M I r z a r a X i m o V o y a t u L l o h r a z z o q o V a b d u L h a m I d X o n

Hurufi muqattoat haqidagi fikrlar

---

Shayx Muhammad mullo Rustam o
ʻgʻli Qoʻqondiy
 – Mavlaviy hoji Hindistoniy 
o
ʻzining “Bayon ul-Furqon fiy tarjimat il-Qurʼon” tafsirida “Baqara” surasidagi 
birinchi oyatdagi “Alif. Lom. Mim.”ga “Bu huruflarni ma
ʼnosigʻa Alloh taoloni Oʻzi 
donodur” deb, “Ol-i Imron” surasidagi muqotta
ʼot harflarga “Bu huruflardan 
Parvardigorni murodi nima bo
ʻlsa, Oʻzi biladur” deb, “Aʼrof” surasidagi 
muqotta
ʼot harflarga “Bu huruflardan Alloh taoloni murodi nima boʻlsa, Oʻzi 
biladur” deb, “Toho” surasidagi muqotta
ʼot harflarga “Parvardigor bul 
kalimadin nimani iroda qilg
ʻon boʻlsa, Oʻzi biladur” deb, “Naml” surasidagi 
muqotta
ʼot harflarga “Bu huruflarni maʼnisi Parvardigorga xosdur” deyish bilan 
cheklangan. Ba
ʼzi suralardagi muqottaʼot harflarga izoh berilmagan.
Hurufi muqattoat haqidagi fikrlar

---

• Alouddin Mansur:
“xurufi muqotta
ʼot”, yaʼni maʼnodan uzilgan harflar sanalib, ularning 
ma
ʼnosi yagona Allohgagina maʼlum. Lekin odamlar orasida “alif” – Alloh, “lom” – Jabroil 
(Alloh bilan payg
ʻambar oʻrtasida vositachi farishta), “mim” Muhammad s.a.v. deb harflarga 
ma
ʼno beruvchilar ham bor”
• Abdulaziz Mansur:
 Bu harflarning mazmuni yoki nimalarning alomati ekani to
ʻgʻrisida bahs 
yuritish man etilgan. Ularnig ma
ʼnosini faqat Allohning Oʻzi biladi, deb eʼtiqod qilish zarurdir. 
Lekin ba
ʼzi mufassirlar oʻz tafsirlarida ularni izohlashga ham uringanlar”
• Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf 
muqotta
ʼot harflarga munosabat bildirishda 
sukutni afzal ko
ʻrib, “Tafsiri Hilol” kitobida faqat “Baqara” surasidagi birinchi oyat haqida 
to
ʻxtalib oʻtganlar, xolos. Unda quyidagi fikrlar bildirilgan: Qurʼoni Karimning yigirma toʻqqiz 
surasi Alif. Lom. Mim. ga o
ʻxshash harflar bilan boshlangan. Bu harflarga turlicha nom berilgan: 
ba
ʼzilar “Huruf ul-muqotttaʼot” kesik harflar desalar, boshqalari “Huruf ul-hijoi”