Magistratura bo’limi

14-jadval.   

Rivojlanayotgan  mamlakatlarda  pensiya tizimining  asosiy kо‘rsatkichlari

1

. 

Kо‘rsatkichlar 

Taksimlash tizimida  

O’zbekiston  

Pensiya fondiga yagona 

ijtimoiy tо‘lov  

28,0 

24,8 

YaIM da  pensiya tizimi 

xarajatlarining ulushi  

7,2 

8,0 

O’rtacha pensiyaning   

о‘rtacha ish  haqidagi ulushi  

47,0 

37,5 

 

   

Inqirozlar  tahlili    va  tajribalari    shuni  kо‘rsatadiki,  ish  haqi  miqdorining  

pasayish    sur’ati    yalpi    ichki  mahsulotning  qisqarishiga  nisbatan    ikki  marta  

yuqori  bо‘lgan.  Bozor  iqtisodiyotiga  о‘tish    mamlakatlari    davlat  pensiya  

tizimini  moliyalashtirish    borasida    kutilmagan    holatlarga    duch  kelganliklari  

sababli  pensiya    tizimining    asosiy  unsurlarini  о‘zgartirishga    va  isloh  qilishga  

qaratilgan  chora-tadbirlarni    ishlab    chiqdilar.  Birinchi  navbatda,  mamlakatlar 

pensiya  fondining  moliyaviy  holatini, yaxshilash  uchun davlat  pensiya  tizimi  

daromadlarinig  qо‘shimcha  manbalarini topish  yoki xarajatlarini  qisqartirish 

yо‘llarini  izlay boshladilar. Aksariat  davlatlarda  qо‘llaniladigan  ayrim  qisqa 

                                                 

1

Хинц  Р.,  Звинине  А.Я.,    Билецки  С.,    Богомолова  Т.  Государственные    пенсионные  системы.  Модели  

тестирования  стресса  объязатеьныых  пенсионных систем  в странах  со  среднем  уровнем дохода  и в 

развивающихся  странах.  Доклад  для  обсуждения    по    социальной  зашите.  Всемирный  банк.  2009. 

сентябр.   

---

 

76 

 

muddatli  choralarning  uzoq    istiqbolda    qо‘shimcha    xarajatlarining 

kо‘payishiga  olib  kelishi    e’tiborga    olindi.  Masalan,  Rossiya  va  Ruminiya  

pensiya  tо‘lovlari  stavkasini    qisqartirishdi.  Estoniya,  Latviya,  Litva  va 

Ruminiya  jamg‘arib  boriladigan  pensiya  tizimiga  pensiya  tо‘lovlari  tо‘lanishi  

rejalashtirilgan    pensiya    tо‘lovlari    ortishini    tо‘xtatdi.    Odatda  hukumatlar 

ishsizlik  darajasini  ortishiga  javoban    pensiyaga  erta  chiqish  va  nogironlikni  

olishga qaratilgan  cheklovlarni  kamaytirishga yо‘naltirilgan   chora-tadbirlarni  

qо‘llardilar.    Hozirda  ishsizlik  darajasining    ortishi  pensiya    fondlarining 

taqchillik    darajasini    yanada  murakkablashtirmoqda.    Chunki      daromadlar 

tо‘xtovsiz      kamaygan  holda    xarajatlar    ortmoqda.    Shunday  qilib,  ayrim   

mamlakatlarda    pensiya  tо‘lovlari    stavkasinig    ortishi    davlatlarning  

kelajakdagi  javobgarligini  yanada  oshiradi.

   

   

  Budjetdan  tashqari  Pensiya  jamg‘armasining      likvidli    mablag‘lari    etarli  

bо‘lishni  ta’minlash maqsadga muvofiq bо‘ladi.    

  Jahon  moliyaviy-iqtisodiy  inqirozining      pensiya  tizimiga      ta’siri    chuqur 

tahlil    qilish  ushbu    mamlakatlarning    pensiya  tizimini    isloh    etish  borasida  

jamlangan    ilg‘or    tajribalaridan  O’zbekistonda    pensiya  tizimini  rivojlantrish 

takomillashtirish jarayonida  ijodiy  foydalanish  imkoniyatlari  borasida   qator 

xulosalar  qilindi.  

1.  O’zbekistonda    pensiya  tizimini      bosqichma-bosqich    isloh    etishning 

strategik  kontseptsiyasini  ishlab chiqish  zarur.  

2.  O’zbekistonda    kо‘p  darajali    aralash  pensiya  tizimini      shakllantirish 

maqsadga muvofiq bо‘ladi. 

3.  O’zbekistonda  pensiya tizimining moliyaviy  barqarorligini  ta’minlashga  

qaratilgan  kompleks  chora-tadbirlar  tizimini  amalga  oshirish lozim.   

4.   O’zbekistonda    pensiya  tizimidagi    turli    imtiyozlarni    va  pensiyaga  

barvaqt    chiqishni    kamaytirishga    qaratilgan    izchil    chora-tadbirlarni  

muntazam  amalga oshirish.  

---

 

77 

 

5.   O’zbekistonda    mavjud    pensiya  tizimini  modernizatsiyalashda    pensiya  

miqdorini  mehnat    stajiga    qarab  emas,  balki,   sug‘urta    stajiga,  sug‘urta 

badalini  tо‘lashga  bosqichma-bosqich  о‘tish.