Magistratura bo’limi

3. O’zbekiston Respublikasida pensiya tizimining huquqiy asoslari 

     Jamg‘arma  mustaqil  moliyaviy  strukturaga,  pensiya  ta’minoti  moliyasini 

davlat  boshqaruv  organiga  –  O’zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi 

huzuridagi  Budjetdan  tashqari  Pensiya  jamg‘armasiga  aylantirildi.  1997  yil  1 

yanvardan  Pensiya  jamg‘armasining  pul  mablag‘lari  O’zbekiston  Davlat 

byudjetida mablag‘larni sarflashda maqsadga yо‘naltirilganlikni saqlagan holda 

jamlandi.  O’zbekiston  Respublikasining  “Budjet  tizimi  tо‘g‘risida”gi  2000  yil 

14  dekabrdagi  Qonuniga  binoan  jamg‘arma  davlat  maqsadli  jamg‘armasi 

maqomiga  ega,  2005  yil  1  yanvardan  esa  Pensiya  jamg‘armasi  O’zbekiston 

Respublikasi  Moliya vazirligining idoraviy qaramog‘iga о‘tkazildi. 

    Mamlakatimiz moliya tizimidagi eng muhim yangiliklardan biri - 2014 yilda 

O’zbekiston Respublikasi Budjet kodeksining kuchga kirishidir. Budjet kodeksi 

byudjet  jarayonini  (Davlat  byudjetini  shakllantirish,  tasdiqlash,  ijro  etishni 

hamda 

nazoratni 

ta’minlashni)  yagona  va  yaxlit  qonun  hujjatida 

tizimlashtirishni,  Davlat  byudjetini  ham,  davlat  maqsadli  jamg‘armalarni  ham 

tartibga  solishning  yagona  printsiplarini  qо‘llanishni,  byudjet  jarayoni  barcha 

qatnashchilarining 

vakolatlarini 

hamda 

ularning 

о‘zaro 

hamkorligi 

mexanizmlarini 

belgilashni, 

shuningdek, 

byudjetlararo 

munosabatlarni 

takomillashtirib, 

mahalliy 

byudjetlarning 

daromadlar 

manbalarini 

mustahkamlashni,  barcha  darajalardagi  byudjetlar  о‘rtasida  vakolatlarni 

taqsimlashni  va  ularning  о‘zaro  hamkorligini  nazarda  tutadi.  Budjet  kodeksida 

byudjetlar parametrlari, Davlat byudjeti va davlat maqsadli jamg‘armalari ijrosi 

tо‘g‘risidagi  ma’lumotlarni  rasmiy  saytda  chop  etish  nazarda  tutilganligi  ham 

ushbu  yangi  qonun  hujjatining  demokratik,  oshkoralik  printsiplariga 

asoslanganidan dalolatdir.      Budjet kodeksiga kо‘ra byudjet jarayonini tartibga 

solishning yagona printsiplari O’zbekiston Respublikasi Davlat byudjetiga ham, 

davlat  maqsadli  jamg‘armalariga  ham  qо‘llaniladi.  Hujjatda  Davlat  byudjetiga 

---

 

23 

 

davlat  maqsadli  jamg‘armalari  va  byudjet  tashkilotlarining  byudjetdan  tashqari 

jamg‘armalari 

qamrab 

olingan. 

Mazkur 

Kodeks 

byudjet 

jarayoni 

ishtirokchilarini, shuningdek undan foydalanuvchilarni byudjet tizimi va byudjet 

jarayoni  tо‘g‘risidagi  har  tomonlama  salmoqli  va  ishonchli  axborot  bilan 

ta’minlay oluvchi hujjat bо‘ldi.  “Budjet kodeksida  Davlat byudjeti va  davlat 

maqsadli  jamg‘armalari  va      byudjet  tashkilotlarining  byudjetdan  tashqari 

jamg‘armalari    tuzilmasi,    Davlat    byudjeti  va    uning  tarkibiga    kiruvchi  

mahalliy  byudjetlar    daromadlari      va  xarajatlari    aks  ettirilgan.  Qolaversa,  

Davlat byudjeti va  davlat maqsadli jamg‘armalarining qо‘shimcha manbalarini  

aniqlash    hamda    ulardan  foydalanish    tamoyillari  belgilandi,    byudjet  ijrosi 

qismida  Davlat  byudjeti  va    davlat  maqsadli  jamg‘armalari  byudjetlarining 

tasdiqlangan parametrlariga о‘zgartirish kiritish tartibi  soddalashtirildi»

1

. Budjet 

kodeksida  nazarda  tutilgan  me’yor  va  qoidalarning  amalga  oshirilishi  byudjet 

jarayonining  barcha  bosqich  va  darajalarida  yagona  huquqiy  normalar 

qо‘llanilishini  va  bir  xil  yondoshuvni  ta’minlaydi  hamda  byudjet  jarayonining 

barcha qatnashchilari ishini engillashtiradi. Shu tariqa Davlat byudjeti va  davlat 

maqsadli  jamg‘armalari  mablag‘laridan  samarali  va  maqsadli  foydalanishni 

ta’minlashga  erishiladi  hamda  davlatning  ijtimoiy  majburiyatlarini  sifatli  va 

samarali bajarish mumkin bо‘ladi. 

  

  O’zbekiston  Respublikasi    Vazirlar  Mahkamasining  2010  yil  19  fevraldagi 

“O’zbekiston  Respublikasi  Moliya  Vazirligi  huzuridagi  byudjetdan  tashqari 

Pensiya  jamg‘armasi    tо‘g‘risida  Nizomni  tasdiqlash  haqida”gi  30-son  Qaror 

qabul qilindi. O’zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi huzuridagi byudjetdan 

tashqari Pensiya jamg‘armasi tо‘g‘risida Nizom tasdiqlandi.  

     Quyidagi  rasmda  Budjetdan  tashqari  Pensiya  jamg‘ar-masining  maksadlari 

berilgan.  Ushbu  Nizom  O’zbekiston  Respublikasi  Moliya  vazirligi  huzuridagi 

byudjetdan  tashqari  Pensiya  jamg‘armasining  pensiyalar,  ijtimoiy  nafaqalar, 

kompensatsiya tо‘lovlarini va boshqa tо‘lovlarni tayinlashni, moliyalashtirishni, 

                                                 

1

O‘rozov U. O‘zbekiston Respublikasining Byudjet Kodeksi: mohiyati,  ahamiyati va  afzalliklari. \\ Moliya.  -

Toshkent. 2014.  №1. –B.28.  

 

---

 

24 

 

hisobga  olishni  va  ularning  tо‘lanishi  monitoringini  olib  borishni,  ushbu 

maqsadlarga  yо‘naltiriladigan  maqsadli  moliyaviy  resurslarni  jamlashni, 

shuningdek  tibbiy-mehnat  ekspertizasi  xizmatlari  faoliyatini  tashkil  etishni 

amalga  oshirish  bо‘yicha  asosiy  vazifalari,  funktsiyalari  va  vakolatlarini 

belgilaydi.