Magnetik materiallar xususiyatlari

Muhammad al-Xorazmiy nomidagi Toshkent Axborot Texnologiyalari Universiteti
Urganch filiali



MUSTAQIL ISH


Fan nomi: Elektromagnit maydonlar va to’lqinlar
Fakultet: Telekomunikatsiya Texnologiyalari
Guruh: 931-21
Bajardi: Sobirov Alibek
Tekshirdi: Jumaniyozov Doniyor

MAGNETIK MATERIALLAR XUSUSIYATLARI

Magnit materiallar - kuchsiz magnit maydonlarda magnitlanadigan va bu maydonlarning qiymatini jiddiy oʻzgartiradigan materiallar. Tabiiy magnitlangan mineral — magnetit (magnit temirtosh) qadimdan maʼlum boʻlgan. Xitoyda 2 ming yillar ilgariyoq undan magnit kompasining mili (strelkasi) yasalgan. Magnetit — kuchsiz magnetik. 19-asrdaX. K. Ersted, M. Faradey, E. X. Leni, elektr magnetizm qonunlarini ochishdi, B. S. Yakobi oʻzgarmas tok mashinalarini, P. N. Yablochkov oʻzgaruvchan tok generatori va transformatorini yaratishdi, M. O. Dolivo-Dobrovol-skiy uch fazali tokni kashf etdi. Shundan soʻng ancha kuchli magnetik — temir amadda Magnit materiallar sifatida ishlatila boshladi. 1990-yildan telektrotexnikada temir silitsiyli poʻlat, aloqa texnikasida temirnikelli qotishmalar keng tarqaldi. Ferromagnetizm nazariyasining taraqqiyoti yangidan-yangi Magnit materiallar ishlab chiqarishni ancha tezlashtirdi. 20-asr oʻrtalarida oksid Magnit materiallar — ferritlar paydo boʻldi. Magnitlanish va qayta magnitlanish xossalariga qarab Magnit materiallar ferromag-netiklar, ferritlar, magnit jihatdan yumshoq va magnit jihatdan qattiq materiallarga boʻlinadi. Magnit jihatdan yumshoq materi allarning boshlangʻich va maksimal magnit kirituvchanligi yuqori; toʻyinish magnit in-duksiyasi — 0,2 — 2,4 T, koersitiv kuchi — 0,5 — 10 A/m, solishtirma elektr qarshiligi 10~7 — 10~8 Om-m. Bularga molibden bilan legirlangan temir, temirnikelli qotishmalar, vanadiy qoʻshilmali temir-kobaltli qotishmalar, temirnikel-kobaltli qotishmalar, marganetsruxli, nikelruxli ferritlar, elektrotexnika poʻlati, shuningdek, magnit dielektriklar, magnitostriksion materiallar va boshqa kiradi. Ulardan magnit oʻtkazgichlar, drossellar, elektromagnit rele, transformator oʻzaklari, ferritlardan magnit antennalar va boshqa tayyorlanadi. Magnit jihatdan qattiq material l arning koersitiv kuchi (5-YU3 — 1 ■ 105 A/m), qoldiq magnit induksiyasi (0,2—1,2 T) va magnit energiyasi (103—105 T A/m)ning kattaligi bilan farq qiladi. Bularga magnitli poʻlat, temir-kobaltmolibdenvolfram, temirnikel-alyuminiykobalt asosidagi qotishmalar, platina-kobalt, berilliyli, stronsiyli va kobaltli ferritlar, magnit jihatdan qattiq dielektriklar kiradi. Magnit jihatdan qattiq materiallardan, asosan, oʻlchash asboblarida, mikrodvigatel va gisterezis elektr dvigatellarda, soat mexanizmlarida ishlatiladigan doimiy magnit tayyorlanadi.
Elektrotexnika poʻlatiga oltingururt bilan legirlangan temir asosidagi krtishmalar kiradi. Tarkibida 0,1—0,3% marganets ham boʻladi. Bulardan elektr toki generatorlari, transformatorlar, elektr dvigatellar va boshqa ishlab chiqariladi. Maxsus Magnit materiallarga termomagnit qotishmalar va magnitostriksion materiallar kiradi. Termomagnit qotishmalar temperatura taʼsirida asboblarning magnit tizimlarida magnit oqimlari oʻzgarishlarini sezdirmaslik uchun ishlatiladi. Magnitostriksion materiallar yordamida elektromagnit energiya mexanik energiyaga aylantiriladi.
Magnit materiallar - kuchsiz magnit maydonlarda magnitlanadigan va bu maydonlarning qiymatini jiddiy oʻzgartiradigan materiallar. Tabiiy magnitlangan mineral — magnetit (magnit temirtosh) qadimdan maʼlum boʻlgan. Xitoyda 2 ming yillar ilgariyoq undan magnit kompasining mili (strelkasi) yasalgan. Magnetit — kuchsiz magnetik. 19-asrdaX. K. Ersted, M. Faradey, E. X. Leni, elektr magnetizm qonunlarini ochishdi, B. S. Yakobi oʻzgarmas tok mashinalarini, P. N. Yablochkov oʻzgaruvchan tok generatori va transformatorini yaratishdi, M. O. Dolivo-Dobrovol-skiy uch fazali tokni kashf etdi.
So'nggi yillarda magnit materiallar hayotimizda keng qo'llanilmoqda. Misol uchun, doimiy magnit material, vosita sifatida, transformatorda ishlatiladigan yadro material sifatida, xotirada ishlatiladigan magnit disk, kompyuter USE magnetik yozish floppi va boshqalar sifatida ishlatiladi. Ko'pincha magnit materiallar Fe, Co, Ni va ularning qotishmalarining haddan tashqari elementlari bilan bevosita yoki bilvosita magnitlanishi mumkin bo'lgan moddalarga qarashadi. Magnit materiallar magnitlanganidan so'ng yumshoq magnit materiallarga va qattiq magnit materiallarga bo'linadi. Keling, magnit materiallar haqida gapiraylik.
Magnit materiallar magnit va buyurtma magnit xususiyatlariga ega, magnit va magnit ta'sirlari uchun ishlatilishi mumkin bo'lgan zaif magnit va antropromagnit moddalar ham mavjud. Magnetizm modda muhim bir xususiyati. Uning ichki strukturasi va tashqi magnit maydonining xususiyatlariga ko'ra, material diamagnetizm, paramagnetsizm, ferromagnetizm, antiferromagnetizm va ferromagnit moddaga bo'linadi. Ferromagnetizm va ferromagnetizm kuchli magnit moddalardir, diamagnit va paramagnitik moddalar zaif magnit materiallardir. Magnit material ikki turga bo'linadi: metall va metall bo'lmagan. Birinchisi asosan elektr po'latdir, nikel asosli qotishma va noyob tuproq qotishmasi va boshqalardir.
Ikkinchisi asosan ferrit materialdir. U yumshoq magnit materiallarga, doimiy magnit materiallarga va funktsional magnit materiallarga bo'lingan. Funktsional magnit materiallar asosan magnetostriktiv materiallar, magnit hisoblash materiallari, magnit qarshilik materiallari, magnitik qabariqli materiallar, magnitlangan optik materiallar, magnit materiallar va magnit nozik kino materiallari, asosiy magnit magnit materiallarning reaktsiyasi magnetizatsiya egri va gisterezli pastadir va magnitli yo'qotishlarga, va boshqalar.
Tashqi magnit maydon magnitlanganidan keyin, asl magnitlanishning bir yoki ko'pining magnitlanishi muhim teskari magnit maydon ostida ham saqlanishi mumkin. Ushbu turdagi materiallarga bo'lgan talab shundan iboratki, qoldiq magnit induksiya intensivligi yuqori, BHC (ya'ni demagnetizatsiyalashga qarshi qobiliyat) kuchayishi kuchli va magnit material (BH) magnit materiallari (ya'ni, magnit maydon energiyasi katta). U yumshoq magnit materiallarga nisbatan qattiq magnit material sifatida ham tanilgan.
Doimiy magnit materiallar qotishma, ferrit va intermetalik moddalarni o'z ichiga oladi. Qotishmalar: to'qimalarni, sinterlash va ishlov berish qotishmalarini o'z ichiga oladi. Quyma qotishmalarining asosiy turlari: AlNi (Co), FeCr (Co), FeCrMo, FeAlC, FeCo (V) (V). Sinterli eritmalar orasida Re-Co (Re-nodir er elementlari), Re-Fe va AlNi (Co), FeCrCo va boshqalar kiradi. Qotishmalar FeCrCo, PtCo, MnAlC, CuNiFe va AlMnAg va boshqalarni o'z ichiga oladi.