Mahalliy ikkilamchi hom ashyolardan

MAHALLIY IKKILAMCHI HOM ASHYOLARDAN
OQILONA FOYDALANISH


¹Dehqonov R.S., ²Mamatqulova S.A. ³Asqarov I.R.
1-Namangan davlat universiteti
2-Farg’ona davlat universiteti,
3-Andijon davlat universiteti

Hozirgi kunda tarkibida turli funksional guruhlari tutgan va tirik organizmga bezarar bo’lgan tabiiy polimer moddalariga ehtiyoj tobora ortib bormoqda. Bunday polimerlarning tarkibida oson kompleks xosil qiluvchi guruhlar mavjud, ular quyidagilardir:

-OH, -COOH, -COOCH_3, -OCH₃ va piranoza halqalari, glikozid bog’lari.
Adabiyotlarda ko’rsatilishicha bunday moddalarga tabiiy polimerlardan oqsil, selyuloza, krahmal, dekstrin, pectin va boshqalar kiradi [1-4].
Shulardan pectin moddasi turli sabzavot va mevalar tarkibida turlicha miqdorda bo’lib (1-jadval)[4-6], mahalliy sok ishlab chiqarish korxonalari ikkilamchi hom ashyolari tarkibida qolib ketadi. Ulardan oqilona foydalanish maqsadga muvofiqdir. Shuning uchun ushbu tadqiqotning maqsadi mahalliy sok ishlab chiqarish korxonalari ikkilamchi xom ashyolaridan pectin moddasini ajratib olish va ba’zi-bir fizik-kimyoviy xossalarini o’rganishdan iboratdir.
1-Jadval
Meva va sabzavotlarda pektinli moddalarning miqdori

Mevalar	Pektinli moddalar, %	Sabzavot, poliz va mevalar, %	Pektinli moddalar, %
Olma	4,4-7,5	Sabzi	6,0-8,0
Nok	3,5-4,2	Qizilcha	0,7-2,0
Bexi	5,3-9,6	Pomidor	3,0-4,1
Olxo’ri	3,6-5,3	Bolgar qalampiri	6,0-8,7
Shaftoli	5,0-8,9	Baqlajon	5,2-8,7
O’rik	3,9-8,6	Bodring	5,9-9,4
Gilos	1,7-3,9	Oshqovoq	2,6-9,3
Uzum	0,8-1,4	Xashaki tarvuz	12-20
Yertut	3,3-7,9	Xo’raki tarvuz	1,0-1,5

Buning uchun hom ashyodan turli sharoitlarda pectin moddasi ajratib olindi, yani ekstrogent miqdori, ekstraksiya davomiyligi, xaroratni pectin unumi va efirlanish darajasiga hamda molekulyar massasiga ta’siri o’rganildi. Ekstrogent sifatida HNO₃ va H₃PO₄ kislotalaridan foydalanildi. Ajratib olingan pectin moddalari na’munalarining fizik-kimyoviy xossalari titrometrik va viskozimetrik hamda boshqa usullarida o’rganildi [6-8].

Olingan natijalar 2-jadvalda keltirilgan.