M azkur guruh kasalliklarning X arakterli epid em io lo g ik xususiyati bu kasallikning sog‘lom odam bem or bilan yaqin m asofada b o ‘lgandagina, y a’ni hav o -to m ch I yo‘li bilan yuqishidir

M azkur guruh kasalliklarning x arakterli epid em io lo g ik xususiyati - bu kasallikning sog‘lom odam bem or bilan yaqin m asofada b o ‘lgandagina, y a’ni hav o -to m ch i yo‘li bilan yuqishidir. Y o‘talish, gaplashish va aksa urish vaqtida b em o r (yoki infeksiya tashuvchi) tashqi m uhitga m ayda so‘lak zarrachalari bilan virulentli m ikroblam i ajratadi; bu m ikroblar sog‘lom od am yuqori nafas y o ‘llari shilliq qavatlariga tushganda kasallik rivojlanishi m um kin. N afas y o ‘llari in fe k siy alari y u q o ri d a ra ja d a k o n ta g io z lik (y u q u m lilik ) b ila n xarakterlanadi va b em or bilan aloqada b o ‘lgan k o ‘p sonli kishilarni zararlaydi (m asalan, bolalar jam oalarida qizam iqning tarqalishi). Y uqori nafas yo‘llari katari gaplashish, y o ‘tal va aksa urganda to m o q d an ham da burun y o ‘llaridan shilliqning sachrashiga zam in yaratadi, natijada sog‘lom odam kasallik yuqtiradi. N afas y o ‘llari infeksiyalari bilan kasallanish k o ‘pin ch a yilning sovuq vaqtlarida k o ‘payadi. Buning sababi shundan iboratki, bu davrda yuqori nafas yo‘llarida k o ‘p m arta kataral o ‘zgarishlar uchraydi. N afas yo‘llari q o ‘zg‘atuvchilari bakteriyalar (difteriya, m eningokokk infeksiyasi, k o ‘k y o ‘tal) va filtrla n u v c h i v iru slar (c h in - ch ech ak , gripp, adenovirusli infeksiya) b o ‘lishi m u m k in . A yrim n afas y o ‘llari in fe k siy a larid an k ey in u z o q m u d d a tli b a k te riy a tashuvchanlik kuzatilishi m um kin, m asalan bu hoi difteriyada k o ‘p kuzatiladi.
Gripp - o ‘tkir virusli infeksiya b o ‘lib, intoksikatsiya va yuqori nafas y o ‘llari shilliq qavatining zararlanishi bilan xarakterlanadi. Infeksiya m anbai bem ordir. Isitmasiz va kuchli in to k sik atsiy a b elg ilarisiz k ech ad ig an a tip ik grip p g a ch a lin g an bem o rlar ham kasallik m anbai hisoblanadi. B em orlar kasallikning b o sh la n ish d a v rid a a n c h a y u q u m lid irla r. V irus g a p la sh g a n d a, yo‘talganda va aksa urganda kasallikning 4 -7 -k u n la rig ac h a ajralib chiqadi. Sog‘lom odam larga gripp infeksiya m anbai b o ig a n binola rd a , tra n sp o rtd a , ishlab c h iq a rish d a h a v o -to m c h i y o ‘li bilan yuqadi. G ripp epidem iya shaklida o ‘tadi, to ‘satdan rivojlanadi va tez tarq alad i. S huni ham esda tu tish kerakki, sovqotish, nafas y o ‘llarin in g sh am o llash k asallik lari v iru sn in g o rg an izm g a k irish in i osonlashtiradi va ular gripp yuqtirishda asosiy om illar hisoblanadi. G rip p epidem iyasi k o ‘pincha yilning sovuq vaqtlarida kuzatiladi va tez tarq a la d i. E p id em iy alar orasid ag i d avrda gripp sporadik ho latlar shaklida uchraydiKlinikasi. G rippda yashirin davr odatda 1 -2 kunni tashkil qiladi, lekin bir necha soatlar (12) gacha qisqarishi va 3 kungacha c h o ‘zilishi mumkinDavolash. G rip p asoratsiz kechganda bem orlarni uyda davolash m u m k in . S h ifo x o n ag a g rip p n in g o g ‘ir, a so ratli sh ak llari, o g ‘ir q o ‘shim cha kasalliklari (yurak-qon to m irlar va b.) b o ‘lgan b em o rlar ham da epidem ik ko‘rsatmalarga asosan yotqiziladi. Bemorlar uyda davolanganda alo h id a xonaga yotqizilishi va ularni parvarishlash u ch u n sharoit b o ‘lishi shart. U la r u c h u n a lo h id a id is h la r a jra tilib , q a y n a g an suv b ila n zararsizlantiriladi. Bem orlarni parvarish qiluvchi kishilarga 4 qavatli doka niqob taqish tavsiya qilinadi. Isitm a davrida gripp bilan kasallangan bem or yotoq rejim iga rioya qilishi zarur. V itam inlarga boy sutli p arh ez va k o ‘p suyuqlik (su t, ch o y , kofe, suv, sh arb atlar) tayinlanadi. Polivitam inlar kuniga 2 drajedan 3 m ahal beriladi.
Paragripp — o ‘tkir virusli infeksiya b o iib , o ‘rtam iyona intoksikatsiya belgilari va yuqori nafas y o lla r i, ayniqsa h iqildoqning zararlanishi bilan xarakterlanadi. E tiologiyasi. Q o ‘zg‘atu v ch ilari - p aragripp viruslari b o iib , u lar gripp virusiga yaqin. H ozirgi vaqtda paragripp viruslarining to ‘rtta turi m a’lum. Infeksiya m anbai b em o r odam hisoblanadi, virus kasallikning o ‘tkir davrida b u ru n -to m o q shilim shiqlari bilan ajraladi, havo-tom chi y o ‘li orqali yuqadi. Paragrippoz infeksiya yil d av o m id a sp o ra d ik k a sallan ish la r sh a k lid a u c h ra y d i, k u z-q ish o y larida esa kasallanish k o ‘payadi. M aktab yo sh ig ach a b o ‘lgan bolalarda boshqa etiologiyali o ‘tkir respirator kasalliklarga nisbatan p arag rip p k o ‘p u c h ra d i. P arag rip p bilan aso san b o la la r kasallanadilar, bola qancha yosh b o ‘lsa, kasallik uning u ch u n shuncha xavfli hisoblanadi. Klinikasi. Paragrippda yashirin davr o ‘rtacha 3 - 4 kun (2 kundan 7 kungacha) davom etadi. K asallik k o ‘p in ch a sekin boshlanadi. B em or holsizlik, biroz bosh og‘rig‘i (asosan peshona qism ida) dan shikoyat qiladi. Ba’zan og‘riq boshning chakka qism ida yoki k o ‘z olm alarida kuzatiladi. Ayrim vaqtlarda yengil et uvushishi va m ushak og‘riqlari aniqlanadi. Paragripp tipik kechganda haro rat subfebril yoki n o rm a l b o ia d i, b a ’zid a b ird a n ig a k o la r ilib k etad i. Yosh bolalarda, kasallik o g ir kechganda, kattalarda esa kasallikning 1- kunidanoq tana harorati k o ‘tariladi. T um ov, quruq yo‘tal, tom oqda ozroq og‘riq kabilar ham odatda kasallikning 1-kunlari nam oyon b o ia d i. R inoreya paragrippda gripp kasalligiga nisbatan k o ‘proq uchraydi.
T ashxisi. P aragripp infeksiyasida yuqori nafas y o ‘llari zararlanganda hiqildoq ko‘proq shikastlanadi. Kataral o ‘zgarishlar sekinlik bilan, intoksikatsiya sust rivojlanadi yoki kuzatilm aydi. Paragrippga yakuniy tashxis q o ‘yishda gripp kasalligidagi kabi ekspress tashxis (e rta ), v iru so lo g ik h a m d a sero lo g ik tek sh irish la r n a tija la rid a n foydalaniladi. Davolash. Paragrippda davolash asosan sim ptom atik va um um iy q u w a tn i oshirishga qaratilgan. B undan tashqari, rem antadin kasallikning erta m uddatlarida q o ‘llanadi. Krup rivojlanganda zudlik bilan b e m o r sh ifo x o n ag a y o tq izilish i sh a rt. B ak terial a so ra tla r b o ‘lgandagina antibiotiklar va sulfanilam id p reparatlar tayinlanadi. Profilaktikasi va o ‘choqda o ‘tkaziladigan tadbirlar. Bu infeksiya o ‘chog‘i m avjud b o ‘lgan vaqtda epidem iyaga qarshi rejim qoidalariga rioya qilishga asoslangan
D ifteriya (b o ‘g ‘m a) — y u ra k -q o n to m ir h a m d a n erv siste ­ m asining toksik zararlanishi, m ahalliy yallig‘lanish tufayli fibrinoz parda hosil b o ‘lishi va um um iy intoksikatsiya bilan kechadigan o ‘tkir yuqum li kasallikdir. E tiologiyasi. K asallik q o ‘zg‘atuvchisi k attaligi o ‘rta c h a 1 -8 m km , kengligi 0 ,3 - 0 ,8 m km b o ‘lgan tay o q ch asim o n m ik ro b lar b o ‘lib, uchlari to ‘g ‘no g ‘ich shaklida kengaygan b o ‘ladi. D ifteriya m ikroblarining xarakterli xususiyati - bu ularning su rtm ad a rim raqam i V shaklida joylashishidir. D ifteriya tayoqchalari harakatsiz, spora hosil qilmaydi, kapsulaga ega emas, gram m usbat. G ram usulida yaxshi b o ‘yaladi. D ifteriya tayoqchasi aerobdir. Hozirgi vaqtda q o ‘zg‘atuvchilarni o ‘stirish u c h u n B uchin va tellu ritli m u h itla r h am d a q onli agar q o ‘llaniladi. 3 turdagi difteriya tayoqcEpidemiologiyasi. D ifteriya m anbai faqat b em o r yoki bakteriya tashuvchilar hisoblanadi. D ifteriyaga 6 oylik - 1 yoshdan 8 yoshgacha b o ‘lgan bolalar ayniqsa sezgir, am m o kattalar ham difteriya bilan kasallanishlari m um kin. D ifteriya h a v o -to m ch i y o 'li bilan y u q ad ig an y u q u m li k asallik larg a k irad i; b e m o r yoki b ak te riy a tashuvchilar yo‘talganda va aksa urganda halqum dan va burun-tom oq yo‘llaridan havoga m ayda shilliq zarrachalari bilan virulent difteriya bakteriyalari ajraladi. Bu bakteriyalar sog‘lom odam b u ru n -to m o q va yuqori nafas yo‘llariga tushishi natijasida kasallik yuqadi.halari farqlanadi (gravis, mitis va interm edius). Klinikasi. Y ashirin davr 2 kundan 10 kungacha (ko‘pincha 3—5 kun) davom etad i. D ifteriyaning klinik k o ‘rinishlari tu rli xildir. S.N. Rozanov taklif etgan klassifikatsiya yagona klassifikatsiya sifatida q o ‘llanm oqda. M azkur klassifikatsiya b o ‘yicha quyidagi shakllar farqlanadi: 1.H a l q u m di ft e ri ya s i: a) lokalizatsiyalangan shakllari (kataral, orolchali, pardali); 228 Yuqumli kasalliklar, epidemiologiya va parazitologiya b) tarqalgan shakllari (halqum va burun, halqum va hiqildoq, halqum va og‘iz b o ‘shlig‘i difteriyasi); d) to k sik sh a k lla ri (su b to k sik , I, II, III d a ra ja li to k sik , gipertoksik, gem orragik); 2. Hiqildoq difteriyasi (lokalizatsiyalangan va tarqalgan k ru p ); 3.B u ru n difteriyasi (kataral-yarali va pardali shakllari); 4. К a m uchraydigan difteriya (ko‘z, quloq, jinsiy a ’zolar, teri, jaro h at). Hozirgi vaqtda halqum difteriyasi ko‘p uchraydi (barcha bem orlarning 98% igacha). H alqum difteriyasi tipik (pardali, tarqalgan, toksik) va atipik (kataral, orolchali) shakllarda o ‘tishi m um kin. D ifteriyaning lokalizatsiyalangan shakli ko‘p uchraydi va m ahalliy ja ra y o n n in g b o d o m sim o n b e z la r so h asid a jo y la sh ish i b ilan xarakterlanadi. K ataral difteriya nisbatan ko‘p uchraydi. Bu shaklida bem orning um um iy ahvoli deyarli o ‘zgarm aydi, ayrim h ollarda holsizlik va yutinganda ozroq og‘riq seziladi, tan a h aro rati subfebril b o ‘ladi. B odom sim on bezlarni ko‘zdan kechirganda qizarish va bu bezlarning shishganligi h am d a reg io n ar lim fatik b ezlar k attalash g an i aniqlanadi. B arch a d ifte riy ag a c h a lin g a n b e m o rla r y u q u m li k asalliklar shifoxonasiga y o tq izilish lari sh art. U la r kasallikning o ‘tkir davri m obaynida yotoq rejim iga rioya qilishlari zarur. M iokardit va boshqa asoratlari b o ‘lgan bem orlarga alohida e ’tib o r talab qilinadi. Bem or ovqati yuqori kaloriyali, vitam inlarga boy b o ‘lib, o ‘tkir m asalliqlarsiz va m exanik tez parchalanadigan b o ‘lishi kerak. Y um - MAXSUS QISM. II. Nafas yo'llari infeksiyalari 235 shoq tanglayda parez holati kuzatilganda b em o r oshqozon zondi yordam ida ovqatlantiriladi