Maglumatlar bazasinan sorawlar ham esabatlar jaratiw. Joba

Maglumatlar bazasinan sorawlar ham esabatlar jaratiw.

Joba:

1. 
   MBBT tilleri haqqında maǵlıwmatlar.
   
2. 
   Microsoft Access haqqında ulıwma maǵlıwmat.
   
3. 
   Microsoft Access tasturida Maǵlıwmatlar bazasın proyetlestiriw. II.
   
4. 
   Maǵlıwmatlar bazasında sorawlar jaratıw.
   
5. 
   Maǵlıwmatlar bazası ushın kerekli formalar payda etiw.
   
6. 
   Maǵlıwmatlar bazasında esabatlar jaratıw.
   

Microsoft Access tasturida Maǵlıwmatlar bazasın proyetlestiriw.
Maǵlıwmatlar bazasın jaratıwdan aldın realizasion maǵlıwmatlar bazasın proyetlestiriw, xolatini anıqlaw maǵlıwmatlardı logikalıq dúzilisin hám kesteler arasında baylanıstı anıqlaw kerek boladı. Tómende maǵlıwmatlar bazasın proektlestiriw hám jaratıw basqıshları keltirilgen:
1. Maǵlıwmatlar bazası dúzilisin jaratıw
2. Kestelerdi súwretlew
3. Keste qatarların súwretlew
4. Access programmalastırıw tilinde kestelerdi jaratıw
5. Kestelerdi maǵlıwmatlar menen toltırıw
Informatsion ob'ektler baylanısı Informatsion o'bektlarni ajıratıwdan keyin proektlestiriwdiń keyingi qádemi olar arasında baylanıstı anıqlaw bolıp esaplanadı. Baylanıs eki informatsion ob'ektler arasında ornatıladı. Bar baylanıslar qaǵıydaǵa qaray informatsion ob'ektler menen anıqlanadı.
Informatsion ob'ektler baylanısı hár túrlı túrde bolıwı múmkin:
 Bir- birqiymatli (1:1)
 Bir- kópqiymatli (1:M)
 Kóp - kópqiymatli (N:M)
Bir- birqiymatli baylanıs boladı, eger birinshi (A) ob'ekttiń hár bir nusqasına ekinshi (V) ob'ekttiń tek bir nusqası uyqas kelse hám terissine, eger ekinshi (B) ob'ekttiń hár bir nusqasına birinshi (A) ob'ekttiń tek bir nusqası uyqas kelse. Bunday ob'ektlerdi birge birlestiriw júdá ańsat. Olar eki ámeldegi ob'ektler rkvizitlarini birlestirib birden-bir strukturanı quraydı.
Kolledj realasion maǵlıwmatlar bazasınıń logikalıq strukturası
Realasion maǵlıwmatlar bazasınıń logikalıq strukturası basqa qosımsha ózgerisler talap etpeytuǵın informaciya - logikalıq modeldiń sáwlelendirmasi bolıp tabıladı.
Hár bir maǵlıwmatlar modeliniń informasion obiekti uyqas keliwshi realasion kesteler arqalı sáwlelendiriledi. Realasion tablisalarning strukturası uyqas keliwshi informasion obiektlerdiń rekvizitli sostavi arqalı anıqlanadı, qaysıki hár bir ústinge obiekttiń qandayda-bir rekvizitlari sáykes keledi. Obiekttiń kluchevoy rekvizitlari realasion kesteniń unikal giltleri boladı. Hár bir ústinge onıń tipi maǵlıwmatlar razmeri hám basqa hár túrli hossalar beriledi. Kesteniń hár bir qatarı (jazıwı ) obiekt ekzemplayarlari boladı hám keste júklenayaotganda payda boladı.
Maǵlıwmatlar modelleriniń obiektleri arasındaǵı boglanish obiekttiń bir hil rekvizitlari arqalı ámelge asıriladı yaǵniy uyqas keliwshi kestelerdiń boglovchi giltleri arqalı ámelgem asıriladı. Bunda mudamı boglovchi gilt bas kesteniń unikal gilti boladı. Boysınıwshı kesteniń boglovchi gilti unikla giltning bir qisimi yamasa baslanǵısh gilt quramına kirmaydigan maydan bolıwı múmkin. Boysınıwshı kesteniń baylaw giltini mudamı sırtqı gilt dep ataladı.
Access de maǵlıwmatlar bazasınıń mantuqiy strukturasın sáwlelendiriwshi maǵlıwmatlar sxeması jaratılıwı múmkin. Birge-kóp boglanishlar bul sxemada qurılǵan maǵlıwmatlar modeline qaray anıqlanıw kerek boladı. Maǵlıwmatlar sxemasınıń sırtqı kórinisi informasion logikalıq modeldiń grafik kórinisi menen ústpe-úst túsedi.
Access de maǵlıwmatlar sxeması
Maǵlıwmatlar sxeması maǵlıwmatlar bazası menen islep atirǵanda sistemada aktiv isletiledi. Bir neshe boglangan kesteler menen islep atirǵanda sistema maǵlıwmatlar sxemasında saqlap qoyılǵan boglanishlardan paydalanadı. Maǵlıwmatlar sxemasında kórsetilgen hár qanday baylanısıw sistema arqalı avtomatikalıq tárzde paydalanıladı.
Kanonik maǵlıwmatlar modeline uyqas túrde jaratılǵan realasion maǵlıwmatlar bazası normallastırılgan kestelerden shólkemlesken boladı. Bunaqa maǵlıwmatlar bazasında boglangan kesteler ortasında jazıwlardıń qaytarılıwına yul qoyılmaydı, bul bolsa saqlanıp atırǵan maǵlıwmatlardıń kólemin minimallastırıwǵa alıp keledi. Júkleniw prosesida hám maǵlıwmatlar bazasın korrektirovka qılıwda yamasa bolmasa sorawlar arqalı maǵlıwmatlar alıwda, esabat shıǵarıwda bir waqtıniń ózinde bir neshe baylanısqan kestelerden teńdeyine paydalısh kerek boladı. Maǵlıwmatlar sxemasıng jaratılıwı kóp kesteli formalardı qılıwdı, sorawlardı, esabatlardı qılıwdı ańsatlashtiradi hám taǵı boglangan kestelerdi korrektirovka qılıwda maǵlıwmatlardıń pútkilligin támiyinleydi.
Maǵlıwmatlar sxeması grafik kóriniste bólek aynada sáwlelendiriledi, ol jaǵdayda kesteler maydanlar kestesi kóriniste, kesteler arasındaǵı boglanishlar bolsa kesteler maydanları arasındaǵı sızıqlar arqalı sáwlelendirilgen. Maǵlıwmatlar sxeması normalizasiya talaplarına juwap beretuǵın kesteler menen islew ushın yunaltirilgan bolıp ol jaǵdayda kesteler ortasında birge- kóp (1:M) yamasa bolmasam birge-bir (1:1) boglanishlar ornatılǵan bolıwı múmkin. Bunaqa kesteler ushın boglanish pútkilligi avtomatikalıq tárzde támiyinleniwi múmkin.
Maǵlıwmatlar sxemasın qurılıp atırǵanda Access avtomatikalıq tárzde saylanǵan maydan arqalı kesteler arasındaǵı baylanısıwlar tipini anıqlaydı. Eger boglanish ornatılıwı kerek bolǵan maydan bir kestede de unikal bolıp ekinshi kestede de unikal bolsa ol halda bunday boglanish birge-bir (1:1) boladı. Eger baylanıstırnuvch maydan bir kestede unikal bolıp (bas kestede) ekinshi kestede (boysınıwshı keste) ol maydan kluchevoy gilt bolmasa ol halda Access bul boglanishni birge - kóp (1:M) boglanish retinde anıqlaydı. Tek sol haldaǵana boglanishlarnig pútkilligin avtomatikalıq tárzde saqlap qalıw múmkin.
Boglanish-qosılıw
Bir hil maydanlı eki keste ushın sol maydan arqalı boglanish - qosılıw ornatılıwı múmkin. Keste jazıwların birlestirsh ushın baylanısıwbirlashtirishning tómendegi 3 usılaridan biri tańlanıwı múmkin:
1. Eki keste maydanlarinig ústpe-úst túskende jazıwlardıń qosılıwı ()
2. Eki keste maydanlarinig ústpe-úst túskende hám birinshi kesteniń hámme jazıwları ushın ekinshi kestede baylanıstırnıwshı maydan bolmagan jaǵday daǵı jazıwarning qosılıwı
3. Eki keste maydanlarinig ústpe-úst túskende hám ekinshi kesteniń hámme jazıwları ushın birinshi kestede baylanıstırnıwshı maydan bolmagan jaǵday daǵı jazıwarning qosılıwı
Kesteler bir-birleri menen qanday munasábette (1:1, 1:M) bolıwınan qaramastan yamasa sistemada kesteler ortasındaǵı munasábet anıqlanmay qalǵan jaǵdayda da baylanısıw ornatıw ushın birlestiriwdiń qandayda bir usılı arqalı boglanish ornatıw múmkin boladı.
Mısal ushın, eger bas kestede baslanǵısh giltni yamasa bolmasam quramlı giltga kirmaydigan qandayda bir maydandı baylanısıw maydanı etip alsaq ol halda
Access bizge kesteler ortasındaǵı munasábet qanday tipga tiyisli ekenligin anıqlap bere almay qaladı.
Lekin bul jaǵdaydan da kesteler ortasında hár qanday tipdagi baylanısıw - qosılıw ornatıw múmkin boladı. Maǵlıwmatlar sxemasında kesteler ortasında boglanish ornatılǵan bolsa ol halda bul kesteler ortasında birinshi tipdagi boglanish -qosılıw ornatıladı.
Baylanısıw - qosılıw bir hil jazıwlı boglovchi maydanlı kestelerdiń jazıwların birlestiriwdi támiyinleydi. Eger baylaw maydanlardıń jazıwları teń bolıp qalsa ol halda birinshi kesteniń hár bir jazıwı ekinshi kesteniń hár bir jazıwı menen boglanadi.
Eger birlespediń ikkinch yamasa úshinshi túri saylanǵan bolsa, oǵan da boysınıwshı kesteniń bas keste menen logikalıq boglanishi yuq bolǵan hámme jazıwları to'gri keledi.
Maǵlıwmatlarınıń tolıqlıǵın támiyinlew
Maǵlıwmatlar sxemasın jaratıwda paydalanıwshı maǵlıwmatlar sxemasına kestelerdi qosadı hám olar arasındaǵı munasábetlerdi jaratadı. Eger boglanuvchi kesteler 1:1 yamasa 1:M munasábetli boglanishda bolıwsa ol halda maǵlıwmatlardıń tolıqlıǵın támiyinleytuǵın bayraqshanı ornatıw múmkin, taǵı qosımsha tárzde bir-birine baylanıslı jazıwlardı avtomatikalıq tárzde kaskadli jańalaw hám óshiriw múmkin boladı.
Maǵlıwmatlar tolıqlıǵın támiyinlew bul - maǵlıwmatlar bazasın korrektirovka qılıp atırǵan waqıtta Access bir-birine baylanıslı kesteler tómendegi shártlerdi orınlawı ústinen qadaǵalaw etip turıwın ańlatadı :
 Boysınıwshı kestege jańa jazıw qosıp bolmaydı qaysıki eger bas kestede baylaw giltning ma`nisi bolmasa
 bo'ysunuvchi keste degi jazıwlar óshirilmasdan turıp Bas kesteden jazıwdı óshirip bolmaydı
 Eger boysınıwshı kesteniń jazıwları bas kesteniń giltli maydanıń jazıwlarına baylanıslı bolsa ol halda bas kesteniń giltli maydanıń bahaların ózgertirip bolmaydı
Eger paydalanıwshı tárepinen sol shártlerdiń qandayda birsiniń aynıwı kuzatilsa baylanısqan kestelerge jazıw qosıwda yamasa óshiriwde ol halda bul to'grisida Access soǵan uyqas túrde habar beredi hám bunday ámellerdiń orınlanıwına yul qoymaydı.
Kesteler ortasında baylanıslılıq munasábetleri 1:1 yamasa 1:M hám olardıń maǵlıwmatlarınıń tolıqlıǵın saqlaw parametrlerin ornatıw tek tómendegi shártler orınlanǵandagina orınlı bolıp tabıladı:
 Maydan atları hár túrli sonda da, boglanayotgan maydanlar bir hil tipga tiyisli bolıwı kerek
 Eki keste de Access dıń bir maǵlıwmatlar bazasında saqlanıwı kerek
 Bas keste boysınıwshı keste menen baslanǵısh yamasa quramlı gilt arqalı boglanishi múmkin
Eger maǵlıwmatlar sxemasında kesteler ortasında baylanıslılıq maǵlıwmatlardıń tolıqlıǵın saqlaw parametrleri menen ornatılǵan bolsa ol halda jazıw qosıw, óshiriw yamasa giltli maydan bahaların ózgertiw ámelleri atqarılıp atırǵan waqıtta Access avtomatikalıq tárzde sol boglikning pútkilligin tekserip turadı.
Maǵlıwmatlar pútkilligin buzıwshi hár qanday jaǵday bolǵanda shun uyqas túrde eskertiwshi habar beriledi. Eger kestelerge aldın kiritilgen maǵlıwmatlar bogliklik pútkilligi talaplarına juwap bermasa Access maǵlıwmatlar pútkilligin saqlawshı bayraqtı qoyıwǵa ruqsat bermeydi.
Baǵlıq jazıwlardı kaskad jańalaw hám óshiriw
Eger saylanǵan bogliklik ushın maǵlıwmatlar pútkilligi támiyinlengen bolsa, ol halda maǵlıwmatlardı baylanıslı maydanlardıń jazıwların kaskad jańalaw hám óshiriw rejimin bersa boladı. Baylanıslı jazıwlardıń maǵlıwmatlardı kaskad jańalaw rejiminde bas kesteniń jazıwlarınıń bahaların ózgertirilse ol halda Access avtomatikalıq tárzde sol maydanǵa baylanıslı bolǵan boysınıwshı keste jazıwlarınıń da bahaların ózgertiredi.
Maǵlıwmatlardı kaskad óshiriw rejiminde de eger bas kesteniń jazıwlarınan biri óshirilse avtomatikalıq tárzde sol jazıwǵa baylanıslı bolǵan boysınıwshı keste jazıwları da óshirilip jiberiledi. Jazıwlardı óshirilip atırǵan kesteden yamasa forma arqalı jazıwlardıń óshirilip atırǵanlıǵı haqqında eskertiw habari shıǵadı.
Maǵlıwmatlar bazası - informaciya sistemalarınıń eń tiykarǵı strukturalıq bólegi bolıp esaplanadı. Maǵlıwmatlar bazasınan paydalanıw ushın paydalanıwshı jumısın jeńillestiriw maqsetinde maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sistemaları jaratılǵan. Bul sistemalar maǵlıwmatlar bazasın ámeliy programmalardan ajıratılǵan halda qaraydı. Maǵlıwmatlar bazasın basqarıw sisteması (MBBT) - bul programmalıq hám apparat qurallarınıń quramalı kompleksi bolıp, olar járdeminde paydalanıwshı maǵlıwmatlar bazasın jaratıw hám sol baza daǵı maǵlıwmatlar ústinde jumıs júrgiziw múmkin.
Kurs jumısım teması “Kompyuter ıqtıyat bólimleri menen shuǵıllanatuǵın magazin maǵlıwmatlar bazasın jaratıw” maǵlıwmatlar bazasın jaratıw” bolıp, bul kurs jumısın orınlaw dawamında kesteler, sorawlar, esabat hám formalardan paydalanǵan halda tayarlaedim.
2. 1. Kompyuter ıqtıyat bólimleri menen shuǵıllanatuǵın magazin maǵlıwmatlar bazası ushın kesteler jaratıw hám olardı bólew.
Tómendegishe jaratıwdı basladım:
Microsoft office bóliminden Microsoft Acces programmasın tańlaymiz, oǵan kirgenimizde qoyındaǵı kórinis payda boladı :
2.1.1-rasm. Microsoft Access dasturiga kirgandagi holat.
Biz bu joydan Новая база данных (Yangi baza yaratish) ni tanlashmiz. Shundan so’ng ushbu ko’rinish hosil bo’ladi:

2.1.2-rasm. Yangi jadval yaratish.