M I r z a r a X i m o V o y a t u L l o h r a z z o q o V a b d u L h a m I d X o n

 Qurtubiy hazratlari
o
ʻzlarining Abu Bakr Umar va Usmon va Ali 
va Ibn Mas
ʼud r.a.lar tarafidan qilingan tafsir kitoblarida aytadilarki, bu harflar shunday 
harflarki, ilmiga faqat Alloh egadir. Bas, u harflar ilmini Allohga havola etdilar va tafsir 
etmadilar. Demak, to
ʻrt xalifa va rasuli akram (s.a.v.)dan umrlari oxirigacha ajralmagan va 
doim u zot bilan birga bo
ʻlgan Qurʼon va hadis ilmiga mohir Ibn Masʼud r.a. hurufi muqottaʼot 
ilmini Allohga havola etsalar yana bu haqda qanday izoh va qanday qo
ʻshimchalar kerak!?

---

Muhammad Sulaymon Abdulloh al-Ashqor 
“Zubdat ul-tafsir min fatx il-qodir” nomli kitobida 
shunday yozgan: “Qurtubiy o
ʻz tafsirlarida suralar avvalida kelayotgan harflar Qurʼon ichidagi 
Allohning sirri. Bundan nimani iroda qilganini Allohning O
ʻzi biladi deb aytdilar. Va yana 
aytdilarki, ulamolardan ko
ʻplari bu harflar haqqida bahs olib bordilar. Ular maʼnosi uzik harflar 
haqqida so
ʻzlashni yaxshi koʻramiz va koshki u harflar zamiridagi foydalarga va ulardan chiqib 
kelayotgan ma
ʼnolarga ega boʻlsak”dedilar. Ulamolardan baʼzilari aytdilarki, bu harflar hijoyi 
harflarga ishoradir. Arablar Qur
ʼonga nisbatan beodoblik bilan bu bizning soʻzlarimizga bino 
qilingan harflardan hosil bo
ʻlgan oddiy sheʼr deganlarida Alloh ularga bildirib qoʻydiki: Alif, lam, 
mim. Sizlar ham qo
ʻllaringizdan kelsa biror oyat tuzinglarchi!? Toki ularning biror oyat tuzishdan 
ojiz ekanliklari o
ʻzlarining zararlariga hujjat boʻlishlikda taʼsirliroq boʻlsin. Chunki u harflar ham 
arab kalomidan tashqarida emas edi.
Sayyid Mahmud Taroziy Oltinxon To
ʻra:
Bu harflarga jumhuri ulamo ma
ʼno bermaydurlar, 
balki “Alloh a
ʼlamu bimurodahu” deb ketarlar. Chunki bu harflar asrori Qurʼoniyadindur va Alloh 
taolo o
ʻz asrorin oʻzi yaxshiroq bilur”