M avzu: Eron yangi davrda: tarixiy rivojlanishining asosiy voqea va jarayonlari. Reja

Abbosdan keyin. Safiy I (1628-1641) mayparast va zolim boʻlib, oʻz davlatining eng yaxshi odamlarini qatl qilgan. Buyuk Boburiylar Qandahorni Forsdan, Sulton Murod IV - Bag'dodni (1638) oldi, shundan so'ng shialar Karbaloga taxminan 200 yil tinchgina safar qila olmadilar va Makkaga kirish ular uchun butunlay xavfli bo'lib qoladi.
Abbos II (1641-1666) yumshoq va din bo'yicha bag'ri keng edi. U faqat haram va vino bilan band edi, lekin yaxshi vazirlar rahbarligida davlat ishlari yaxshi olib borilib Qandahor qaytarildi.
Safiy II Sulaymon (1666-1694) davrida tartib-qoidalar saqlanib qolgan, garchi dabdabaga, haramga va mastlikka berilib ketgan bu kasal odam har kuni qatl va o'ldirishlar qilgan, chegaradagi xalqlar bosqinchilarning hujumlaridan aziyat chekishardi.
Soʻnggi safaviy Sulton Husayn I (1694-1722) ruhoniylar ta’siriga tushib qoldi. Bu na qo'shinga, na aholiga yoqmadi. Sababi imomlar shialikka zid bo'lgan so'fiylarga qarshi ta'qiblarni kuchaytirdilar.

Afg'on istilosi va Xottaki. Tashqaridan kelgan ofatlar xalq qo'zg'oloniga olib keldi. Qandahordagi afg'on Gilzay qabilasining boshlig'i Mirvaysxon Xotak qo'zg'olon ko'tardi (1709) va vafotigacha (1714) forslarni doimiy ravishda mag'lubiyatga uchratdi. 1717-yilda uning jiyani Mir Mahmud Xoʻtaki boʻlinib ketgan afgʻon qabilalarini birlashtirib, 1721-yilda Forsga koʻchib oʻtdi, u oʻsha paytda Xurosondagi oʻzbeklar, Hamadondagi turk kurdlari va qirgʻoqdagi maskat imomi tomonidan tuzilgan armiyani mag'lubiyatga uchratadi. Isfaxon yaqinida Mahmud shosha-pisha toʻplangan fors qoʻshinini magʻlub etdi (1722) va Isfahonni qamal qildi. Ochlikdan Shoh Husayn I taslim bo'lib, Mahmud foydasiga voz kechdi va shaxsan unga toj kiydirdi (1722). Isfahon qamalidan oldin shimolga ketgan Tahmosbdan tashqari 1725-yilda shoh oilasining barcha aʼzolari Mahmud tomonidan oʻldirildi. Oʻsha yili telba boʻlgan Mahmudning oʻrniga uning oʻgʻli Ashraf taxtga oʻtirdi va u 1729 -yilda sobiq hukmdor bo'lgan Husaynni o'ldirdi.

1722-1730-yillarda Syunik va Qorabog'da David Bek boshchiligidagi armanlarning qo'zg'oloni davom etdi.

Nodirshoh va afshoriylar. Pyotr I davrida rus armiyasining Fors yurishi natijasida tuzilgan 1723-yilgi shartnomaga ko'ra Kaspiy bo'yi yerlari (Astrabad va Mazanderan viloyatlari) Rossiyaga berilgan, ammo 1732 -yilgi shartnomaga ko'ra bu yerlar Eronga qaytarib qaytarilgan.Afgon bosqinlaridan qutulish uchun Safaviy Tahmosb (Tahmosb II nomi bilan) rus armiyasidan yordam so'raydi. Buning o'rniga hokimyat uchun kurashga Turkiy afshor qabilasidan Nodir shoh namayon bo'ladi. Nodirshoh o'zining armiyasi bilan birgalikda afg'on armiyasini hujumini qaytaradi. 1732-yilda Nodirshoh Tahmosbning o'g'lini Shohonshoh etib tayinlaydi. Keyinchalik taxtga Nodirshohning o'zi o'tiradi-шаха (1736—1747).Erondan barcha dushmanlarni gʻalaba bilan quvib chiqarish, uning avvalgi chegaralarini tiklash va boy Hindiston, Buxoro va Xivani egallash orqali Nodir butun dunyoda Forsni kuchayrtirdi. Ammo davlat ichida hamma uning dahshatli hokimiyatidanaziyat chekdi, ayniqsa, shialarni u qattiq ta'qib qila boshladi, ularni sunniylikni qabul qilishga undadi va itoatsizligi uchun butun shaharlarni vayron qildi.

Zendalar. 1760- yilga kelib zendlar boshlig'i kurd Kerimxon barcha raqiblarini yo'q qildi va "vekil" ("advokat" - nominal Shoh Ismoil III) unvoni bilan Xurosondan tashqari barcha Fors hududlarining hukmdori bo'lib oladi. Poytaxt sifatida Sheroz belgilandi. Zendlar rasmiy ravishda Safaviylar nomi bilan hukmronlik qilishgan edi. Kerimxon hukmronligi insonparvarlik, adolatparvarlik, vayronaga aylangan fuqarolarning moddiy farovonligini oshirish, savdo-sotiqni osonlashtirish va boshqalar bilan ajralib turardi. Eroniylarning turkiydan ustunligini tikladi. Uning o'limi bilan (1779) qarindoshlari o'rtasida ikki yillik o'zaro toj-taxt uchun kurash paydo bo'ldi.