M. I. Kuzmenkov, A. A. Sakovich O‘tga chikadigan nometallik va silikat materiallar texnologiyasi asoslari

Diffuziya- buning uchun etarli kinetik energiyaga ega bo'lgan zarrachalarining xaotik harakati yoki kontsentratsiyali tarkibiy qism mavjudligi sababli ularning yo'naltirilgan harakati, ya'ni kimyoviy potentsiallarning farqi natijasida moddaning harakati. Natijada, reaksiyaga kirishuvchi ikkita komponentning aloqa yuzasida reaksiyaga kirishuvchi A va B moddalarning alohida atomlari o'rtasida o'rin almashish sodir bo'ladi va yangi AB moddasi hosil bo'lishi bilan kimyoviy reaksiya akti sodir bo'ladi. Oksidlar uchun bunday o'zaro ta'sirni boshlash uchun zarur bo'lgan harorat taxminan (0,8-0,9) T ga to'g'ri keladi._pl. Chunki A va B moddalar sirtga tarqaladi

74

kesma turli tezlikda, keyin diffuziya koeffitsienti yuqori bo'lgan modda "qoplama", ikkinchi modda esa "qoplangan" deb ataladi. Reaksiya jarayonida qoplama moddasining zarralari qoplangan moddaning donalarini o'rab oladi. Qattiq fazali reaktsiyaning tezligi ikki omil bilan chegaralanadi: komponentlarning haqiqiy kimyoviy o'zaro ta'sirining tezligi (odatda jarayonning faqat birinchi bosqichlarida) va diffuziya tezligi (diffuziyaning cheklovchi roli o'sib boradi. reaksiya mahsulotlari qatlamining qalinligi ortadi). Harorat reaksiya tezligini ham, diffuziya tezligini ham oshiradi. Qattiq fazali sintez jarayoniga reagentlarning kristall panjarasining buzilishi - nuqta nuqsonlari va dislokatsiyalar mavjudligi yordam beradi, ularning soni, xususan, oldingi suvsizlanish yoki dissotsiatsiya jarayonlari natijasida ortadi.

Qattiq fazali reaktsiyalar ekzotermik va, qoida tariqasida, bosqichma-bosqich, ya'ni yakuniy mahsulot hosil bo'lishidan oldin bir qator oraliq moddalarning ketma-ket paydo bo'lishidan oldin sodir bo'ladi. Ular nozik dispers moddalar orasidan oqadi, ularning donalari faqat sirtning juda cheklangan qismi bilan yaqin aloqada bo'ladi. Shuning uchun doimiy haroratda qattiq fazali sintez tezligi oshadi:

• 
  materiallarning tarqalishining ortishi bilan;
  
• 
  ortib borayotgan aralashtirish darajasi bilan;
  

• 
  qo'shimcha siqish effekti tufayli zarralar orasidagi aloqa maydonining oshishi bilan.