M. F. Ziyayeva, M. D. XoDjasheva QaRiyaLaRDa haMshiRaLik paRvaRishi Kasb-hunar kollejlari uchun o‘quv qo‘llanma Uchinchi nashr toshkent «niso poligraf»

Insultning simptomlari va diagnostikasi. Insult es-hushning 
bir necha soatdan bir necha kungacha yo‘qolishi bilan kechadi. 
Shikastlanish o‘chog‘ining joylashishiga bog‘liq holda tananing yarmi 
paralichi (gemiplegiya), es­hushning buzilishi yuzaga kelishi mumkin.
Insultning asosiy simptomlari:
Yuz, qo‘l, oyoqda, ayniqsa, tananing bir tomonida to‘satdan uvi-
–
shish yoki sustlik paydo bo‘lishi.
Gapirishda, gapni tushunishda yoki matnni o‘qishida to‘satdan 
–
qiyinchilik paydo bo‘lishi.
Bir yoki ikkala ko‘zida ko‘rishning yomonlashishi.
–
Harakat koordinatsiyasining to‘satdan buzulishi, bosh aylanishi.
–
To‘satdan bosh og‘rishi.
–

---

103
Insultni davolash. Insultni davolash – nevropatolog, reanimator, 
ba’zida neyroxirurg shifokorning ishi. Insult holatida bemorning hayoti 
davolash qanchalik tez boshlanishiga bog‘liq bo‘ladi. Insult holatida 
shoshilinch tez yordam chaqiriladi. Tez yordamning nevrologik 
brigadasi qon aylanish va nafas a’zolarining ishini yaxshilashga 
qaratilgan kompleks choralarni o‘tkazadi. Bemorning kasalxonaga 
olib borish masalasi hal qilinadi. Insultdan keyingi 3–5 kunda bemor 
neyroreanimatsiyasida bo‘lishi yaxshiroq. Bu yerda qon aylanish va nafas 
a’zolarining holati nazorat qilinadi, shifokorlar suv-elektrolit balansini 
korreksiya qilishadi, insult o‘chog‘i atrofida paydo bo‘ladigan miya shishi 
bilan kurashadilar. Birinchi kunda qat’iy yotoq rejimi tavsiya qilinadi. 
Yotoq yaralarning oldini olish uchun matras yumshoq, tekis, burmalarsiz 
bo‘lishi kerak. Bemorning tanasi va teri burmalarini poroshokli dorilar 
bilan artish kerak. Iloji boricha bemorni rezina chambarga yotqizib, 
tovonlariga va dumg‘azaga paxtali boylamalar kiygiziladi.
Bemorning ovqatlanishini ta’minlash muhim. Es-hushi buzilganda 
u zond bilan ovqatlantiriladi. Erta bosqichlarda esa ovqatni qabul qilish 
va yutish bo‘yicha reabilitatsion jarayon olib boriladi, og‘iz orqali 
ovqatlantirishga o‘tishga qaratilgan parvarish amalga oshiriladi.Agar 
bemor yuta olsa, birinchi kunlarda unga mevali sharbatlar va shirin 
choy beriladi. Ikkinchi kundan parhez kengaytiriladi, lekin yengil 
hazm bo‘ladigan mahsulotlar (yogurt, bulyon, meva va sabzavotli 
pyure)dan iborat bo‘lishi kerak.