Mahsulotlar sifatini aniqlash va sertifikatlash

Gajjaklar - bo„shgina oialashib qolgan tolalar gruppasi. Bunday 
nuqsonlar tarash mashinasida taralganda yozilib ketishi mumkin.
Murakkab gajjaklar - bir-biriga mahkam o'ralashib qolgan bir necha 
gajjakliklar ajralmaydigan boiib, ular ip yigirishda ancha qiyinchiliklar 
tug„diradi va ulaming bir qismi chiqindiga aylanadi, natijada ipning 
chiqishi kamayadi.
Bunday nuqsonlarning ko„pi, asosan, paxtani dastlabki ishlashda hosil 
boiadi, shutting uchun paxta tozalash zavodlarining ishini yaxshilash tola 
yetkazib berishda katta ahamiyatga ega
Paxta tozalash korxonalarida paxtani qayta ishlashda asosiy 
mahsulotlardan tashqari ko„p miqdorda tolali chiqindilar ham olinadi. Ular 
tegishli qayta ishlashdan so„ng xomashyo sifatida to„qimachilik, kimyo 
sanoatlarida va xo„jalikning boshqa tarmoqlarida foydalaniladi.
Tola va momiq ajratkichlaming ishi jarayonida ajratib olingan oiiklar, 
chang tutgich va chang kameralaridan olingan momiq, tola tozalagichlar va 
arrali barabanli tozalagichlardan olingan chiqindilar tolali chiqindilarni 
tashkil qiladi.
Paxta tozalash korxonalarining tolali chiqindilari uch turga ajratiladi: 
tolali oiik, regeneratsiyalangan (qayta ajratilgan) paxta tolasi, paxta 
momigiga boiinadi.
Tola ajratgich, tola tozalagich, birinchi qator momiq ajratgich- gacha 
o„matilgan chigit tozalagich, regeneratorlardan chiqqan va iflosliklardan 
tozalangan tolali chiqindilar tolali oiik deb ataladi. Uning tarkibi har xil 
boiib, o„smay qolgan kasal chigitlar (oiik), ularga ilashgan tola, erkin 
tolalar, tolali chiqindilar va har xil xas- cho„plar boiadi.
Tola ajratgich qobirg„alari orasidagi oraliq belgilangan oichamda 
boiib, oiik ayvonchasi kerakli holatda rostlanib turilsa, tola ajratgichdan 
ajratiladigan oiiklarning miqdori ishlanayotgan paxtaning naviga bogiiq 
boiadi. I va П nav paxta ishlanganda paxta ogirligiganisbatanO,2-0,3 %, 
Ш, IV vaV nav paxta ishlanganda 0,5- 0,6 % vaayrim hollarda 15 % oiik 
ajratiladi.
Tola ajratgich qobirg„alari o„rtasidagi oraliq belgilangan oichamdan 
kengroq boigan taqdirda chiqindilarga yirik chigitlar ham aralashishi 
mumkin. Paxta navi tolalik darajasiga iflosligiga, namligiga qarab tolali 
oiik miqdori turlicha boiadi.
102 

---

Tola nuqsonlari va iflos aralashmalarini aniqlash uchun namunani 
tanlash, AX-2 va FM-30 paxta tozalash analizatorlarida va qoida ajratib 
ko„rish (arbitraj) usullarini qoilash 0„z DSt 632- standartda keltirilgan.
Ushbu standart qoilanilish sohasi bo„yicha bajarilishi majburiydir.
Nuqsonlar va iflos aralashmalar miqdorini paxta analizatori yordamida 
aniqlash uchun vositalar AX yoki FM-30 tipidagi paxta analizatori yoki 
o„xshash tipdagi boshqa rusumli paxta analizatorlari;
4-sinfga mansub yuqori tortish chegarasi 500 g gacha boigan umumiy 
foydalanish uchun moijallangan laboratoriya tarozilari;
2-sinfga mansub yuqori tortish chegarasi 200 g gacha boigan 
laboratoriya tarozilari;
iflos aralashmalami yigishtirish uchun cho„tkacha;
iflos aralashmalami yigishtirish uchun karton qog„oz.