Махсус қисм б и р и н ч и б ў л и м шахсга қарши жиноятлар I боб. ҲАётга қарши жиноятлар 97 м о д д а. Қасддан одам ўлдириш

Ҳомила туширишга ҳуқуқи бўлмаган шахсларга қуйида­гилар киради:
t шифокор-акушер ва гинекологлардан ташқари барча тоифа­даги шифокорлар, яъни олий тиббий маълумотга эга бўлган шахслар;
t ўрта тиббий маълумотга эга бўлган шахслар (акушерлар, ҳамшира ва ҳоказолар);
t тиббиёт касбига мутлақо алоқаси бўлмаган ҳар қандай бошқа шахслар;
12. Ҳомила тушириш охирги зарурат бўлган ҳолларда, маса­лан, ҳомиладор аёлнинг ҳаётига чинакам хавф туғилган ҳолат­нинг олдини олиш учун унинг ҳомиласи даволаш муассасалари­дан ташқаридан ёки тиббий нуқтаи назарга зид белгилар мавжуд бўлганда туширилган бўлса, ёхуд ҳомила туширишга ҳуқуқи бўлмаган шахс томонидан содир этилган бўлса, жиноий ҳомила тушириш учун жавобгарлик истисно этилади.
13. Ҳомиласини ўзи сунъий равишда туширган ёки уни ўзгалар ёрдамида жиноий равишда туширтирган аёл, ЖК 114-моддаси бўйича жиноят субъекти бўла олмайди.
14. Ҳомилани тушириш натижасида:
а) жабрланувчининг ўлими юз берса;
б) бошқа оғир оқибатлар вужудга келса, шахснинг ҳаракат­лари ЖК 114-моддасининг 3-қисми бўйича квалификация қили­нади.
15. Жиноий равишда ҳомила тушириш натижасида пайдо бўлган бошқа оғир оқибатларга: баданга оғир шикаст етказиш билан жабрланувчининг соғлиғига зарар етказилиши (масалан, бола туғиш қобилиятидан маҳрум бўлиш, бачадонни кўчириш, руҳий фаолиятининг бузилиши ва бошқалар)ни киритиш лозим.
16. Айбдорнинг қилмишларини ЖК 114-моддаси 3-қисми бўйича квалификация қилиш учун содир этилган жиноий равишда ҳомила тушириш билан жабрланувчининг ўлими ёки бошқа оғир оқибатларнинг келиб чиқиши ўртасидаги сабабий боғланишни аниқлаш лозим. Жиноят субъектининг бундай оқибатларга нисбатан айби эҳтиётсизликда ифодаланади.
17. Агар жиноий равишда ҳомила туширишни содир этган айбдорда жабрланувчининг ўлими ёки бошқа оғир оқибатларнинг келиб чиқишига нисбатан тўғри ёки эгри қасд мавжуд бўлса, унинг ҳара­катлари жиноятлар мажмуи тариқасида жиноий ҳомила тушириш ва қасддан одам ўлдириш ёки қасддан баданга оғир шикаст етка­зиш сифатида квалификация қилиниши лозим.
115 - м о д д а. Аёлни ўз ҳомиласини сунъий ра­вишда
туширишга мажбурлаш
Аёлни ўз ҳомиласини сунъий равишда туширишга мажбурлаш, агар ҳомила сунъий туширилган бўлса, -
энг кам ойлик иш ҳақининг эллик бараваригача миқдорда жа­рима ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд олти ойгача қамоқ билан жазоланади.
1. Жиноят объекти ҳомилдор аёлнинг ҳаёти ва соғлиғидир.
2. Аёлни ўз ҳомиласини сунъий равишда туширишга мажбур­лаш натижасида, аборт кўринишидаги оқибат келиб чиқса, мазкур ҳодиса жиноятнинг объектив томонини ташкил этади.
3. Мажбурлаш деганда, аёлнинг ихтиёрига хилоф тарзда сунъий равишда унинг ҳомиласини туширишга ҳар қандай йўл билан тазйиқ ўтказишни тушуниш керак. Мажбурлаш куч ишла­тишда, никоҳ ёки жинсий муносабатларини тўхтатиб қўйиш, моддий ёрдам кўрсатишдан маҳрум этиш ва ҳоказоларда ифода­ланади.
4. ЖК 115-моддаси бўйича фақат жиноий бўлмаган ҳомила туширишга мажбурлаш ҳолатлари квалифика­ция қилинади.
Айбдор далолатчилик қилиб аёлни жиноий ҳомила туши­ришга мажбур этаётганлигини билса, унинг ҳаракати ЖК 28 ва 114-моддалари бўйича жиноий ҳомила туширишда иштирокчилик сифатида квалификация қилиниши керак.
5. Ушбу жиноят ҳомиладорлик сунъий тарзда тўхтатилган вақтдан бошлаб тугалланган ҳисобланади топилади. Агар ҳомилани ту­шириш содир этилмаса, лекин ҳомила туширишга мажбурлаш со­дир этилган бўлса, айбдорнинг ҳаракатлари ЖК 25-моддаси­нинг 2-қисми ва 115-моддасига мувофиқ аёлни жиноий бўлмаган ҳомила туширишга мажбурлаш суииқасд сифатида квалификация қилинади.
6. Агар айбдор аёлни ҳомила туширишга мажбур этиб, унинг соғлиғига зарар (масалан, баданга енгил, ўртача оғир ёки оғир шикаст) етказса, субъектнинг ҳаракатлари ЖК 115-моддаси ва ҳомиладор аёлнинг баданига тегишли оғирликдаги шикаст етказ­ганлик учун жавобгарликни назарда тутадиган моддага мувофиқ квалификация қилиниши керак (ЖК 104, 105 ёки 109-моддаси).
7. Субъектив томондан жиноят фақат тўғри қасддан содир этилади. Мотив ва мақсад квалификацияга таъсир қилмайди.
8. Жиноят субъекти – аёлнинг ҳомиладор бўлишига сабабчи 16 ёшга тўлган эркак ва жабрланувчининг ҳо­миласини туширишдан манфаатдор бўлган бошқа  ҳеч қандай шахс бўлиши мумкин.
9. Агар айбдор ундан ҳомиладор бўлган аёлни ҳомилани ту­ширишга мажбурласа ва аёлнинг 16 ёшга тўлмаганлиги аниқланса, у ҳолда айбдорнинг ҳаракатлари ЖК 115 ва 128-мод­далари (ўн олти ёшга тўлмаган шахс билан жинсий алоқа қилиш) бўйича жиноятлар мажмуи тариқасида квалификация қилиниши керак.
116 - м о д д а. Касб юзасидан ўз вазифаларини
ло­зим даражада бажармаслик
Шахснинг ўз касбига нисбатан бепарволиги ёки инсофсизлик билан муносабатда бўлиши туфайли касб юзасидан ўз вазифала­рини бажармаганлиги ёки лозим даражада бажармаганлиги ба­данга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказишига сабаб бўлса, -
уч йилгача муайян хуқуқдан маҳрум қилиш ёки икки йилгача ахлоқ тузатиш ишлари билан жазоланди.
Қонун ёки махсус қоидаларга мувофиқ касалга ёрдам кўрсат­иши шарт бўлган шахснинг узрли сабабсиз шундай ёрдам кўрсатмаганлиги баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст еткази­лишига сабаб бўлса, -
уч йилдан беш йилгача муайян ҳуқуқдан маҳрум қилиш ёки икки йилдан уч йилгача ахлоқ тузатиш ишлари ёхуд уч ойгача қа­моқ билан жазоланади.
Ушбу модданинг биринчи ёки иккинчи қисмида назарда ту­тилган қилмишлар эҳтиётсизлик орқасида одам ўлишига сабаб бўлса, -
уч ойдан олти ойгача қамоқ ёки беш йилгача озодликдан маҳ­рум қилиш билан жазоланади.
Ушбу модданинг биринчи ёки иккинчи қисмида назарда ту­тилган қилмишлар эҳтиётсизлик орқасида:
а) одамлар ўлимига;
б) бошқа оғир оқибатларга сабаб бўлса, -
беш йилдан саккиз йилгача озодликдан маҳрум қилиш билан жазоланади.
1. Жиноят объекти инсон ҳаёти ва соғлиги ҳисобланади.
2. Мазкур модданинг 1-қисмида назарда тутилган жиноятнинг объ­ектив томони шахснинг ўз касбини бажармаслиги ёки лозим да­ражада бажармаганлиги бўлиб, ушбу қилмиш натижасида жабрланувчи ўртача оғир ёки оғир тан жароҳатлари олиши мумкин.
3. Касб юзасидан ўз вазифаларини бажармаслик – бу шахснинг ўз касб мажбуриятлари доирасига кирадиган амалларни бажариши лозим ва шарт бўлган ҳолатларда бажармаганлигидир.
4. Касб юзасидан ўз вазифаларини лозим даражада бажар­маслик шахснинг бажариши шарт бўлган мажбуриятларни рас­мий ижро этиб, пухта ёки тўлиқ бажармаганлиги билан изоҳла­нади.
5. Шахснинг касб юзасидан ўз вазифаларини бажармаслиги ёхуд лозим даражада бажармаслиги фақат бир мартагина содир этилган ҳаракат ёки ҳаракатсизликда намоён бўлиб қолмай, балки узоқ муддат давомида қилинган ҳаракатсизликда ёки қатор ҳаракатларни лозим даражада адо этмасликда акс этиши мум­кин.
6. ЖК 116-моддасининг 1-қисми бўйича жиноятни тугаллан­ган деб квалификация қилишнинг зарур шарти баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказиш шаклидаги оқибатнинг келиб чиқишидир (ЖК 104, 105-моддаларининг шарҳига қаранг).
Жиноятни ЖК 116-моддасининг 1-қисми бўйича квалифика­ция қилиш учун шахснинг касб юзасидан ўз вазифаларини бажармаслиги ёхуд лозим даражада бажармаслиги ва баданга ўртача оғир ёки оғир шикаст етказиш шаклидаги оқибатлар ўртасидаги сабабий боғланишни аниқлаш муҳим ҳисобланади. Бундай сабабий боғланиш мавжуд бўлмаса, айбдорнинг ҳаракатларини мазкур модда бўйича квалификация қилиб бўлмайди.
7. Жиноят субъектив томондан қасддан ёки эҳтиётсизликдан содир этилган бўлиши мумкин. ЖК 116-моддасида назарда тутил­ган оқибатларга айбдорнинг субъектив муносабати эҳтиётсиз­ликда ифодаланади.
8. 16 ёшга тўлган, муайян касб мажбуриятларига эга бўлган ҳар қандай шахс жиноятнинг субъекти бўлиши мумкин.
9. Врач қонунга мувофиқ ёхуд махсус қоидаларга кўра касалга ёрдам бериши зарур бўлса ва лекин узрли сабабларсиз ёрдам кўрсатмаганлиги беморнинг баданига ўртача оғир ёки оғир шикаст етишига олиб келса, айбдорнинг ҳаракатларини ЖК 116-моддасининг 2-қисми бўйича квалификация қилиш за­рур.
Ўзбекистон Республикасининг "Фуқаролар соғлиғини сақлаш тўғрисида"ги Қонунига мувофиқ, тиббиёт ва фармацевтика хо-димлари фуқароларга йўлда, кўчада, бошқа жамоат жойларида ва уйда биринчи тез тиббий ёрдам кўрсатишга мажбурдирлар. Бу тоифага врачлар, акушерлар ва бошқа тиббиёт ходимлари киради.
Махсус қоидалар билан зиммаларига муайян шароитларда ка­салларга ёрдам кўрсатиш мажбурияти юклатилган шахслар ҳам жиноят субъекти бўлишлари мумкин. Мазкур шахслар тоифасига милиция, ёнғиндан муҳофаза қилиш, қутқарув хизмати ходим­лари ва бошқалар киради¹.
10. ЖК 116-моддаси 2-қисмига кўра жавобгарликка тортиш учун беморга узрли сабабсиз ёрдам кўрсатмаслик зарурий белги ҳисобланади.
Врачнинг ёки зиммасига ёрдам кўрсатиш мажбурияти юкла­тилган бошқа шахснинг касаллиги, ёрдам кўрсатишга монелик қиладиган бошқа объектив тўсиқлар, масалан, табиий офат, охирги зарурат ҳолати, дори-дармонларнинг мавжуд бўлмаслиги ва бошқалар узрли сабаблар ҳисобланади. Сабабнинг узрли-уз­р-сизлигини аниқлаш ҳар бир ҳолатда ишнинг барча шароитла­рини инобатга олган ҳолда суд томонидан ҳал этилади.
11. Касби юзасидан ўз вазифаларини бажармаганлиги ёки лозим даражада бажармаганлиги ёхуд қонунга ёинки махсус қоида­ларга кўра ёрдам бериши шарт бўлган шахснинг узрли сабаблар­сиз ёрдам кўрсатмаганлиги натижасида инсоннинг ўлими юз бер­ган ҳолларда, шахснинг қилмиши ЖК 116-моддасининг 3-қисми бўйича квалификация қилинади. Бундай ҳолатларда айб­дорнинг ҳаракатлари ЖК 102-моддаси бўйича эҳтиётсизлик орқали одам ўлдирганлик учун қўшимча квалификация қилиниши талаб этилмайди.
12. Агар айбдорнинг қилмишлари оқибатида одамлар қурбон бўлса ёки бошқа оғир оқибатлар келиб чиқса, мазкур ҳаракатлар ЖК 116-моддасининг 4-қисми бўйича жавобгарликни келтириб чиқа­ради.