M. U. Hamidova, maxsus pedagogika
Download 0.71 Mb.
|
UMK 2018 Maxsus pedagogika
MAXSUS TA’LIM METODIKALARI KAFEDRASI M.U.HAMIDOVA, MAXSUS PEDAGOGIKA (MUTAXASSISLIKKA KIRISH) FANI BO’YICHA O’QUV-USLUBIY MAJMUA
fanidan
O’QUV - USLUBIY KOMPLEKS Annotatsiya Ushbu o’quv-uslubiy majmua “Maxsus pedagogika (mutaxassislikka kirish)” fani bo’yicha yaratilgan bo’lib, unda mazkur fanning o’quv dasturi, ishchi dasturi, ma`ruza mashg’ulotlarining ta`lim texnologiyasi va amaliy mashg’ulotlarining ta`lim texnologiyasi jamlangan. Mazkur o’quv-uslubiy majmua oliy o’quv yurtlarining bakalavr ta`lim yo’nalishi talabalari uchun mo’ljallangan.
Annotatsiya …………………………………………………… Fan dasturi................................................................................................. 3. Ishchi dastur.................................................................................................... 4.Ma’ruza mashg’ulot mavzulari ...................................................... 5. Glossariy…………………………………………………………………
MAXSUS PEDAGOGIKA (Mutaxasislikka kirish) FAN DASTURI
Toshkent – 2017 O’zbekiston Respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligining 2017-yil “____” __________dagi “___”-sonli buyrug’ining ___-ilovasi bilan fan dasturi ro’yxati tasdiqlangan. Fan dasturi Oliy va o‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi yo‘nalishlari bo‘yicha O‘quv-uslubiy birlashmalar faoliyatini Muvofiqlashtiruvchi Kengashning 2017 - yil “___”________dagi “____” - sonli bayonnomasi bilan ma’qullangan. Fan dasturi Nizomiy nomidagi Toshkent davlat pedagogika universitetida ishlab chiqildi va turdosh oliy ta’lim muassasalari bilan kelishildi. Tuzuvchi: M.U. Xamidova TDPU «Maxsus ta`lim metodikalari» kafedrasi katta o’qituvchisi Taqrizchi: Nazarova D.A A. Avloniy nomidagi XTXQTMOMI “Maxsus ta’lim kafedrasi” dotsenti, p.f.n. F.Sh.Madaminova 106-sonli zaif eshituvchi bolalar maktab internati - surdopedagog
o'quv - uslubiy Kengashida ko’rib chiqilgan va tavsiya qilingan (2017 - yil “____”__________dagi ____ -sonli majlis bayonnoma). I. O’quv fanining dolzarbligi va oliy kasbiy ta’limdagi o’rni Bolalar rivojlanishidagi nuqsonlarinig kelib chiqish sabablari ,turlari boshqa fanlar bilan doimiy va uzviy aloqada bo‘lib, bu soha bo‘yicha bakalavrlar tayyorlashda ilmiy-nazariy bilimlar ham muhim ahamiyat kasb etadi. Imkoniyati cheklangan bolalardagi psixik va jismoniy nuqsonlarning kelib chiqish sabablari va korreksion-pedagogik jarayonlarga ta’sirini bilish yetarli bilimlarga ega bo‘lishni ham talab etadi. Shularni hisobga olgan holda, defektologiyaning bakalavriat yo’nalishi o’quv rejasiga “Maxsus pedagogika’’fani, “Pedagogika”, “Loropatologiya”, “Maxsus psixologiya” kabi fanlar bilan bog’langan . Imkoniyati cheklangan bolalardagi nuqsonlarning kelib chiqish sabablari va bola psixik va jismoniy rivojlanishiga ta’siri, inson organizmining umumiy tuzilishi va turli nuqsonlar mavjud bo‘lgandagi holati, bosh miya va asab tizimi faoliyati, ko‘rish, eshitish va nutq sensorlarining faoliyati, ulardagi turli kasalliklarning kelib chiqish sabablari va inson umumiy va ma’lum xususiyatlari rivojiga ta’siri kabi masalalarni o‘rganishdan iborat. Ushbu dastur ruhiy va jismoniy rivojlanishida nuqsoni mavjud bolalarni maxsus ta`lim-tarbiya jarayoni nazariyasi va amaliyoti, rivojlanishida nuqsoni mavjud bolalarning xususiyatlari, ularni rivojlantirish, korrektsiya vositalarini yaratish, qo’llash, o’rganish masalalarini qamrab oladi.
Fanning vazifasi – talabalarga mutaxassislik bo’yicha asosiy tushunchalar berishdan iborat. “Mutaxassislikka kirish” o’quv fanini o’zlashtirish jarayonida amalga oshiriladigan masalalar doirasida
- rivojlanishida nuqsoni mavjud bolalarni rivojlantirish va korrektsiyalash jarayonida maxsus ta`lim-tarbiyaning roli; rivojlanishida nuqsoni mavjud bolalar uchun maxsus muassasalar tizimi, korreksion-tarbiyaviy jarayonni tashkil etish, tahlil etish va baholash, rivojlanishida nuqsoni mavjud bolalar kamchiliklarini to’gri ta`riflab berish, ularga psixologik-pedagogik tavsif berish usullarini bilishi kerak; - talaba rivojlanishida nuqsoni mavjud bolalar maxsus korrektsion ta`lim-tarbiya jarayonini tashkil etish shakllari va usullarini ilmiy asoslagan holda to’g’ri tanlay olish, rivojlanishida nuqsoni mavjud bolalar nuqsonlarini tasniflash, maxsus adabiyotlarni tahlil etish, bolalarni o’qitish va tarbiyalash uchun didaktik materiallarni tanlash ko’nikmalariga ega bo’lishi kerak; - talaba korrektsion pedagogik jarayonni nazariy-amaliy taxlil etish, ta`limni tashkil etish shakllari, usullarini amalda samarali qo’llash, ota-onalar bilan ishlash, rivojlanishida nuqsoni mavjud bolalar ta`lim-tarbiya nazariyasini amalda qo’llash malakalariga ega bo’lishi kerak. III. Asosiy nazariy qism (ma’ruza mashg’ulotlari) 1-moduli. Махsus pеdаgоgikа (Mutaxassislikka kirish) fаnining umumiy mаsаlаlаri Maxsus yordamga muhtoj bolalarga differensial va integratsiyalashgan ta’limni tashkil etish. Махsus pеdаgоgikа (Mutaxassislikka kirish) fanining maqsadi va vazifalari. Jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar bilan olib boriladigan korreksion, kompensatsiya, adaptatsiyaa, reabilitatsiya ishlari. Махsus pеdаgоgikа (mutaxassislikka kirish) fanining yo‘nalishlari. 2-moduli. Maxsus yordamga muhtoj bolalar toifalari Maxsus yordamga muhtoj bolalar toifalari. Maxsus yordamga muhtoj bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar tavsifi. 3-moduli. Ko‘rishida nuqsoni bo‘lgan bolalar Ko‘r va zaif ko‘ruvchi bolalar. Tug‘ma va orttirilgan ko‘rish nuqsonlari. 4-moduli. Eshitishida nuqsoni bo‘lgan bolalar Kar, zaif eshituvchi va kech kar bo‘lgan bolalar. Sensor nuqsonlarning kelib chiqish sabablari, turlari. 5-moduli. Og‘ir nutq nuqsonli bolalar Og‘ir nutq nuqsonlariga ega bo‘lgan bolalar. Og‘ir nutq nuqsonlarining kelib chiqish sabablari. 6-moduli. Harakat – tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar Harakat tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar. Harakat tayanch a’zolari jarohatlarning kelib chiqish 7- moduli. Aqliy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar Oligofren bolalar. Yordamchi maktabgacha ta’lim muassasalari va yordamchi mehnat ta’limi maktabi. 8- moduli. Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar, ularning turlari. Ruhiy rivojlanishi sustlashganlikning kelib chiqish sabablari 9-moduli. Autizm sindiromli bolalar Oligofren bolalar. Yordamchi maktabgacha ta’lim muassasalari va yordamchi mehnat ta’limi maktabi. Autizm sindromli bolalar haqida umumiy tushuncha. Autizm sindromli nuqsonlarning kelib chiqish sabablari vao’z IV. Amaliy mashg`ulotlarni tashkil etish bo’yicha ko’rsatma va tavsiyalar Amaliy mashg‘ulotlarda talabalarning ma’ruzada olgan nazariy bilimlari mustaxkamlanib, ular aloxida yordamga muhtoj bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar, ulardagi ta’lim-tarbiya jarayonining o‘ziga xos tomonlari bilan tanishib, eshitishida, ko‘rishida, harakat-tayanch a’zolarida, nutqida nuqsoni bo‘lgan bolalar, psixik rivojlanishi sust, oligofren bolalarning o‘ziga xos xususiyatlarini o‘rganadilar. Amaliy mashg‘ulot nazariy bilimlarni amalda qo‘llashga o‘rgatadi. Amaliy mashg‘ulotda maxsus muassasalarda ta’lim-tarbiya ishlarining tashkil etilishi amalda kuzatiladi, nazariy bilimlar mustaxkamlanadi, talabalar mustaqil ravishda adabiyotlar ustida ishlab, o‘z o‘rganganlarini auditoriyada o‘qituvchining raxbarligida muxokama etishga o‘rganadilar, alohida yordamga muhtoj bolalarning ta’lim-tarbiyasiga oid hujjatlar, adabiyotlar bilan tanishadilar. “Maxsus pedagogika” fani rejalashtirilgan amaliy mashg’ulotlar nazariy mashg‘ulotlarda olingan bilimlarni mustahkamlashga hizmat qiladi. Uning mazmuni psixik va jismoniy rivojlanishda nuqsoni bo’lgan bolalar bilan olib boriladigan korreksion-pedagogik tadbirlarni samarali tashkil etishga yo‘naltirilgan.
Sensor nuqsonli bolalar uchun tashkil etilgan muassasalarda ta’lim jarayonining o‘ziga xosligi. Ko‘r va zaif ko‘ruvchi bolalar bilan tanishtirish. Kar, zaif eshituvchi bolalar bilan tanishtirish. Maxsus muassasadagi ta’lim-tarbiya jarayoni mazmuni. Motor nuqsonli bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar. Og‘ir nutqiy nuqsonli bolalar uchun tashkil etilgan maktabgacha tarbiya muassasalarida olib boriladigan ishlar. Harakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar uchun tashkil etilgan maktabgacha tarbiya muassasalari va maktab-internatda olib boriladigan ishlar, ularning o‘ziga xosligi. Aqliy nuqsonli bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar. Yordamchi bog‘cha va undagi ta’lim-tarbiya jarayoni yordamchi maktab va maktab-internatlarda olib boriladigan ishlar. Tenglashtiruvchi sinflarda olib boriladigan ta’lim-tarbiya jarayoni. Maxsus maktab-internatda olib boriladigan ta’lim-tarbiya ishlarning o‘ziga xosligi. O‘zbekistonda maxsus yordamga muhtoj bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar va ularga bolalarni qabul qilish qoidalari. Psixologik-pedagogik va tibbiy-logopedik komissiya va uning faoliyati o‘quvchilarni kasb-hunarga yo‘naltirish va psixologik-pedagogik tashxis markazi va uning faoliyati. Alohida yordamga muhtoj bolalarni maxsus muassasalarga saralash tamoyillari. Amaliy mashg’ulotlarni o’tkazishda quyidagi didaktik taomiyllarga amal qilinadi: -amaliy mashg’ulotlarining maqsadini aniq belgilab olish; -o’qituvchining innovatsion pedagogik faoliyati bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish imkoniyatlariga talabalarda qiziqish uyg’otish; -talabada natijani mustaqil ravishda qo’lga kiritish imkoniyatni ta’minlash; -talabani nazariy-metodik jihatdan tayyorlash; -amaliy mashg’ulotlarda nafaqat aniq mavzu bo’yicha bilimlarni yakunlash, balki talabalarni tarbiyalash manbai hamdir. Amaliy mashg’ulotlarning mazmuni Махsus pеdаgоgikа(Mutaxassislikka kirish) fаnining umumiy mаsаlаlаri Alohida yordamga muhtoj bolalarga differensial va integratsiyalashgan ta’limni tashkil etish. Махsus pеdаgоgikа (Mutaxassislikka kirish) fanining maqsadi va vazifalari. Jismoniy yoki ruhiy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar bilan olib boriladigan korreksion, kompensatsiya, adaptatsiyaa, reabilitatsiya ishlari. Махsus pеdаgоgikа (mutaxassislikka kirish) fanining yo‘nalishlari. Alohida yordamga muhtoj bolalar toifalari Alohida yordamga muhtoj bolalar toifalari. Maxsus yordamga muhtoj bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar tavsifi,Nuqsonning kelich chiqish sabablari va o’ziga xos xususiyatlari. Ko‘rishida nuqsoni bo‘lgan bolalar Ko‘r va zaif ko‘ruvchi bolalar. Tug‘ma va orttirilgan ko‘rish nuqsonlari. Ko’r va zaif ko’ruvchi bolalarning rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari. Eshitishida nuqsoni bo‘lgan bolalar Kar, zaif eshituvchi va kech kar bo‘lgan bolalar. Sensor nuqsonlarning kelib chiqish sabablari, turlari. Eshitishida nuqsoni bo’lgan bolalarning rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari. Og‘ir nutq nuqsonli bolalar Og‘ir nutq nuqsonlariga ega bo‘lgan bolalar. Og‘ir nutq nuqsonlarining kelib chiqish sabablari va turlari. Og‘ir nutq nuqsonlariga ega bo‘lgan bolalarning rivojlanishining o’ziga xos xususiyatlari. Harakat – tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar Harakat tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar. Harakat tayanch a’zolari jarohatlarning kelib chiqish sabablari va turlari. Harakat tayanch a’zolari jarohatlangan bolalarning o’ziga xos xususiyatlari. Aqliy rivojlanishida nuqsoni bo‘lgan bolalar Oligofren bolalar. Yordamchi maktabgacha ta’lim muassasalari va yordamchi mehnat ta’limi maktabi. Autizm sindromli bolalar haqida umumiy tushuncha. Autizm sindromli nuqsonlarning kelib chiqish sabablari va turlari. Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar, ularning turlari. Ruhiy rivojlanishi sustlashganlikning kelib chiqish sabablari va ularning o’ziga xos xususiyatlari. Autizom sindiromli bolalar Oligofren bolalar. Yordamchi maktabgacha ta’lim muassasalari va yordamchi mehnat ta’limi maktabi. Autizm sindromli bolalar haqida umumiy tushuncha. Autizm sindromli nuqsonlarning kelib chiqish sabablari va o’ziga xos xususiyatlari. V. Mustaqil ta`lim va mustaqil ishlar Talaba mustaqil ta’limning asosiy maqsadi – o‘qituvchining rahbarligi va nazorat ostida talabada muayyan o‘quv ishlarini mustaqil ravishda bajarish uchun zarur bo‘lgan bilim va ko‘nikmalarni shakllantirish va rivojlantirishdir. Talaba mustaqil ta’limning vazifalari quyidagilardan iborat. yangi bilimlarni mustaqil tarzda puxta o‘zlashtirish ko‘nikmalariga ega bo‘lish; kerakli ma’lumotlarni izlab topish qulay usullari va vositalarini aniqlash; axborot manbalarni va manzillaridan samarali foydalanish; an’anaviy o‘quv va ilmiy adabiyotlar, meyoriy hujjatlar bilan ishlash; Internet tarmog‘idan maqsadli foydalanish; berilgan topshiriqning ratsional yechimini belgilash; ma’lumotlar bazasini tahlil etish; ish natijalarini ekspertizaga tayyorlash va ekspert xulosasi asosida qayta ishlash; topshiriqlarni bajarishda tizimli va ijodiy yondoshish; ishlab chiqish yoki g‘oyani asoslash va mutaxassislar jamoasida himoya qilish. Mustaqil ta’lim talabalarning, nazariy bilimlarini yanada boyitish, darsdan tashqari holatda mustaqil bilim ko‘nikmalarini egallashlari uchun manba bo‘lib xizmat qiladi. Ayniqsa, kadrlar tayyorlashning hozirgi sifat bosqichida mustaqil ta’limga alohida e’tibor qaratilib, o‘quv jarayonining ajralmas qismi sifatida muayyan soatlar ajratilgan. Mustaqil ta’limda ko‘zda tutilgan asosiy maqsad talabalarni yangicha fikrlash va mushohada qilishga o‘rgatish, nazariy va amaliy bilimlarini mukammallashtirish uchun to‘liq, imkoniyatlar yaratishga qaratilgan, o‘qituvchi dars jarayonida talabalarning har biriga fanga doir zamonaviy mavzularni mustaqil ishlashlari uchun topshiradi. Talabalar o‘zlariga biriktirilgan mavzularni referat, leksiya shaklida tayyorlab, seminar-amaliyot darslarida leksiya qilib, keng doirada muhokama qilishadi. Talabalar ba’zi bir mavzular bo‘yicha adabiyotlarni qiyosiy tahlil qilib, dars jarayonida o‘rganib chiqadilar. Mustaqil ta’limning qisqacha mazmuni berilgandan so‘ng, namunaviy mavzulari beriladi. Mustaqil ta’limning namunaviy mavzulari talabalar mustaqil o‘rganadigan leksiya va amaliy mashg‘ulotlardan beriladi. Mustaqil ta’limning namunaviy mavzulari talabalarning fan bo‘yicha nazariy bilimlarini mustahkamlashga, mavzularni tushunish qobiliyatini maksimal darajada rivojlantirishga, umumiy dunyoqarashini kengaytirishga yordam beradi. Talaba mustaqil ta’limni tashkil etishda muayyan fan (kurs)ning xususiyatlarini, shuningdek, har bir talabaning akademik o‘zlashtirish darajasi va qobiliyatini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalaniladi: - ayrim nazariy mavzularni o‘quv adabiyotlari yordamida mustaqil o‘zlashtirish; - berilgan mavzu bo‘yicha axborot (referat) tayyorlash; - seminar va amaliy mashg‘ulotlarga tayyorgarlik ko‘rish; - hisob-grafik ishlarini bajarish; - malakaviy bitiruv ishi va magistrlik dissertatsiyasini tayyorlash; - nazariy bilimlarni amaliyotda qo‘llash; - amaliyotdagi mavjud muammolarning yechimini topish (case-study); - maket, model, badiiy asar, musiqa va namunalar yaratish; - ilmiy maqola, anjumanga ma’ruza tezislarini tayyorlash; - o‘qitilayotgan fanning xususiyatlaridan kelib chiqqan holda, talaba mustaqil ishini tashkil etishda boshqa shakllardan ham foydalanish mumkin. Tavsiya etilayotgan mustaqil ta`limning mavzulari: Talabaning huquq va burchlari Oliy ta’limda ta’lim-tarbiya jarayonining o‘ziga xosligi. Talabalarning mustaqil ishlarini tashkil etish Defektologiya fanining dolzarb muammolari. Maxsus yordamga muhtoj differensial va integratsiyalashgan ta’limni tashkil etish. Oligofren bolalar tavsifi Ruhiy rivojlanishi sustlashgan bolalar. Ko‘rishida nuqsoni bor bolalar. Eshitishida nuksoni bulgan bolalar. Nutqida nuqsoni bo‘lgan bolalar Nutqidagi nuqsonlarni oldini olish. Xarakat-tayanch a’zolari jarohatlangan bolalar. Mujassam nuqsonli bolalar. Maxsus yordamga muhtoj bolalar tashxisi. O‘zbekistonda alohida yordamga muhtoj bolalar uchun tashkil etilgan muassasalar va ularning faoliyati. VI. Asosiy va qo’shimcha o’quv adabiyotlar hamda axborot manbaalari Asosiy adabiyotlar: 1. Pauline Davis, Lani Florian, Judith Aron Rubin Teaching Strategies and Approaches for Pupils with Special Educational Needs: A Scoping Study 2010 yil 2. Ayupova M.Yu. Logopediya. T.: «O’zbekiston faylasuflar milliy jamiyati» 2007. 3. Po‘latova P., Z.Mamarajabova, Sh.Amirsaidova va boshqalar. Maxsus pedagogika. – T.: Fan va texnologiyalar, 2014 4. Raxmanova V.S. Maxsus pedagogika - T.: G‘afur G‘ulom, 2004. 5. Raxmanova V.S. Defektologiya asoslari. T.: “VORIS-NAShRIYoT”, 2012.
2. Мирзиёв Ш.М. Буюк келажагимизни мард ва олижаноб ҳалқимиз билан бирга қурамиз. “Ўзбекистон” 2017. 3. Мирзиёв Ш.М. Эркин ва фаровон, демократик Ўзбекистон давлатини биргаликда барпо этамиз. “Ўзбекистон” 2016.
5. M.U.Xamidova, B.D.Yakubjanova. Maxsus psixologiya. - T.:О‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati, 2013. 6. Базоев В.З., Паленний В.А. Человек из мира тишины. - М.: Академ книга, 2002. 7. Назарова Н. Специальная педагогика. - М.: Академия, 2000. O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI NIZOMIY NOMIDAGI TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI
MAXSUS PEDAGOGIKA (Mutaxasislikka kirish) fanining 1-kurs ISHCHI O’QUV DASTURI
Toshkent – 2017 Fanning ishchi o‘quv dasturi O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi 2016 yil “25” avgustdagi 303 - sonli buyrug‘i bilan (buyruqning 2 - ilovasi) tasdiqlangan “Tasviriy san’at va qo’l mehnatini o’qitish maxsus metodikasi” fani dasturi asosida tayyorlangan. Fanning ishchi o’quv dasturi Toshkent davlat pedagogika universiteti Kengashining 2017 yil “___ ” _________dagi “___”___ - sonli bayoni bayoni bilan tasdiqlangan. Download 0.71 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||