Magistratura bo’limi 1 kurs amaliy matematika (sohalar bo’yicha) mutaxassislik magistranti Sodiqova Umidaning

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
QARSHI DAVLAT UNIVERSITETI
MAGISTRATURA BO’LIMI
1 kurs amaliy matematika (sohalar bo’yicha) mutaxassislik magistranti Sodiqova Umidaning
Axborot tizimlari fanudan
AMALIY MASHG`ULOT ISHLANMASI
Bajardi: _______ Sodiqova U.

Qabul qildi: __________ Nigmаtov H

Qarshi - 2022

Billing tizimlarini loyixalash

O'zbekistondada billing tizimlari - rivojlantrish, sotish bo’limining so’rov ma'lumoti keltirilgan sahifadan iborat. Bu katalog sizga ularning manzil va telefonlari, joylashuvi va kontaktlari, hamda bo’shqa kerakli ma’lumotlarni topishingizga yo’rdam beradi. Ma’lumotnomamizni qo’llaganizda siz doimo qisqa fursat ichida billing tizimlari - rivojlantrish, sotish bo’limiga oid bo’lgan kerakli ma’lumotlarni olishigiz mumkin, ularga yetib olish uchun yordam beruvchi mo’ljallar ham shu jumladan.

Billing tizimlari - rivojlantrish, sotish O'zbekistonda bo’limidagi kompaniyalar egalari va xizmatchilariga alohida murojaat etmoqchimiz. Agarda siz ishingiz rivojlanishini va yo’naltirilgan t’asirga ega bo’lgan bepul reklama qilishni istasangiz Yellowpages.uz ma’lumotnomasi sizni tengi yo’q yo’rdamchingizga aylanadi. Sizda reklama roliklari, banner va biznes rivojlanishida kerakli bo’lgan boshqa yordamchi vositalarni buyurtma qilishingiz uchun ko’p miqdorda mablag’ sarflashingizga zarurat qolmaydi. Katalogimizning billing tizimlari - rivojlantrish, sotish bo’limida ma’lumotlarni joylashtirish uchun shuncha-ki sizda bunga bo’lgan xohish va kerakli ma’lumotlarni yetkazish kerak bo’ladi. Biz esa o’z navbatda hamkorligimiz har bir tomonga foyda keltirishi uchun qo’limizdan keladigan barchasini qilamiz. Hozirni o’zida «MS Word» (xajmi 111 Kb) formatida Anketani yuklab o’lib «BILLING TIZIMLARI - RIVOJLANTRISH, SOTISH» bo’limiga o’z tashkilotingizni kiriting.
Telekommunikatsiyalar uchun hisob-kitoblar - telekommunikatsiya kompaniyalarida telekommunikatsiya xizmatlaridan foydalanish bo'yicha ma'lumotlarni to'plash, ularni to'lash, abonentlarga hisob-kitob qilish va to'lovlarni qayta ishlash uchun mas'ul bo'lgan jarayonlar va echimlar to'plami. Billing tizimi - bu billing biznes jarayonlarini qo'llab-quvvatlash uchun amaliy dastur.
Billing tizimi hisob-fakturani yaratganda, u abonentga yuboriladi (qog'ozda chop etiladi, abonentning shaxsiy kabinetida ko'rsatiladi yoki elektron pochta orqali yuboriladi), shundan so'ng abonent to'lovni amalga oshirishi kerak. To'lov amalga oshirilmagan taqdirda, billing tizimida xizmatni to'xtatib turish imkoniyati mavjud.
Signal abonent raqamiga uzatiladi, bu ham uning joylashgan joyini aniqlash imkonini beradi. Hisob-kitoblarni tahlil qilib, deyarli 100% ishonch bilan qiziqqan odamni topish mumkin. Ba'zan bu maqsadda bir nechta odamning qo'ng'iroqlari tahlil qilinadi, bu esa ularni topish imkoniyatini oshiradi.
Barcha xususiyatlarni o'z ichiga olgan mijozlar hisoblari ma'lumotlar bazasini saqlang. Barcha turdagi uy-joy va kommunal xizmatlarni ro'yxatdan o'tkazish. Hisoblagichlardan ma'lumotlarni yig'ish va qayta ishlash. Abonentlar bilan hisob-kitoblar. Imtiyozlarni hisoblash. Kvitansiyani chop etish. Kommunal to'lovlarni qabul qilish va hisobga olish. Oyning yopilishi va hisobotlarni tuzish.
Billing tizimining turli nomlari mavjud: ASR – avtomatlashtirilgan hisob-kitob tizimi; IBS - axborotni to'lash tizimi. Billing tizimining muhim fazilatlaridan biri uning moslashuvchanligi, ya'ni o'zgaruvchan sharoitlarga moslashish qobiliyatidir.

Avvalo, billing hisob-kitob operatsiyalari, axborot xizmatlari va moliyaviy xizmatlar bilan shug'ullanadi.
Billing tizimi - bu operatorlar (provayderlar) uchun maxsus mo'ljallangan dasturiy ta'minot. Billing so'zi ingliz hisob-kitobidan kelib chiqqan bo'lib, billing tizimi taqdim etilgan kirish xizmatlarini hisoblash (hisoblash) va haq olish imkonini beradi.
Billing tizimi - bu elektr energiyasi, umuman olganda kommunal xizmatlarning hisobini yuritish, ma’lumotlarni qayta ishlash va iste’molchilarning kommunal xizmat ko‘rsatish korxonalari va hisob-kitob markazlari bilan o‘zaro hisob-kitoblarini ta’minlash tizim hisoblanadi.
Jahon tajribasi kommunal korxonalar faoliyatini optimizatsiya qilish hamda iste’molchilarning xizmatlar sifatidan qoniqishini oshirish maqsadida “iste’molchi – kommunal xizmatlar bo‘yicha yagona tizim” tamoyiliga o‘tish lozim ekanligini ko‘rsatadi. Xizmatlarning yagona billing tizimi - bu Respublikada to‘lov bilan bog‘liq jarayonlarning yagona billing tizimini yaratishni nazarda tutadi.
S hu munosabati bilan abonentlarning yagona identifikatorini yaratish va uni "Hududiy elektr tarmoqlari" AJ, "Hududgazta’minot" AJ, "O‘zsuvta’minot" AJ, "Toshissiqquvvati" DUK va Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish davlat qo‘mitasi (chiqindilarni tozalash uchun) mavjud billing tizimlariga kiritish 100 kun ichida hal qilinishi lozim bo‘lgan vazifa sifatida belgilandi.

Akseleratorning 10 dan ortiq vazirlik va idoralar vakillaridan (shu qatorda Dubay elektr va suv boshqarmasi mutasaddilari) iborat ishchi guruhi tomonidan tadqiqot ishlari olib borildi va hal etilishi lozim bo‘lgan bir qator muammolar aniqlandi.

- Kommunal xizmatlarning ma’lumotlar bazasidagi 20 milliondan ortiq iste’molchilarning ma’lumotlari qayta ishlandi;
- Barcha kommunal xizmatlarning hisob-kitob tizimlarida ma’lumotlarni tozalash ishlari olib borildi. Shuningdek, JShShIR yagona identifikator sifatida 5 milliondan ortiq iste’molchilarning shaxsiy hisob raqamlariga bog‘landi.
- Foydalanuvchilarning kadastr ma’lumotlarini kommunal xizmatlarning talablariga binoan taqdim etish amaliyoti joriy qilindi. Kadastr raqamlarining abonentlarning shaxsiy hisob raqamlariga ulash kommunal xizmatlarning texnik imkoniyatlaridan kelib chiqib, doimiy ravishda amalga oshirilishi kelishildi.
- Billing tizimlari boshqaruvchilari ma’lumotlarni muntazam ravishda tozalash, shuningdek ma’lumotlar bazalarini yangilash va iste’molchilar ma’lumotlarini yagona identifikatorga yetkazish zarurligi to‘g‘risida xabardor qilindi.
Shuni ta’kidlash kerakki, foydalanuvchilarning ma’lumotlarini JShShIR va kadastr raqamlari bilan bog‘lash mavjud ma’lumotlarni yo‘qotmasdan, yagona billing tizimiga o‘tishga yordam beradi.


Xulosa

Billingni amalga oshirishning asosiy vazifasi mijozlar mablag'larini taqdim etilayotgan xizmatlar uchun kompaniyaning shaxsiy hisob raqamiga o'tkazish hisoblanadi. Aksincha, qarama-qarshi tomonda - paket xizmatlarini tarif rejasiga binoan mijoz tomonidan to'lanadigan summani to'lash. Albatta, hamma narsa, agar billingni yaxshilab ajratib bersak. Billing fikrlari va boshqaruvlari haqida ko'p narsalar bor, lekin siz, albatta, ishlab chiquvchi bo'lishni istamasangiz, uni boshdan kechirishga arzimaydi. Buning uchun telekommunikatsiya va kommunikatsiyalarning butun "oshxonasi" ni chuqurroq o'rganish kerak.

Haqiqatni qidirishda bir necha soatni vayron qilgandan so'ng, billing tizimi vazifani yaxshi bajarib, ishonchli bo'lishi mumkin degan xulosaga keldim. Axir, u scammersni himoya qiladigan odam. Moliyaviy oqimlarni va xizmat ko'rsatuvchi provayderlar va abonentlar o'rtasidagi taqsimlarni kuzatadi. Keling, bilingki, qanday to'lov borligini bilasiz.


Foydalanilgan adabiyotlar ruyxati

1. 
   «Informatika va hisoblash texnikasi asoslari» T.X.Holmatov, N.I.Tayloqov. “O‘zbekiston Milliy ensiklopediyasi” Davlat ilmiy nashryoti 2001 y.
   
2. 
   «Informatika va axborot texnologiyalar» A.Sattorov. Тoshkent “O‘qituvchi” –2002.
   
3. 
   “Kompyuter bilan muloqotni o‘rganamiz” Sh.Narimov, M.Najmiddinov. Toshkent “Moliya” – 2002 y.
   
4. 
   Raxmonqulova S.I. IBM shaxsiy kompyuterlarida ishlash.Т., UUI, 1994