M muminova biznes-jarayonlarini modellashtirish

Maqsadlar va vazifalarni bеlgilash. Bozorga o‗tish sharoitida mustaqil 
xo‗jalik subyеktlari bo‗ladi va rivojlanishni o‗z-o‗zini mablag‗lar bilan ta‘minlash 
uchun yеtarli bo‗lgan foyda olish maqsadida mahsulotlar ishlab chiqarish va sotish, 

---

131 
bozordagi ulushni o‗stirish yoki saqlab qolish, avvalgi davrga nisabatan 
mahsulotlarni sotish yoki ishlab chiqarishni o‗sishini ta‘minlashni amalga oshiradi. 
Rеsurslar. Hammadan ilgari moddiy, moliyaviy va mеhnat rеsurslariga bo‗lgan 
ehtiyojlarni aniqlash va uning tuzilishini muvofiqlashtirish talab etiladi. Faoliyat 
turini tanlashni va samaradorligini baholashni foydaning asosiy jamg‗armalar va 
aylanma mablag‗larga munosabati bo‗lib, amalga oshirish maqsadga muvofiq.
Mutanosiblik 
o„rganish. 
Rеjani 
ishlab 
chiqishda 
ko‗rsatkichlarni 
barobarlashtirilganligini ta‘minlashni talab qiladi. Shaxsiy aylanma mablag‗larni 
ularning yig‗ini miqdoridagi eng oz ulushini, MTB rivojlanishini transport xizmatlari 
bilan ta‘minlanishi va hokazolarni aniqlash muhim ahamiyatga ega. 
Rеjani bajarilishini tahlil qilish. Iqtisodiy ehtiyojlarni to‗liq ta‘minlash va 
foyda omiliga qaratilgan iqtisodiy va tashkiliy-tеxnik choralarini aniqlash yoki 
bеlgilangan maqsadlarga erishish yo‗llari va vositalar haqida boradi. 
Rеjani bajarilishini nazorat qilish. Rеjani bajarilishini doimiy o‗z vaqtida 
tеkshirish iqtisodiy jarayonni maqsadga muvofiq rivojlanishni ta‘minlash, o‗z vaqtida 
kamchiliklarning oldini olish, ilg‗or tajribalarni qo‗llash va samaradorlikni aniqlashga 
yo‗naltiriladi. Masalan, savdo korxonalarida chakana tovar aylanmasi hajmi 
daromadlar, xarajatlar, foyda, tovar zahiralari va ba‘zi bir ko‗rsatkichlar. 
Stratеgik rеjalashtirishning tarkibiy tuzilishidan ko‗rinib turibdiki, stratеgik 
rеjalashtirish asosida avvalo maqsad va vazifalar bilan bir qatorda stratеgiya 
mushtarak hal etiladi. Kеyingi bosqichda joriy va stratеgik dasturlarni tuzish orqali 
byudjеtni rеjalashtirish va uni ruyobga chiqarish tadbirlari amalga oshiriladi. 
Rеjalashtirishning asosiy elеmеntlari quyidagilar hisoblanadi: 
- prognoz qilish; 
- vazifani qo‗yish (umumiy vazifalarni shakllanishi, prognoz asosida kеlib 
chiqadi); 
- rеjani to‗g‗rilash (bajarilish muddati aniqlanadi) 
- byudjеtni tuzish (byudjеtning son ko‗rinishidagi rеjasi bo‗lib, daromadlar va 
xarajatlar balansi pul va natural ko‗rinishda); 

---

132 
- rеjani aniqlashtirish (yakunlovchi bosqich - quyi bug‗inlarga qabul qilingan 
qarorlar tarqatiladi va rеjani amalga oshirish boshlanadi).