Document Outline - 1. Ovoz buzilishlarini oldini olish
- Unli tovushlar tasnifi
- Noto’g’ri talaffuz nutq kamchiligi haqidagi birinchi ma’lu-motlar qadimgi grek olimlari Plutarx, Gippokrat, Kladiya, Galen va boshqalarning ishlarida bayon qilindi. Yuqoridagi mualliflar noto’g’ri talaffuzni davolashni talab qiluvchi kasallik deb qara...
- O’rta asrga kelib, dislaliya haqida yangi fikrlar paydo bo’lmay, qadimgi davr ilmiy g’oyalari takrorlanadi.
- Tarixning keyingi davrlarida (ya’ni 16-18 asrlarda) italyan professori Merkurialis (1588), nemis fiziologi Alberxt Fon Gallerning ishlari paydo bo’ldi. Ular ham tili chuchuklikni (dis-lasiyani) pereferik nutq apparati tuzilishidagi kamchiliklar natija...
- SHunday qilib, XIX asrgacha tili chuchuklikning mohiyaitini artikulyatsion organlar ishidagi mexanik buzilishlarga bog’lab o’rganganlar. CHunonchi, bu davrlarda tili chuchuklik «duduklanish» deb nomlanuvchi nutq buzilishining umumiy guruhidan ajratilm...
- Nutqdagi talaffuz kamchiliklarini ilmiy tasnif birinchi o’rinishlar XIX asrning boshlarida boshlandi.
- Tili chuchuklik mustaqil nutq kamchiligi qilib ajratilgandan so’ng, uni tabiatini o’rganish rivojlanib bordi.
- 1878 yilda Koen mexanik dislaliya bilan bir qatorda funktsional dislaliyani ajratib ko’rsatdi. Uning fikricha, funktsional dislaliyaning kelib chiqishining asosiy sababi, bu-taqlid va noto’g’ri nutqiy tarbiyadir. SHunday qilib, organik va funktsional ...
- SHu yillarda bulbar va psedobulbar falajlanish natijasida kelib chiqadigan nutq buzilishlari haqidagi ishlar paydo bo’ldi. Ular markaziy nerv tizimining ma’lum darajada zararlanishi oqibatida ham tovushlar talaffuzida kamchiliklar bo’lishini ko’rsatdi...
- 1879 yilda A. Kussmalning «Rasstroystva rechi» kitobi bosilib chiqdi. Unda birinchi marta nutqning fonetik buzilishlari haqidagi fikrlar bayon etildi. A. Kussmaul tili chuchuklikni organik va funktsional formalarga ajratdi. Organik buzilishlarga A. Ku...
- Funktsional dislaliyaga noto’g’ri nutqiy tarbiya va nutq appa-ratida mashqlarni ya’ni harakatni yetishmasligi oqibatida kelib chiqadigan nutq kamchiliklarini kiritadi.
- A. Kussmaul tomonidan birinchi marta ayrim tovushlar ta-laffuzidagi kamchiliklarni ifodalovchi terminlar kiritildi: rotatsizm-pararotatsizm, lambdatsizm-paralambdatsizm, sigmatizm- parasigmatizm va hokazo.
- Shunday qilib, A. Kussmaulning xizmatlari shundaki, u dis-lasiyani dizartriyadan ajratdi va dislaliyani funktsional va me-xanik shakllarini ko’rsatib berdi.
- A. Kussmaul tomonidan berilgan yuqoridagi fikrlar hozirgi kunga qadar o’z kuchini yo’qotgani yo’q. Bu kamchiliklarni davolashda A. Kussmaul xirurgiya va didaktik usullarni tavsiya etadi.
- Keyinchalik nutqning tovush tomonidagi kamchiliklar ustida rossiyada A. Andres, frantsiyada Leguve SHerven, germaniyada G. Gutts-manlar ishladilar.
- Tovush buzilishilarining harakteri haqidagi fikrlarning rivojlanishida rus va chet el lingvistlarining, psixolog va fiziologlarning hissasi katta bo’ldi: V.A. Bogoroditsskiy (1909), L.V. Herbn (1912), D.P. Yenko (1913), Boduen (1971), A.A. Shaxmatov (...
- Tili chuchuklikning tabiatini o’rganish, uning harakteri va mexanizmi jihatdan alohida turlarini ajratish, bu kamchilikni bartaraf etishning differintsial usullarini ishlab chiqilishiga olib keldi.
- XIX asr boshlarida tovushlar talaffuzidagi kamchiliklarni artikulyatsion mashqlar yordamida bartaraf etish rivojlandi (J. Telma 1817 y; Pualson 1892 y).
- «Dislaliya» terminini Yevropada birinchi bo’lib Vilnyus universitetining vrachi proffesor I. Frank ilmiy muomalaga kiritgan. 1827 yilda chiqqan monografiyada, u bu terminni umumlashtirilgan ma’noda talaffuz buzilishlarining hamma turlarini turli etiol...
- Polyak tadqiqotchisi V. Oltushevskiy dislaliyaga talaffuz buzilishini nutq apparatini anatomik nuqsonlari bilan bog’-lanmagan hollarini kiritadi. U dislaliyani ikkita formasini ko’rsatgan: funktsional va eshitish qobiliyatini pasayishi bilan bog’liqli...
- Sobiq Sho’rolar davrida logopediyasida 20 asrning boshlarida dislaliya tushunchasi A. Kussmaul va Guttsmanning ishlaridan farq qilmasdi. Lekin 30-50 yillarda bu tushuncha amaliy o’zgarishlariga duch keldi. M.E. Xvattsev dislaliyani tutilib gapirishnin...
- 50 yillarning boshlarida A.M. Smirnova katta klinik material asosida M.E. Xvattsev taklif qilgan tasnifdan sezilarli darajada farq qiladigan talaffuz nuqsonlari tasnifini nashr qiladi.
- Shu vaqtning o’zida O.V. Pravdina dislaliyaga boshqacha talqin beradi: ayrim hollarda faqat eshitish nuqsonlari bilan bog’liq bo’lgan buzilishlar bo’ladi deydi. Bunda M.E. Xvattsevdan farqli ravishda u dislaliyani faqat ikkita formaga ajratdi: funktsi...
- Keyinchalik, 60 yillarda S.S. Lyapidevskiy va B.M. Grinshpun ishlarida talaffuz nuqsonlarini dizartriya va dislaliyaga bo’lishni, umumlashtirilgan «tutilib gapirish» terminidan umuman voz ke-chishni taklif qilganlar. SHu yilning o’zida S.S. Lyapidevsk...
- Hozirgi davrda «dislaliya» termini xalqaro xarakterga ega bo’ldi (uning mazmuni hamda u aniqlagan buzilish turlari doimo mos kelmasa ham). Bu kelishmovchilik buzilishlarni aniqlashda tadqi-qotchilarning qanday ta’riflashni asos qilib olishiga bog’liq:...
- Hozirgi davr ilmiy qarashlarning tanqidiy analizi dislaliya haqida logopediyaga kiritilgan tasavvurlarni qayta qurib chiqishni talab qiladi.
- Kishilar o’rtasidagi muomalaning asosiy vositasi nutq hisoblanadi. Inson nutq yordamida o’z fikrini, his-tuyg’ularini izhor qiladi, hamda boshqalarning hissiyotlarini bilib oladi. Demak, nutq faoliyati aloqa o’rnatish vositasidir.
- Mexanik dislaliya va uning sabablari
- Funksional dislaliya va uning sabablari
- Dislaliya turlari
- SHovqinli tovushlarning hosil qilinishi
- Dddd dddd oddddo
- Tekshirish savol va topshiriqlar:
Do'stlaringiz bilan baham: |
