Mahalla, oav, kons 13 bob kolej 120

Ikki palatali parlamentning
shakllantirilishi
Prezident Islom Karimov 2000 yil 25 may kuni
ikkinchi chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining ikkinchi sessiyasida doimiy
asosda ishlaydigan ikki palatali parlament tizimiga o’tishni taklif qildi. Darhaqiqat,
mustaqillikning o’tgan 10 yili davomida parlamentchilikda demokratik asoslar
shakllantirildi, endi bir palatali parlamentdan ikki palatali parlamentga o’tish uchun zarur
shart-sharoitlar yaratgan edi.
2001 yil 6-7 dekabr kunlari bo’lib o’tgan Oliy Majlisning ettinchi sessiyasida ikki
palatali parlament tuzish masalasi muhokama qilindi va parlamentni ikki palatali qilib
tuzish zarur, degan xulosaga kelindi. 2002 yil 27 yanvar kuni «Siz kelgusi chaqiriq
O’zbekiston Respublikasi parlamentini ikki palatali qilib saylanishiga rozimisiz?» degan
masalada referendum bo’lib o’tdi. Referendumda qatnashganlarning 93,65 foizi rozi
ekanligini bildirib ovoz berdilar.
2002 yil 4-5 aprel kunlari bo’lib o’tgan Oliy Majlisning sakkizinchi sessiyasida
«Referendum yakunlari va davlat hokimiyati tashkil etishning asosiy printsiplari to’g’risida» Konstitutsiyaviy qonun qabul qilindi. Mazkur qonunda respublika parlamentining nomi Oliy Majlis deyiladi, u ikki palatali - quyi va yuqori palatalardan iborat etib tashkil etiladi,deb belgilab qo’yildi. Quyi palata - Qonunchilik palatasi, yuqori palata – Senat deb ataladi, ularning vakolat muddati 5 yil deb belgilangan. Ikki palatali parlament tuzishning huquqiy asoslarini belgilab beruvchi yangi qonun loyihalarini tayyorlsh ishiga kirishildi.
2002 yil dekabrda bo’lib o’tgan ikkinchi chaqiriq O’zbekiston Respublikasi Oliy
Majlisining o’ninchi sessiyasida «O’zbekiston Respublikasining Qonunchilik palatasi
to’g’risida», «O’zbekiston Respublikasining Senati to’g’risida» Konstitutsiyaviy qonunlar
qabul qilindi. Qonunchilik palatasi 120 nafar deputatdan, Senat 100 nafar senatordan
iborat etib shakllantiriladi. Bu o’zgarishlar 2003 yil aprelda O’zbekiston Respublikasining
Konstitutsiyasiga kiritilgan o’zgartirishlarda ham o’z ifodasini topdi. 2003 yil 29 avgustda
«O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisiga saylovlar to’g’risida»gi Qonunga o’zgartirish
va qo’shimchalar kiritib, mazkur qonun yangi tahrirda qabul qilindi. Shu tariqa ikki
palatali professional parlamentni shakllantirishning konstitutsiyaviy-huquqiy asoslari
yaratildi. 2004 yil dekabr – 2005 yil yanvar oylarida mamlakatimizda ilk bor ikki palatali
parlamentga saylovlar bo’lib o’tdi. Qonunchilik palatasiga 120 nafar deputat saylandi.
Senatga respublikamizning har bir hududidan 6 nafardan, jami 84 senator saylandi.
Konstitutsiyamizning 77- moddasiga muvofiq, 16 nafar senator O’zbeksiton Respublikasi
Prezidenti tomonidan tayinlandi.

126. Ўзбекистонда демократик жамият қуришда икки палатали Олий Мажлиснинг фаолияти зарурий босқич эканлиги. Kolej 77

Узбекистон Республикасида келгусида хукукий давлат куриш ва фукаролик жамиятини шакллантириш максадида жуда катта ишлар амалга оширилиб келинмокда. Шу максадда охирги уч йил мобайнида Узбекистон парламентини икки палатали килиб шакллантириш учун бир нечта конун хужжатлари кабул килинди. Улар орасида мамлакатимизда илк бор икки палатали парламентга сайловлар булиб утди ва бу гоят мухим вокеа эса тарихимиз сахифаларига заргал харфлар билан ёзиб куйилди.
Мамлакатимизда 2002 йилнинг 27 январида утказилган умумхалк референдуми ва у асосида кабул килинган “Референдум якунлари хамда давлат хокимияти ташкил этилишининг асосий принциплари туурисида”ги, “Узбекистон Республикаси Олий  Мажлисининг Сенати туурисида”ги, “Узбекистон Республикаси Олий Мажлисининг конунчилик палатаси туурисида”ги конституциявий конунлари икки палатали парламент тизимига утиш учун зарур хукнастой семени льна культурногоукий асосни яратди. Шу конунлар асосида Узбекистон Конституциясига тегишли узгартиришлар киритилди, сайловлар туурисида қонунларимиз эса янада такомиллаштирилди.
Ўзбекистон Республикасида икки палатали парламентнинг шакллантиришдан мақсад эса қуйидагилардан иборат:
Биринчидан–парламент ўз ваколатларини самарали амалга оширилиши, хар томонлама асосли ва пухта қарорлар қабул қилиши учун зарур бўлган ўзаро мувозанат ва чекловлар тизимини яратиш;
Иккинчидан–қонунчилик палатаси ўз фаолиятини доимий профессионал тарзда олиб боришини назарда тутган холда, парламентнинг қонун ижодкорлиги борасидаги ишининг сифатини кескин ошириш;
Учинчидан-Сенат асосан махаллий Кенгашлар, худудларнинг вакилларидан иборат бўлишини хамда вакиллик вазифасини бажаришини инобатга олиб, умумдавлат ва худудий манфаатларнинг мутаносиблигига эришиш.
Тўртинчидан-Ахолининг мамлакат ижтимоий ва сиёсий хаётидаги иштироки кўламини янада кенгайтириш.”²
Юқорида таъкидлаб ўтилган мақсадлар аввало, мамлакатимизни модернизация қилиш борасида узоқни кўзлайдиган “Кучли давлатдан кучли фуқаролик жамияти сари” деган тамойил асосида амалга оиширилиши керак, албатта.
Ўйлаймизки, икки палатали парламентнинг афзалликлари жуда кўп. Бундай парламент фаолиятида жамиятнинг турли қатламлари доираси кенгроқ қамраб олинади, худудлар манфаати эса тўлиқ акс этади. Албатта юқори палата депутатларига қуйи палата депутатларига нисбатан янада кўпроқ талаб қўйилади.
Шунинг учун юқори палата таркибида малакаси юқори, тажрибаси кўп, ёши ва хурмати улуу бўлган кишилар бўлади. Бу палата ўз фаолияти орқали қуйи палатани мувозанатга солиб туради, у қабул қилган қонун ва қарорларни такомиллаштиради, бахс-мунозараларда эса бехуда эхтиросларга берилмайди, кўрилаётган масалаларни давлат манфаатлари фойдасига хал қилишга интилади.
Бундан ташқари, икки палатали парламент қуйи палатани профессионал асосда шакллантиришга имкон яратади. Шу асосда депутатларнинг махсус билим ва малакага эга бўлиши, сиёсий-ижтимоий жараёнлардан яхши хабардорлиги, шу билан бирга махоратти улар тайёрлаётган қонун лойихалари сифатига хам ижобий таъсир этади
131. Ўзбекистон Республикасида сайлов тизимининг-жаҳон стандарт талабларига ва қоидаларига ўта мувофиқлиги.
Referendum, hamma iwtirok etiwi, teng huquqlilik va wu kabi/ kolej 110