M oliya 4-bob. Moliyaviy boshqaruv

A.V. Vahobov. T.S. M alikov
____________________________________
w w w .ziyouz.com  kutubxonasi

---

M oliya
oqim lardan ancha yuqori b o ‘lishi kerak. Bunday sharoitda korxona 
ixtiyorida qoluvchi pul m ablag‘lari o ‘lcham ini aks ettiruvchi sof 
moliyaviy oqim ning b o iish i ta ’m inlanadi. Sof moliyaviy oqim 
korxona moliyaviy salohiyatining o ‘sishi, ular darom adlarining 
kapitalizatsiyalashuvi darajasini aniqlash, investitsion va innovatsion 
imkoniyatlarining m anbai hisoblanadi.
Korxona va korporatsiyalar sof moliyaviy oqim ining o ‘sishi 
ular rentabeliigi va investitsion samaradorligini oshirish imkoniyat- 
larini aks ettiradi ham da moliyaviy ahvolini m ustahkamlashda m u­
him zam in hisoblanadi.
M akrodarajada moliyaviy ahvolni ta ’riflaydigan quyidagi bir 
necha k o ‘rsatkichlar mavjud:
® bir ishlovchi to ‘g‘ri keladigan ishlab chiqarilgan Y alM ning 
miqdori;
® inflyatsiya darajasi va dinamikasi;
* 
davlat byudjetining ahvoli (defitsit, profitsit);- 
® oltin valyuta zaxiralarining m iqdori va dinamikasi. 
D avlatning moliyaviy ahvoli m am lakat ijtim oiy-iqtisodiy 
kompleksi faoliyatining natijasidir.
Jahon taraqqiyoti tendensiyalarining ko'rsatishicha, hozirgi 
sharoitda davlat moliyaviy ahvolini mustahkamlashning asosiy joriy 
va istiqboldagi rezervi ijtimoiy intellektning (ijtimoiy kapitalning) 
to ‘planishi (jamg'arilishi) va uni iqtisodiy o ‘sishning innovatsion— 
in v e stitsio n strateg iy a sid a fo y d a la n ish ja ra y o n id a sam arali 
moddiylashtirish hisoblanadi. Ijtimoiy ko‘rinishdagi m uam m olarni 
(maorif, sog‘liqni saqlash, m adaniyat va boshqalarni) hal etish, 
turm ush tarzin in g (hayotning) sifat darajasini oshirish bilan 
birgalikda, iqtisodiy taraqqiyotning kuchli omilidir. Bu omil esa, 
o ‘z navbatida mamlakatning hozirgi va istiqboldagi salohiyatini 
mustahkam lashda muhim shart hisoblanadi.
Davlat qarzlarini o ‘z vaqtida uzish davlatning moliyaviy ahvolini 
ko‘rsatuvchi muhim k o ‘rsatkichlardan biridir. Murakkab moliyaviy 
vaziyatda davlat defolt, ya’ni bir tom onlam a tartibda qabul qilingan 
xalqaro moliya-kredit majburiyatlardan bosh tortishini e’lon qilishi 
m umkin. Bir vaqtning o ‘zida davlat qarzlarini restrukturizatsiya 
qilish va uning qaytarilish m uddatlari bo‘yicha kreditorlar bilan
w w w .ziyouz.com  kutubxonasi

---

muvofiqlashtirilgan holda choralarni ishlab chiqish va ularni amalga 
oshirishi kerak.
Korxonalar, firmalar va korporatsiyalar darajasida moliyaviy 
ahvol to ‘lovga qobiliyat bilan, ya’ni bozor iqtisodiyotining boshqa 
sub’ektlari va soliq organlari oldida moliyaviy majburiyatlarini o ‘z 
vaqtida uzish imkoniyati bilan belgilanadi. ToMovga qobillik bu 
korxona barcha pul aktivlari (Pa) va to ‘lov m uddati kelgan (yoki 
o'tgan) moliyaviy majburiyatlar (M m) o'rtasidagi nisbat demakdir. 
Sog‘lom ishlayotgan korxonalar uchun to‘lovga qobillik koeffitsienti 
(TQk) doimo birdan yuqori (katta) bo ‘lishi kerak: