Mahalliy va mintaqaviy rivojlanish iqtisodiyoti fani Mavzu: Mintaqalarning tabiiy salohiyati va tabiatidan oqilona foydalanish

Mahalliy va mintaqaviy rivojlanish iqtisodiyoti fani

Mahalliy va mintaqaviy rivojlanish iqtisodiyoti fani

Mavzu: Mintaqalarning tabiiy salohiyati va tabiatidan oqilona foydalanish

2021 г. 

Reja

1) Resurs so’zi manosi Mineral xomashyo resurslari

2) Tabiiy resurslarining hududiy joylashuvi va iqtisodiyotda tutgan o’rni

3) O’zbekiston respublikasi tabiiy resurslarining hozirgi holati

4) Tabiiy resurslardan oqilona foydalanish muommolari

Resurs

Resurslar (frans. ressource — yordamchi vosita) — pul mablagʻlari, boylik, zaxira, imkoniyatlar; davlat byudjetida daromad manbalari, tabiiy, iqtisodiy, mehnat, valyuta va boshqa Resurs. boʻlishi mumkin. Keng maʼnoda — jamiyat hayotida ishlab chiqarishni taʼminlashning vositalari, manbalarini ifodalaydigan iqtisodiy Resurs. muhim oʻrindaturadi. Iqtisodiy Resurs tabiiy (xom ashyo, suv, oʻrmon h.k), mehnat ("inson kapitali"), aylanma mablagʻlar (materiallar), axborot, moliya (pul kapitali) Resurslariga boʻlinadi. Top maʼnoda — iqtisodiy resurs xoʻjalik faoliyatida foydalaniladigan, shu jumladan, yuqorida sanab oʻtilgan resurslarni ham qamraydigan omillar majmuini bildiradi. resurslar tiklanadigan, yana qayta hosil qilish mumkin boʻlgan (ish kuchi, jihozuskunalar) va tiklanmaydigan (Mas, xom ashyolar — neft, koʻmir, gaz, rudali konlar) resurslarga hamda ishlab chiqarish va mahsulot isteʼmoli chiqindilari boʻlgan ikkilamchi resursga (dastlabki ishlatishdan keyin ishlab chiqarishda asosiy xom ayosh yoki mahsulot tarzida foydalaniladigan materiallar va buyumlar)ga boʻlinadi. Bunday Resurs qoʻshimcha moddiytexnika resurs manbai hisoblanadi. Valyuta resurs yaʼni erkin almashtiriladigan chet el valyutasi zaxiralari va uning tushum manbalari ham resurslarga kiritiladi

Meniral xomashyo resurslar

Tabiatda minerallar holida uchraydigan tabiiy boyliklar meniral resurslar deyiladi. Hozirgi vaqtda mineral resurslarning 200 dan ortiq turlaridan xo’jalik ehtiyojlari yo’lida foydalanilmoqda amalda mineral resurslar tarkibida D.I.Mendeleyevning kimyoviy elementlar davriy jadvalida bor bo’lgan elementlarning deyarli barchasi mavjud va ular yer qa’rida foydali qazilmalar holida yotadi

Ko’mir

Neft
Tabiiy gaz

Qora va rangli metall rudalari
Tog’ kimyo xomashyolari

Qurilish materiallari

Tabiiy resurslar- ishlab chiqarish vositasi, mehnat va iste'mol ob'ekti sifatida iqtisodiy faoliyatda bevosita ishlatiladigan tabiatning tarkibiy qismlari va xususiyatlari. Tabiiy resurslarni izlash, o'rganish va ulardan foydalanish iqtisodiy faoliyatning alohida turiga - resurslardan foydalanishga birlashtirilgan. Hozirgi vaqtda 200 dan ortiq tabiiy resurslardan foydalanilmoqda. Bu ularni umumiy xususiyatlarga ko'ra tasniflashni talab qildi. Tabiiy resurslar bir vaqtning o'zida tabiatning bir qismi, iqtisodiy faoliyat elementi va inson muhitining tarkibiy qismi sifatida harakat qilganligi sababli, fan o'z tasniflarini uch xil mezon bo'yicha ishlatadi:

tabiiy

kelib chiqishi bo'yicha: mineral, suv, er, biologik (o'simlik, hayvon), iqlim, yadro, kosmik.

iqtisodiy

foydalanish bo'yicha: yoqilg'i, energetika, metallurgiya, qurilish, qishloq xo'jaligi, o'rmon xo'jaligi, tijorat, dam olish, sog'lomlashtirish.

ekologik

qayta tiklanish va charchash nuqtai nazaridan: 1) qayta tiklanmaydigan - atom va quyosh energiyasi, shamol energiyasi va harakatlanuvchi suv, er osti issiqligi, energiya tirik materiya - hujayralar va genlar; 2) qayta tiklanadigan - suv, tuproq, o'simlik va hayvonot dunyosi; ammo, alohida manbalarda ularni yo'q qilish va bu erda o'zgarmas holga keltirish mumkin; 3) qayta tiklanmaydigan tugaydigan - mineral xom ashyo va yoqilg'i; ularni qisman chiqindilarni yo'q qilish yo'li bilan tiklash mumkin.

E’tiboringiz uchun rahmat

http://fayllar.org