M. K. Tursunov, Х. A. Matniyozov, sh. M. Mansurova issiqlik ta’minoti tizimlari

IV.3. Miqdorli tartibga solish 
Miqdoriy tartibga solishda issiqlik tarmoqlaridagi issiqlik tashuvchilarning 
harorati o‘zgarmas holda. Sarf bo‘ladigan issiq suv miqdori o‘zgarib turadi. 
Tarmoqdagi issiqlik tashuvchining sarf bo‘lishi quyidagicha aniqlanadi. 
)
1
(
5
,
0
1
8
,
0
1
0
1
0
0
1
0
0
0









Q
Q
t
Q
G
G
G

Qaytuvchi tarmoqdagi issiq suv harorati quyidagicha aniqlanadi. 
0
0
1
0
1
1
0
.
2




G
Q



Miqdorli tartibga solishda erishilgan asosiy yutuq elektroenergiyani iqtisod 
qilinadi va issiqlik tashuvchilarni xaydashni. 
Issiqlik tarmoqlaridagi bu muvofaqiyat ikki pog‘onali tarmoqda qo‘llashdan 
iboratdir. 
Markazlashgan bosh tarmoqda suvning sarf bo‘lishini kamaytiradigan asosiy 
masala suruvchi nasos. Suruvchi nasos qaytuvchi tarmoqdagi suvni surib xaydash 
evaziga sarf bo‘ladigan suv kamayadi. 
SHuning uchun ham isitish sistemasida suv to‘liq saqlanib qoladi. 
 
IV.4. Bir tomonlama issiqlikni markazlashgan tartibga solish 
Suvli issiqlik tarmoqlarini tartibga solish ko‘p faktorlarga bog‘liq bo‘ladi, 
masalan issiqlik yuklamalarining turlariga, bo‘laklariga (tugun va abonent)larga. 
Bunday holatda markazlashgan tartibga solish bilan chegaralanib qolamiz. 
Isitish sistemasida markazlash tartibga solish issiqlik tarmoqlarida issiq suvda 
esa markazlashmagan tartibga solish qo‘llaniladi. Isitish sistemasini markazlashgan 
tartibga solishda, har xil o‘zgarishdagi tashqi harorat hisobga olinadi. 

---

56 
Sifatli tartibga solishni hisoblashda issiqlik yuklamasiga bog‘liq bo‘ladi. Sarf 
bo‘ladigan suv miqdori isitish sezoni davrida o‘zgarmasdan qoladi. Isitish sistemasini 
tartibga solish formulasi bog‘liq bo‘lgan chizmadagidek quyidagidek yoziladi. 
1
0
0
0
.
2
1
1
0
.
2
1
.
1
0
0
0
t
R
t
R
t
t
t
t
Q
Q
Q
o
p
b
H
b















Q
0 
- tashqi haroratga bog‘liq holda isitish sistemasi uchun sarf bo‘ladigan 
issiqlik energiyasi. 
Aralashtirgich qurilmasida u - aralashish koeffitsienti quyidagicha yoziladi.
1
3
2
1
1
0
.
2
2
1
1
1
)
(



G
G
G
G



1
1
0
1
0
.
2
1
3
1
3
1
1





Q
u





bu erda 
0

- tarmoqdagi hisoblanadigan suvning harorati. Q
1 
-isitish 
sistemasida hisob bo‘yicha yo‘qoladigan harorat. (IV-25) formuladagi n q 0,25 
aralashish koeffitsienti uzatuvchi trubadagi harorat quyidagicha yoziladi. 







0
1
1
0
8
.
0
1
0
1
)
5
,
0
(
Q
Q
Q
t
t
b


Isitish sistemasidan keyingi suvning harorati quyidagi ko‘rinishda yoziladi.









0
1
8
,
0
1
0
0
1
0
1
0
.
2
5
,
0
Q
Q
Q
t
t
Q
b



Aralashtirgichdan keyingi suvning harorati quyidagicha: 









0
1
8
,
0
0
1
0
0
1
0
.
2
3
5
,
0
Q
Q
Q
t
t
Q
Q
b


YUqoridagi formulalardan issiqlik tarmoqlarini tartibga solishda
C
0
1
150


C
0
1
0
.
2
70


C
0
1
3
95


C
t
b
0
18

deb qabul qilingan. 
t
H 
- qishgi sharoitda tashqi harorat.
0
.
2
1



tarmoqdagi issiqlik tashuvchilarning boshlang‘ich va oxirgi harorati.
n - issiqlik uzatuvchanlik koeffitsienti.

- isitadigan issiqlik tashuvchilarning issiqlik bosimi formulalarni 
almashtirgan holda quyidagi formulani yozamiz. 

---

57 
n
t
t
Q








1
1
0
0
1
0
.
2
1
1
0
.
2
1
0
)
(




Issiqlik bosimi tugunda suv bilan aralashganda quyidagi formula yordamida 
hisoblanadi.
b
t
t




)
(
5
,
0
0
.
2
3
0


u
u



1
0
.
2
1
3



3

- ikkinchi issiqlik tashuvchining harorati issiqlik almashinish apparatidan 
is’temolchiga uzatiladigan quvurdagi; i - aralashish koeffitsienti.
YUqoridagilarni umumlashtirib quyidagicha yozamiz. 
n
b
u
tb
u
u
tb
u
t
Q















1
1
0
.
2
1
1
0
.
2
1
1
0
.
2
1
1
0
.
2
1
0
]
)
1
(
2
)
2
1
(
)
1
(
2
)
2
1
(
[







