M. T. Ir is q u L o V
Download 33.62 Kb. Pdf ko'rish
|
|
1 va 2 -gaplarda so ‘z tartibi o ‘zgarishi bilan gap b o ia k la ri ham o ‘zgardi. 1-gapda ega The ball , chunki u kesimdan oldin, ya’ni birinchi o ‘rinda turibdi; 2 -gapda esa bu so‘z to id iru v ch i, chunki u kesimdan keyingi o ‘rinda o ‘timli fe’ldan keyingi uchinchi o ‘rinni egallab turibdi, bu o ‘rin - toidiruv ch in in g o ‘m idir. Shu m unosabat bilan uchinchi gap, ayniqsa diqqatga sazovor: bu gapda uchta clown so‘zi bor, ular bir-biridan gram m atik shakli jih atidan hech qanday farq qilmaydi, lekin shunga qaram ay, ular uch xil vazifani bajarayotir: birinchisi - ega, ik k in c h is i - v o sita siz t o i d i r u v c h i , u c h in c h isi - v o s ita li to id iruv ch i. Bu so‘zning bunday sintaktik vazifalarini biz ulam ing shakllari orqali emas (chunki ulam ing shaklida farq yo ‘q), balki gapda tutgan o ‘m iga qarab aniqlaymiz. So‘z tartibining bunday xususiyati gapda so‘z tartibi q a t’iy b o ig a n tillarga xosdir. Ba’zi so‘z tartibi q a t’iy b o im a g a n tillarda bu vosita orqali so ‘zning qaysi kelishikda ekanligini aniqlash ham mum kin, masalan, rus tilida: Смех (им.падеж) побеждает грусть (винит, падеж). Грусть (им.падеж) побеждает смех (винит, падеж). Shunga o ‘xshash misollar o ‘zbek tilida ham uchrab turadi: Ota (bosh kelishik) bola izladi. Bola (bosh kelishik) ota (tushum kelishigi) izladi. SINTETIK VA ANALITIK VOSITALAR. SINTETIK VA ANALITIK TILLAR Y uqorida bayon qilinganidek, gramm atik m a’nolam i ifodalovchi til vositalari xilma-xildir. Tilshunoslik fanida bu vositalar ikki katta turkum - sintetik va analitik vositalarga ajratiladi. Sintetik vositalarga affik satsiy a (p refik slar, suffik slar), ichki fleksiya, suppletiv usul kirsa, analitik vositalarga yordamchi so‘zlar, so‘z tartibi, takror, ohang kiradi. M a ’lum b oiish ich a, sintetik va analitik vositalar dunyo tillarida bir xil tarq alm agan . K o ‘pchilik tillard a bir vaqtning o ‘zida ham analitik, ham sintetik vositalar uchraydi, lekin ular nisbat nuqtai n aza rid an bir xil emas; b a ’zi tillar so ‘zning gram m atik shaklini ‘zgartirishda, y a ’ni gapda so‘zlam i bir-biri bilan bog‘lashda k o ‘proq intetik vositalardan, b a ’zi tillar esa, analitik vositalardan k o ‘proq oy d alanadi. A sosan sintetik v o sita lard a n fo y d alan ad ig an tilla r intetik tillar , analitik vositalardan foydalanadigan tillar analitik tillar eb yuritiladi. Sintetik tillarga hind-ovrupo tillar oilasiga mansub tillar (rus, nemis a b o sh q a la r) k irad i. Bu tilla rd a g ram m atik k a te g o riy a la rn in g o ‘pchiligi sintetikdir: analitik vositalar nisbatan kam q o ‘llaniladi. Analitik tillarga hind-ovrupo tillar oilasiga mansub b o ‘lgan ingliz, ransuz tillari kiradi. S intetik tilla rd a g ram m atik affik slar b a ja ra d ig a n v a z ifa la m i nalitik tillarda so‘z tartibi, yordamchi so‘zlar kabi vositalar bajaradi. Qiyoslang: Bill saw a black dog. Бил увидел чёрную собаку. Ingliz va rus tillarid an keltirilgan m isolda sintetik va analitik ositalam ing hissasi yaqqol k o ‘rinib turibdi. Ingliz tilidagi saw so‘zi >ilan u n d an keyin k elay o tg an s o ‘z la r o ‘zaro s o ‘z ta rtib i b ilan >og‘langan. Rus tilida esa sintetik b o g ia n ish kelishik q o ‘shimchasi rqali amalga oshirilgan. A m a liy d arslard a m u h ok am a qilish ham da m u sta q il ish la sh uchun sa v o l va top sh iriq lar 1. Leksik ma’no nima va u grammatik ma’nodan qanday farq qiladi? 2. Grammatik ma’no qanday til vositalari orqali ifodalanadi? 3. Grammatik vositalar hamma tillarda bir xilmi? Agar har xil bo‘lsa, buning sababini tushuntiring. 4. Affikslarning qanday turlarini bilasiz? 0 ‘zbek va rus tillarida affikslar qanday ahamiyatga ega? 5. Qanday fonetik vositalar grammatik vazifalami o ‘tay olishini misollar yordamida atroflicha tushuntiring. 6. Qanday grammatik vositalar takror deb ataladi? Takror tillarda qanday vazifani bajarishi mumkin? 0 ‘zbek tilida ham takror bormi? U boshqa tillardagidan nimasi bilan farq qiladi? 7. Suppletivizm nima? Qanday tillarda bu hodisa keng tarqalgan? Misollar keltiring. 8. Yordamchi so ‘zlarga nimalar kiradi? Ular nutqda qanday vazifalami bajaradi? Ingliz, nemis, fransuz tillaridagi artikllar bajaradigan vazifani o ‘zbek va rus tillarida qanday vositalar o ‘taydi? 9. Gaplardagi so‘z tartibi qanday grammatik vazifalami o ‘tashi mumkin? Qanday tillarda bu vosita keng tarqalgan? 0 ‘zbek, rus va ingliz (nemis, fransuz, ispan) tillarini qiyoslang va ularda so‘z tartibining o ‘rnini belgilang. 10. Analitik va sintetik grammatik vositalar orasidagi farqni tushuntirib bering. 11. Q uyidagi ilokano tilidan (Filippin orollari) keltirilgan so ‘zlarni diqqat bilan o ‘rganing. K o ‘plik m a’nosi qanday vositalar bilan ifoda qilinishini aniqlang. 1. pingan ovqat pinpingan ovqatlar 2. talon dala taltalon dalalar 3. dalan yo‘l daldalan y o ‘llar 4. biag hayot bibiag hayotlar 5. ulo bosh ululo boshlar Quyidagi birlikdagi so‘zning k o‘plik shaklini yozing: mula - о ‘simlik. Tawtciwa - derazalar so‘zining birlik shaklini aniqlang. 12. Sudandagi dinka tilidan keltirilgan so‘zlarni diqqat bilan o ‘rganing. Bu tilda ko‘plik qanday ifodalanishini tushuntirib bering. L pal pichoq paal pichoqlar 2. bit nayza biit nayzalar 3. vot uy voot uylar 4. cin q o i ciin q o‘llar 5. agok maymun agook maymunlar 6. mac gulxan mec gulxanlar 7. ben dohiy ban dohiylar 8. dom dala dum dalalar 9. dok bola dak bolalar 10. tuon tuxum ton tuxumlar 11. jon it jok itlar 12. yie quloq yit quloqlar 1 B u v a k ey in g i m ash qlar С .И .К о л а б и н а н и н г «П рак ти к ум п о кур су «В в ед ен и е я зы к озн ан и е» q o ‘llan m asid an olindi. - М .: 1977. 4 9 -5 0 betlar. 13. Filippin orollaridagi bontok tilidan keltirilgan so ‘zlarni o ‘rganing. Fe’llarning yasalish usulini gapirib bering. 1. fikas - kuchli fumikas - kuchli bo‘ lib qolmoq 2. kilad - qizil kumilad - qizarmoq 3. bato - tosh bumato - toshga aylanmoq 4. fusul - dushman fumusul - dushman bo‘lib qolmoq Agar pusi so‘zi «kambag'al» ma’nosini anglatsa, pumusi so ‘zi qanday m a’no beradi? Pukaw va n ita d sifatlarini fe ’lga aylantiring. Umumiy tilshunoslik n u qtai nazaridan tillarda turli gram m atik m a’nolar uchraydi. Lekin bu gram m atik m a ’nolar va ulam ing ifoda uslublari ham m a tillar uchun umumiy, bir xil emas. H ar bir tilda o ‘ziga xos gram m atik m a ’nolar va ulam i ifodalash usullari mavjud. U lar ayrim-ayrim holda emas, balki m a ’no turlarining yaqinligiga k o ‘ra guruh-guruh holda uchraydi. Bunday guruhlarda ular son jih atd an k am id a ik k ita va u n d a n o rtiq b o ‘lishi m u m k in . A n a sh u n d ay birikm alar tilshunoslikka oid adabiyotlarda grammatik kategoriya deb yuritiladi. G ram m a tik kategoriya um um lashgan g ram m atik m a’no b o ‘lib, u tilning qaysi morfologik turga kirishini k o ‘rsatadi va o ‘z ifo d a s in i s o ‘z la rn in g o ‘z g a ris h id a y o k i g a p d a s o ‘zn in g bog‘lanishida topadi. Umumiy gram m atik m a ’noni tashkil etuvchi xususiy m a’nolar bir-biriga zid b o ‘ladi, bir-birini inkor qiladi va shu bilan birga bir-birini doimo taqozo qiladi: M asalan, gram m atik son kategoriyasi deb nom olgan til hodisasini k o ‘raylik. uv - uylar kitob - kitoblar chiroq - chiroqlar C hap tom ondagi so‘zlam i biz son nuqtai nazaridan birlik deymiz. Bunday deyishimizga sabab - ular ikkinchi ustundagi so‘zlardan farq qiladi: o ‘ng tom ondagi so ‘zlardagi -lar elementi ularda y o ‘q. 0 ‘ng tom ondagi so‘zlami biz k o ‘plikda deymiz, chunki ular chap tom ondagi so ‘zla rd a n o ‘zlarid ag i -lar q o ‘shim chasin in g bo rlig i b ilan farq qiladilar. S hunday qilib, g ram m atik m a ’no qiyoslash y o ‘li bilan aniqlanadi. C h ap va o ‘ng to m o n d a g i s o ‘z larn in g k eltirilg an g ra m m a tik m a ’nolari bir-biriga zid: birlik va k o ‘plik. Lekin ana shu bir-biriga zid ikki gram m atik m a ’no birgalikda son kategoriyasini tashkil etadi. Shu bilan birga bu kategoriyaga kiruvchi birlik va k o ‘plik m a’nolari doimo biri ikkinchisi bor b o ‘lishini taqozo qiladi: tillarda birlik m a ’nosi borligi uchun biz k o ‘plikni ajrata olamiz, va, aksincha, tillarda k o ‘plik m a’nosi borligi uchun biz birlikni ajratamiz. A gar tillarda otlar faqat irlikda ishlatilganda, biz ko ‘plik to ‘g‘risida hech qachon gapirm agan o ia rd ik , birlik tushunchaga ham hojat qolm agan b o iu r edi. Bu fikr ishunarli b o ‘lishi uchun antonim so‘zlam i misol qilib k o ‘rsatish lum kin: yaxshi degan tushuncha borligi sababli, biz yomonlikni jratamiz; torlik tushunchasi borligi uchun kenglikm , oq rang borligi ababli boshqa rangni ajratam iz va hokazo. G ra m m a tik k a te g o riy a la r g ra m m a tik m a ’no va g ra m m a tik hakldan tashkil to p ad i. M asalan, yuqorida k o ‘rib chiqilgan son ategoriyasini shu nuqtai nazardan quyidagicha izohlash mumkin: son shakl: . kitob 0 ______ - lar ma 'no birlik k o 'plik a’ni grammatik son kategoriyasi ikki m a’nodan: birlik va ko ‘plikdan, irlik 0 morfi orqali, ko ‘plik esa -lar morfi orqali ifodalanadi. 0 shakl tilshunoslikda noi morfi deb qabul qilingan. 0 ‘zbek tilida tlam ing birlik shaklida moddiy ifodalangan k o ‘rsatkichi, vositasi o ‘q; k o ‘plik shaklida esa -lar q o ‘shimchasi bor. K itob - k itoblar yzlarini qiyoslasak, kitob so‘zida garchi q o ‘shimcha b o ‘lm asa ham iz uni noi birlik shaklda 0 deb atadik; q o ‘shimcha y o ‘qligini 0 (noi) ilan belgiladik va uni noi morfi deb atadik, chunki q o ‘shimchaning o ‘qligi birlik m a ’nosini anglatm oqda. Grammatik kategoriya turlari G ram m atik k ateg o riy alar ifodalanish usuliga k o ‘ra uch tu rg a o iin ad i: 1) sintetik grammatik kategoriyalar; 2) analitik grammatik kategoriyalar; 3) aralash grammatik kategoriya yoki sintetik-analitik grammatik ategoriyalar. Sintetik gram m atik kategoriyalar affiksal m orflar orqali ifoda ilinadi. M asalan, o ‘zbek tilidagi son, kelishik, egalik, shaxs-son ategoriyalari, rus tilidagi kelishik, son, rod kabi kategoriyalar, ingliz lidagi son va kelishik kategoriyalari shular jum lasidandir. A nalitik gram m atik kategoriyalar faqat yordam chi so‘zlar orqali ifoda qilinadi. A gar ingliz tilidagi k o ‘p b o ‘g ‘inli sifatning darajalarini yasashda is h tir o k e ta d ig a n «тоге» va «most» s o 'z la r in i b a ’zi o lim la r aytganidek, yordam chi so'zlar deb qabul qilsak, unda ana shunday sifatlam ing (k o 'p bo'g'inli) daraja kategoriyasi sof analitik vositalar bilan yasalgan bo'ladi: interesting - more interesting - the most interesting attractive - more attractive - the most attractive A ra la s h y o k i s in te tik -a n a litik g ra m m a tik k a te g o riy a la r b ir v aq tn in g o 'z id a ham a n alitik , ham sin tetik v o sita la r b ilan yoki boshqacha qilib aytganda, ham gram m atik affiksal, ham m ustaqil g ram m a tik m o rfla r y o rd am id a ifo d a la n a d i. B unday g ram m atik kategoriyalar ingliz, nemis va fransuz tillarida ko 'plab uchraydi. Ingliz tilidagi fe’llard a daraja kategoriyasi quyidagicha yasaladi: Daraja kategoriyasi 0 ______ be - ed aniq majhul They asked Martin some questions. Ular Martindan bir nechta savol so'rashdi. Martin was asked some questions. Martindan bir nechta savol so raldi. Shunday qilib, majhul daraja ingliz tilida be yordam chi fe’li bilan -ed affiksi orqali ifoda qilinadi. Nemis tilidagi zamon nisbati kategoriyasi (категория временного отношения) ham ko'rilayotgan kategoriyaga misol b o 'la oladi, y a’ni Ich schreibe - Men yozaman/yozyapman Ich habe geschrieben - Men yozib bo ‘Idim. N em is tilidagi ish-harakatning tugallanganligi yordam chi haben fe’li h am d a o 'tg an zam on ravishdoshini yasovchi ge ... en affikslari yordam ida ifoda etiladi. A w a l ay tganim izdek, g ram m atik k ateg o riy alam in g soni tu rli tillarda turlichadir. M asalan, rus tilidagi otlard a uchta gram m atik ;ategoriya, o ‘zbek va ingliz tilida ham uchta, nemis tilida esa to ‘rtta ;ram m atik kateg o riy a b or. G ram m a tik k a te g o riy a la r uch tild a niqdor jihatdan bir xil b o ‘lsa ham, turi jihatdan h ar xildir: (+) belgisi keltirilgan grammatik kategoriyaning borligini bildiradi. iu uchta tilda son va kelishik gramm atik kategoriyasi umumiy, lekin ins faqat rus tilida, aniqlik (noaniqlik) faqat ingliz tilida o ‘z aksini opgan. Shuni ham ta ’kidlash zarurki, agar o ‘zbek tilida aniqlik va lo a n iq lik k a te g o riy a s i b o ‘lm a sa , bu m a ’n o la r o ‘z b e k tilid a fodalanmaydi degan fikrga olib kelmasligi kerak. Chunki h a r qanday ilda h ar qanday m a ’no ifodalanishi m um kin, ammo vositalar bir xil >oim aydi. M a’lum bir m a ’no bir tilda gram m atik vositalar bilan fodalansa, boshqa tilda leksik, uchinchi bir tilda sintaktik vosita bilan >erilishi mumkin. R o m a n -g e rm a n tilla r ig a xos b o ‘lg an a n iq lik va n o a n iq lik :ategoriyasi o ‘zbek va rus tillarid a leksik va sin ta k tik v o sita lar rordam ida ifodalanadi. M asalan: She swerved the beam around to the hatchway. A man was standing here - a massive, brutish young man , dressed in dirty jeans and a \eavy pullover .... The man ignored her questions and flashed the torch around the abin (N.Buckingam). U (Kerol) chiroq nurini lyuk tomon burdi. U yerda qandaydir >dam turardi - и baquvvat , iflos jinsi va qalin puluver kiygan yosh ngit edi. Bu kishi Kerolning savollariga ahamiyat bermay , fonar nurida :onani tekshirar edi. Bu gapda ingliz tilida a noaniq artikli o ‘zbek tiliga qandaydir bir o ‘zlari bilan taijim a qilinib, the aniq artikli «bu» k o ‘rsatish olmoshi >ilan berilgan. Egalik kategoriyasi y uq orid a keltirilgan tillard an faq at o ‘zbek tiliga xosdir. Egalik kategoriyasi o ‘zbek tilida gram m atik vosita - gram m atik-affiksal m orfem alar orqali ifodalanadi. Egalik m a ’nosi rus va ingliz tillarida ham o ‘z aksini topadi, ammo bu tillarda o ‘zbek tilidagiga o ‘xshash egalik m a ’nosini ifodalovchi gram m atik vosita yo ‘q. Bu tillarda leksik vosita, y a ’ni olm oshlar o ‘zbek tilidagi affikslar vazifasini o ‘taydi. M asalan: kitobim моя книга ту book kitobing твоя книга your book kitobi его, её книга his , her , its book kitobimiz наша книга our book kitobingiz ваша книга your book kitoblari их книга their book G ram m atik kategoriyalar t o ‘g ‘risidagi umum iy tushunchaning yakunida shuni aytish kerakki, dunyodagi har bir til inson tafakkuri y a ratg an ham m a k ateg o riy alarni ifodalashga qodir, lekin ularni gram m atik kategoriya deya olishim iz uchun, ular y u q o rid a qayd etilgan gram m atik vositalam ing birortasi bilan ifoda qilinishi lozim . 1 ASOSIY GRAMMATIK KATEGORIYALAR Gnmmatik jins kategoriyasi Bu k a te g o riy a tilla r d a u c h ra y d ig a n b o s h q a g ra m m a tik kategoriyalardan farq qiladi. Jins kategoriyasi tildagi so‘zlami uchta, y a ’ni fem inin, m a sk u lin va n ey tra l jin sla rg a a jra ta d i. M a z k u r gram m atik kategoriyaning boshqa kategoriyalardan farqi shuki, u hozirgi zam on inson tafakkuri m antig‘iga hech to ‘g‘ri kelmaydi, chunki grammatik jins tabiiy biologik jinsga mos kelmaydi. M a’lumki tabiiy, biologik jins ikkita, gram m atik jins esa k o ‘pchilik tillard a uchta. G ram m atikadagi neytral jinsga tab ia td a mos keladigan jins y o ‘q. U ndan tashqari, tabiatda jins tirik organizmlarga xos narsa, ammo gram m atikada jins kategoriyasi o ‘z ichiga jonsiz predmet va hodisalam i 1 JT.C. Б а р х у да р о в . С тр ук тур а п р о ст о г о п р едлож ени я с о в р е м ен н о го англий ск о го язы ка. -М о с к в а : 1996. am oladi. G ram m atik jins kategoriyasi ko ‘pchilik hind-ovrupo tillariga, iu jum ladan, nemis, fransuz, rus tillariga xosdir. Misollar: M askulin Feminin N ey tral rus. t. Дом, стол, ручка, окно, время человек, девочка, nem. t. Tisch, Knabe, Lampe, Wand Fenster, Radio Mann fr. t. Un homme , une maison, Fransuz tilida un stylo une fdette bu jins yo lq H ar bir tilning o ‘ziga xos gram m atik jins k o ‘rsatkichi bor: rus lida feminin jins - a affiksal morfga, maskulin 0 affiksal m orfga va eytral jins - о , -я va -e ga tugaydi. B oshqa tillard a ham shunga ‘x sh ash k o ‘r s a tk ic h la r b o r. S h u n i h am a y tish lo z im k i, bu o ‘rsatkichlar m utlaq emas, ya’ni bunday qoidalar istisnosiz emas. jtisnolar ham m a tillarda ham uchraydi. M asalan, rus tilidagi муж - ина, папа so ‘zlari -я, q o ‘shim chasi bilan tu g asa ham , m askulin nsiga kiradi (bu alb atta , biologik jinsning t a ’siridir). Shu tildagi umshoq undosh bilan tugaydigan otlam ing jinsi ham feminin, ham laskulin b o iish i m um kin, bu ulam ing turlanishi turiga b o g iiq : ло- iadb - feminin jinsiga kirsa, дождь - maskulin jinsiga kiradi, ясень maskulin, плесень - femininga kiradi va hokazo. G ram m atik jins kategoriyasining yana bir xususiyati shuki, bir irdagi otlar turli jinsga kirishi mum kin. M asalan: море - neytral, ека - feminin, пруд - m askulin jinsga m ansub; дуб, берёза, ива, осна, клён kabi so ‘zlar daraxt turini anglatsa-da, gram m atik jinsi ar xildir. Bir so ‘zning o ‘zi tu rli tilla rd a tu rli g ram m atik jin sg a kirishi lum kin, m asalan, rus tilidagi лошадь so ‘zi feminin jinsiga kirsa, emis tilida shu m a ’nodagi das Pferd neytral jinsga, fransuz tilidagi ? cheval so‘zi - maskulin jinsiga kiradi. Rus tilida девочка va жен ена so ‘zlarining fem inin jinsga kirishi tabiiy h o ld ir, lekin shu la ’nodagi nem ischa das Weib, das Madchen so ‘zlarining neytral nsga kirishi Uishunib b oim ay d ig an holdir. U shbu kategoriyaning na shu xususiyatlarini nazarda tutib, b a ’zi olimlar gram m atik jinsni irli katego riya deb a ta sh sa , b o sh q a la ri uni tiln in g o ‘tm ish d a n izgacha yetib kelgan qoldig‘i deb tushuntirishadi. G ram m atik jinsning yana bir ajablanarli joyi shundaki, u tarixan o ‘zg aru v ch an k ateg o riy ad ir. Bir v a q tla r rus tilidagi atom s o ‘zi fem inin jin sig a k irib, atoma deb y u ritilg a n , molekula s o ‘zi esa, aw allari m askulin jinsiga m ansub b o ‘lib, molekul deb yuritilar edi. G ra m m a tik jin s k a te g o riy a s in in g k elib ch iq ish i t o ‘g ‘risid a tilshunoslik tarix ida h ar xil fikrlar, ilmiy taxm inlar aytib o ‘tilgan. M a’lum ki, qadim gi ingliz tilida ham m azk u r kategoriya b o ‘lgan. Uning paydo b o iish i to ‘g‘risida A m erika olimlari o ‘z m ulohazalarini aytib o ‘tishgan. M asalan, qadimgi ingliz tilida qayiq so ‘zi feminin jinsiga m ansub b o ig a n , olimlarning aytishicha, bir vaqtlar qayiqning old tom oni ayol by usti bilan bezatilgan. A na shu holat bu so‘zni qaysi jinsga kiritilishi masalasini hal qilgan. Boshqa hollarda ham shunday sabablar b o ig a n b o iish i mum kin, deb taxmin qilishadi. Nemis olimlarining fikricha, odam lar ham m a kuchli, qudratli narsa va hodisalam i maskulin jinsiga, g o ‘zal, nozik, nafis narsalarni feminin jin sig a k iritish g an . Q o i d a y asalg an n a rsa la rn i esa n ey tra l deb bilishgan, misol tariqasida tog( va gul so ‘zlarini k o ‘rsatishgan: der Berg - maskulin, die Blume - feminin jins. Bu hozirgi v aqtda eng keng ta rq a lg a n fikr b o ‘lsa-da, u ayrim sabablarga k o ‘ra qabul qilinmadi. C hunki, birinchidan, nemis tilidagi k o ‘p o tla rn i b u n d ay tu s h u n tirib b o im a y d i, m asalan , y u q o rid a keltirilgan qiz va ayol so‘zlari nemis tilida neytral jinsga emas, balki feminin jinsiga kirishi kerak edi, holbuki, bunday emas, ikkinchidan, rus tilidagi гора so ‘zi nemis tilidagidek m askulin jinsiga kirm aydi, aksincha, u femininga m ansub. Цветок so ‘zi esa, m askulin jinsiga to ‘g‘ri keladi. Demak, umumiy tilshunoslik nuqtai nazaridan u ham n o to ‘g ‘ridir. 0 ‘zbek tilida gram m atik jins kategoriyasi yo ‘q. Lozim b o ig a n d a bu m a’no leksik-semantik, morfologik va sintaktik usullar bilan ifoda etilishi m um kin. Lekin bu vositalam ing gram m atik kategoriyasi b o r tilla rd a n y an a farqi shuki, u la r (o ‘zbek tilidagi o tlar) y u q o rid a k o ‘rsatilgan u su llar yo rdam ida odam va hayvonlarning biologik jinsini aniqlash uchun q oilanilgan, y a ’ni: Download 33.62 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|