M avzu: Korxona ishlab chiqarishini tashkil etish va boshqarish

buyumli (agregatli) kooperativlashish-mashina va asbob-uskunalar ishlab chiqaruvchi bosh korxonada turli (elektradvigatellar, nasoslar, generatorlar va boshqa) buyumlarni yetkazib beruvchi korxonalarning faoliyatlarini ifodalaydi.

texnologik kooperativlashish-bir korxona ikkinchisiga ma’lum yarimfabrikatlar yoki alohida jarayonlar yirik qurilmalar, bolg’alovchi qismlarni, to’qimachilik korxonalari uchun ip yetkazib berishni bajarishini ifodalaydi. Kooperativlashning bu turlari ishlab chiqarishni ixtisoslashning iqtisodiy afzalliklaridan foydalanishga imkon beradi. Kooperativlashish darajasi turli ko’rsatkichlarda ifodalanadi.

texnologik kooperativlashtirish bosh korxonada ishlab chiqarilgach yarim tayyor mahsulotlar bilan ta’minlab turish demakdir.

Ishlab chiqarish korxonalarini ixtisoslashtirish va kooperativlashtirishning samardorligini aniqlashda quyidagi ko’rsatkichlardan foydalaniladi:

• 
  asosiy fondlar birligiga to’g’ri keluvchi mahsulot miqdori;
  
• 
  mehnat unumdorligining o’sishi;
  
• 
  mahsulotning tannarxi;
  
• 
  mahsulot birligiga sarflanadigan kapital mablag’larning kamayishi;
  
• 
  aylanma mablag’larni ishlab chiqarishdagi aylanish tezligi;
  
• 
  mahsulotni iste’molchilarga yetkazish bo’yicha xarajatlarning kamayishi;
  
• 
  mahsulot sifatining yaxshilanishi;
  

Ixtisoslashtirish va kooperativlashtirishning samaradorligini umumlashtiruvchi ko’rsatkich – sanoat ishlab chiqarishni ixtisoslashtirishgacha hamda kooperativlashtirishgacha qilingan xarajatlar miqdorini ixtisoslashtirilgandan so’ng kamayishidir. Mahsulot tannarxining kamayishini hisoblashda ishlab chiqarishni ixtisoslashtirish va kooperativlashtirishdan oldin
hamda keyin materiallarni, yarimfabrikatlarni va tayyor mahsulotlarni tashish, ayniqsa, xarajatlarining o’zgarish miqdoriga e’tibor beriladi.
Korxonalarni kooperatsiyalashuvini xarakterlovchi ko’rsatkichlar:

• 
  Ishlab chiqarilgan mahsulot tannarxida butlovchi materiallar, yarim fabrikatlar ulushi;
  
• 
  Ushbu korxona qoshida kooperatsiyalashgan korxonalar soni;
  
• 
  Тashqariga tayyorlanayotgan mahsulotlar umumiy hajmida yarim fabrikatlar ulushi;
  
• 
  Kooperatsiyalashuv darajasi
  

2.