Махмудов э. Ж., Палуанов д. Т. Г и д р а в л и к а а с о с л а р и


Download 201.77 Kb.
bet20/24
Sana18.06.2023
Hajmi201.77 Kb.
#1563474
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   24
Bog'liq
Гидравлика асослари маърузалар туплами

m0 А1А2


в - ь
А = 0,40 - 0,03^
В0
С Ь H
V B0 H + ев j


А = 1 + 0,55


(8.12)
(8.13)
(8.13)


Бу иккала формула коэффициентларининг катталигини хисобга олмаганда деярли бир хилдир.


  1. Базен формуласи


m° =


f Н л
0,405 +


V


0,03


1 + 0,55


(8.14)


с


в


  1. Ребок формуласи


, л ^ Н 0,0007
m„ — 0,403 + 0,53 ъ -


Н


    1. Ингичка тик деворли кумилган т^ри туртбурчакли сув утказгичларда окимнинг эркин окиши

Ингичка тик деворли, кумилган, тугри туртбурчакли сув утказгичларда оцимнинг эркин окиши 8.10-расмда курсатилган.



8.10-расм. Ингичка деворли кумилган сув утказгич


Цуйидаги икки шарт бир вацтда бажарилганда сув утказгичлар кумилган х,исобланади:


  1. Пастки бьефдаги сув сатуи сув утказгич циррасидан юцорида булса:

Кум > 0 (8.16)

  1. Пастки бьефда оцимнинг тинч уолатдаги уаракати мавжуд булса.


.11-расм. Узоцлашган гидравлик сакраш мавжуд булган кумилмаган сув утказгич




Агар иккинчи шарт бажарилмаса, яъни оким, хдракати
нотинч булса, пастки бьефда узоклашган гидравлик сакраш руй
беради ва шу сабабли сув утказгич кумилмаган булади (
8.11-
расм).

Умуман, пастки бьефда окимнинг тинч ёки нотинч хдракати
мавжудлигини аниклаш учун бьефлар туташишининг гидравлик
хисоби бажарилади.

b = B0 булган хусусий холда пастки бьефда окимнинг тинч
харакати мавжуд булиши учун куйидаги шарт бажарилиши
керак.

Z ( Z Л
(8.17)


>


V J кр


Бундай сатхлар орасидаги фаркни сув утказгич деворининг пастки бьефдан баландлигига нисбатининг критик киймати махсус тажрибалар асосида тузилган, (Н:
сН) муносабатга боглик графикдан топиш мумкин (8.12-расм).


с


H


  1. расмдаги графикдан куриниб турибдики,


Z


киймати, асосан, 0.70^0,75 кийматлар оралигида узгаради.

Агар сув утказгичдан утаётган оким сикилмаган булса, кумилган сув утказгичларда сарф куйидагича аникланади:


(8.18)




бунда


(8.19)


бу ерда акум - кумилиш коэффициенти деб аталиб, Базен формуласи буйича аницланади:


Ушбу формула ёрдамида жадвал тузилган булиб, бу жадвал ёрдамида кумилиш коэффициентининг керакли цийматларини топиш мумкин.

8.10-расмдаги график КН — сН шарт бажарилиб, пастки бьефда оцимнинг тинч холати мавжуд деб фараз цилиниб, узоцлашган гидравлик сакраш булмаётган холат учун тузилган. Графикдан куриниб турибдики, пастки бьефдаги сув сатхи сув девори циррасидан утган АВ чизицдан пастда булиб турганда сув утказгич кумилмаган холатда ишлайди, сатх баландлиги АВ чизицдан кутарилиши билан кумилган холат булиб, Q оцим
сарфи, КН кумилиш баландлигига функционал боглиц булиб, кумилиш катталиги ошиши билан оцим сарфи кескин камайиб нолга яцинлашиб боради. Умуман, цуйидаги фикр билан хулоса цилишимиз мумкин.
Сарфнинг камайиши сув утказгичдан утаётган оцимча остидаги босимга боглиц булиб, пастки бьефдаги сув сатхи ошиши босимнинг ошишига олиб келади. Бу мухитдаги босим пастки бьефдаги сатх, баландлигига боглиц эмас экан. Демак, шу вазиятгача сув утказгич кумилмаган булади.

    1. Сарфни улчашда ишлатиладиган сув утказгичлар

Оцим сарфини аницлаш учун ингичка деворли, тугри туртбурчак цирцимли сув утказгичлардан ташцари, бошца куринишдаги сув утказгичлар хам амалиётда кенг цулланилади.


(8.20)




Агар бундай сув утказгичлар тугри лойихалаштирилиб, тугри урнатилса, уларнинг оцим сарфини улчашдаги аницлик даражаси анча юцори булади. Оцим сарфини улчайдиган сув утказгичларни урнатишда цуйидагиларга эътибор бериш талаб этилади:


  1. Сув оцимининг сарфини улчайдиган утказгичлар канал ёки новнинг тугри сохасига урнатилиши керак;

  2. Утказгичдан ошиб тушаётган оцимчанинг остки цисмига эркин хаво кириши керак, яъни атмосфера билан туташган булиши керак;

  3. Сув утказгич остонасининг баландиги - пастки бьефдаги оцим сарфининг энг катта цийматига мос келувчи белгидан юцори булиши керак. Шу шарт бажарилганда сув утказгич кумилмаган булади ва сарфга пастки бьефдаги суюцлик сатхи таъсир этмайди. Албатта, сув утказгич улчагичларини лойихалаштириш ва урнатишга доир махсус курсатмалар мавжудлигини хам таъкидлаш лозим.

Энда сув утказгичларнинг айрим турлари билан танишамиз.

  1. Ингичка деворли учбурчак сув утказгич (8.13-расм). Кумилмаган учбурчак учун хисоблаш формуласи цуйидаги куринишга эга:


(8.21)


  1. расм. Учбурчак сув утказгич


  1. расм. Трапеция куринишидаги сув утказгич


Томсон тажрибасига асосланиб, П — 900 H (0,05 ^ 0,25 шартлар бажарилганда


ва


п
m0 tg— 0,316


(8.22)










V\;

> I


  1. расм. Парабола шаклидаги сув утказгич

Граве тажрибаларига асосан 0,0025
м < Рп < 0,05м ва

  1. 3м < Н < 0,5м шартлар бажарилганда кумилмаган сув


утказгичлар учун сарф коэффициентининг m0 = 0,625 га тенг


эканлиги аникланган. Бу вазиятни хисобга олиб, (8.26) формуладаги узгармас катталикларни М харфи билан белгилаб олсак,
М = mojlgjpn = 2,768^ (8.27)
ва
Q = MH2 (8.28)
деб ёзиш мумкин. Бу формуладан парабола шаклидаги сув утказгичларнинг гидравлик хисобида фойдаланилади.

    1. Кенг остонали кумилмаган сув утказгичлар

  1. Умумий тушунчалар. Кенг остонали кумилмаган сув утказгичлар сатхида икки маротаба пасайиш борлиги билан тавсифланади: ZB ва ZH (8.16-расм).


8.16-расм. Кенг остонали кумилмаган сув утказгич


ZB сатх пасайиши пайдо булишининг физик мохдятини тушунишга харакат киламиз. Айтайлик, юкориги бьефда окимнинг напорсиз тинч холатдаги харакати мавжуд (8.16- расм). Сув утказгичда остонанинг кутарилганлиги хисобига харакатдаги кесим юзаси кичиклашади. Бунинг натижасида, тезлик ошиб, окимнинг кинетик энергияси ошади ва потенциал энергия камаяди. Потенциал энергиянинг камайиши эса, уз навбатида, окимнинг эркин сирт эгрилиги пасайишига олиб келади. Таъкидлаш мумкинки, окимнинг ёндан ёки пастдан




сикилиши, албатта, сирт эгрилигининг пасайишига олиб келади. Бизнинг холатимизда эркин сирт эгрилигининг пасайиши остонанинг кутарилганлиги хисобига пайдо булмокда.


  1. расмда пастки бьефдаги сув сатхи баландлиги остона киррасидан утувчи АВ чизикдан юкорида жойлашган булсада, сув утказгич кумилмаган, чунки кенг остонали сув утказгичларда кумилганлик шарти бошкача булади. Бу хакда кейинрок батафсил тухталамиз.

Остона буйлаб напор йуколиши хисобига олинмаганлиги сабабли


деб ёзишимиз мумкин. Бу ерда h - 1-1 ва 2-2 кесимлар орасидаги чукурлик.
Остонадаги горизонтал соханинг бошланиши ва тугаши узунлигини куйидаги тажрибавий кийматларга тенг деб кабул килиш мумкин.


деб кабул килиб, бу кесимларни Бернулли тенгламаси билан бирлаштирамиз (АВ
текисликка нисбати),


бу ерда 3 - остонадаги уртача тезлик; (ZB )0 - тулик пасайиш



Download 201.77 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   24




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling