda atomi yadrolarining bir magnitli energetik holatdan boshqasiga o’tganda aniq chostotali radionurlanishning yutilishini o’lchashga asoslangan metod Yadro Magnit Rezonansi usuli hisoblanadi.

• 
  Kuchli magnit maydoni ta’sirida modda atomi yadrolarining bir magnitli energetik holatdan boshqasiga o’tganda aniq chostotali radionurlanishning yutilishini o’lchashga asoslangan metod Yadro Magnit Rezonansi usuli hisoblanadi.
  
• 
  Yadro magnit rezonansi (YaMR) spektrlari yordamida organik brikmalarning strukturalari, reaksiyaning kinetikasini aniqlash mumkin. Shuningdek moddalarni sifat va miqdoriy jihatdan aniqlash mumkin. YaMR signallari spin kvant soni J noldan farqli bo’lgan yadrolarda kuzatiladi.
  
• 
  O, C, Si, Mg larning signallari YaMRda ko’rinmaydi. YaMR spektrlaridan u qaysi atom yadrosiga tegishli ekanligini pikning qaysi maydondaligini aniqlash mumkin. Bu har xil turdagi proton va boshqa yadrolarni miqdoriy aniqlash imkonini beradi. Atomlarning yadrolari o’z o’qi atrofida aylanadi ular spin deb ataladigan hususiy harakat momentiga ega va u J harifi bilan belgilanadi.