M porsaev, B. Sh. Safarov, D. Q. Usmanova raqamliiqtisodiyot asoslari

Foydalanish xarajatlari o‘z ichiga oladi:

• 
  Xizmat ko‘rsatuvchi xodimlarning ish haqi;
  
• 
  yordamchi materiallar xarajatlari;
  
• 
  domen nomi uchun to‘lovlar;
  
• 
  aloqa kanallari ijarasi;
  
• 
  Internet-provayderga web - serverga kirishni ta’minlash, o‘z serverida joy taqdim etish yoki agar u provayder tomonidan joylashtirilgan bo‘lsa, korporativ web - serverga xizmat ko‘rsatish uchun to‘lov ;
  
• 
  amortizatsiya to‘lovlari;
  
• 
  agar uchinchi tomon kompaniyalari serverni, uning dizaynini va bajariladigan funktsiyalarni ishlab chiqishda qat- nashsa, qo‘shimcha xarajatlar;
  
• 
  doimiy reklama kampaniyalari uchun xarajatlar va bosh­qalar.
  

Tejash manbalari web- server bajaradigan ishlayotgan bog‘liq funktsiyalarini.
Tejash an’anaviy aloqa o‘rniga elektron aloqadan foyda­lanish natijasida yuzaga keladi:

• 
  bosma mahsulotlar, telefon qo‘ng‘iroqlari va fakslarni yuborish uchun xarajatlar kamayadi;
  
• 
  zarur ma’lumotlarni taqdim etish orqali mijozlarni sotish­dan oldin va sotishdan keyingi qo‘llab - quvvatlash ta’minlanadi;
  
• 
  virtual do‘konni tashkil qilishda an’anaviy do‘konni tashkil qilish zarurati va tegishli xarajatlar yo‘qoladi;
  

134

• 
  Internet kanallaridan foydalanganda an’anaviy tarqatish kanallarida ehtiyoj yo‘qoladi.
  

Shuni yodda tutish kerakki, web- serverni kiritish va ishlat­ish bir zumda emas, bu jarayon vaqt o‘tishi bilan doimiy ravishda amalga oshiriladi. Shuni ham inobatga olish kerakki, turli mamla- katlarda Internetdan foydalanish darajasi juda farq qiladi va aksariyat hollarda juda past, shuning uchun Internetdan foyda­lanish an’anaviy usullar bilan bajariladigan ba’zi funktsiyalarni al- mashtirishi mumkin.
Bundan tashqari, shuni e’tiborga olish kerakki, xarajatlarni qisqartirishdan tashqari, Internet-server orqali kompaniyaning Internetdagi ishtirokini tashkil qilish quyidagi usullardan foydala- nib foyda keltirishi mumkin:

• 
  kompaniyaning savdo markasi imidjini oshirish;
  
• 
  kompaniya mahsulotlarini reklama qilish;
  
• 
  yangi iste’molchilarni jalb qilish;
  
• 
  mahsulotlarnitaqsimlashyangikanaliniqo‘ shish;
  
• 
  mavjud bo‘lgan va potentsial iste’molchilarga xizmat ko‘rsatishni yahshilash;
  

Samaradorlikning marketing ko‘rsatgichlari
Marketing ko‘rsatkichlar marketing dasturini amalga oshirish va Web-serverni siljitish samaradorligini tavsiflaydi va Web- marketing vositalardan foydalanish samaradorligini belgilaydi.
Olingan ma’lumotlar vaqt davomida o‘zgarishlarini ko‘za- tish holdagina samaraliroq ishlatilishi mumkin va Web-serverni amalga oshirish va siljitish rejasini tuzatish va ishlab chiqilgan serverni siljitish marketing dasturi miqyosda o‘tkaziladigan tadbirlarning qayta ko‘rib chiqish uchun mezon sifatida xizmat qiladi.
Qo‘ydagi ko‘rsatkichlarni ajratish mumkin:

•