Махсус қисм б и р и н ч и б ў л и м шахсга қарши жиноятлар I боб. ҲАётга қарши жиноятлар 97 м о д д а. Қасддан одам ўлдириш

Диний таассуб деганда, диний ғояларга ўта юқори даражада кўр-кўрона берилиб кетиш, амалий ҳаётда уларга оғишмай риоя қилиш, бошқа диндагилар, ўзгача фикрлайдиганларга муросасиз­ликдан иборат диний фанатизмга асосланган ниятлар тушунилиши лозим.
Шарҳланаётган модданинг 2-қисми “м” банди бўйича квали­фикация қилиш жиноятнинг мақсадидан қатъи назар (масалан, муайян конфессиянинг шаъни ва қадр-қимматини камситиш, ди­ний адоват ёки нифоқни келтириб чиқариш) амалга оширилади^[24].
30. Киши аъзоларини кесиб олиб бошқа кишига кўчириш (трансплантат) ёки мурданинг қисмларидан фойдаланиш мақсадида одам ўлдириш (ЖК 97-моддаси 2-қисмининг “н” банди), ўлдирилган шахснинг ундаги қандайдир аъзони бошқа­ларга кўчириб қўйиш учун ғаразли ният ёки бошқа мақсадда (яқин кишининг ҳаётини сақлаб қолишда ўзга шахсни ўлдириш ҳисобига тиббий тажрибалар ўтказиш ва ҳоказо) содир этилади. Бунда айбдорнинг қотилликдан кўзлаган мақсадига амалда эриш­ган ёки эришмаганлиги квалификацияга таъсир қилмайди^[25].
Ўлган одамдан трансплантатни ёки мурданинг қисмларини унинг ҳаётлик пайтидаги ўзининг ёки ўлгандан сўнг унинг яқин қариндошларининг ро­зилигисиз кесиб олиш ЖК 133-моддасининг тегишли қисми бўйича жавобгарликни келтириб чиқаради. Ҳақ эвазига транс­плантат олиш ёхуд мурданинг қисмларидан бошқача фойдаланиш мақсадида содир этилган одам ўлдиришда жиноят субъектининг қилмиши ЖК 97-моддаси 2-қисмининг “и”, “н” бандлари бўйича квалификация қилиниши лозим.
31. Бошқа бирор жиноятни яшириш ёки унинг содир эти­лишини осонлаштириш мақсадида қасддан одам ўлдириш (ЖК 97-моддаси 2-қисми “о” банди) фақат тўғри қасд билан со­дир этилиши мумкин. Бундай қотиллик яширилиши кўзда тутил­ган ёки содир этилишини осонлаштириш учун қотиллик қилинган жиноят билан бирга жиноятлар мажмуини вужудга келтиради.
Агар жабрланувчи ўзига аниқ бўлган жиноий воқеанинг содир бўлганлиги, содир этилиши ёки унга тайёрланаётганлиги тўғрисида тегишли идораларга хабар етказмаган бўлса, унда маз­кур жиноят ЖК 97-моддаси 2-қисмининг “о” банди билан квали­фикация қилинади. Агар бундай мурожаат қилинган бўлса-ю, айбдор қотилликни содир эта туриб, бундан хабардор бўлса, унинг хатти-ҳаракати ЖК 97-моддаси 2-қисмининг “г” бандида назарда тутилган аломатни, яъни жабрланувчи шахсининг ўз хиз­мат ёки фуқаролик бурчини бажариши муносабати билан содир этилган қотилликни вужудга келтиради.
ЖК 97-моддаси 2-қисмининг “о” бандида назарда тутилган қотилликни тугалланган деб топиш учун, айбдор қотиллик нати­жасида мақсадга эришган-эришмаганлиги ва бошқа жиноят содир этилганлигини яширишга ёки унинг содир этилишини осонлаш­тиришга эришган бўлиши талаб этилмайди. Айбдорнинг қилми­шини ЖК 97-моддаси 2-қисмининг “о” банди билан квалифика­ция қилиш учун қотиллик ушбу мақсад билан содир этилганлиги фактини аниқлашнинг ўзи етарлидир.
Жиноятчи қотилликни бошқа бир жиноят содир этишни осонлаштириш мақсадида содир этган бўлса, бироқ ўзига боғлиқ бўлмаган сабаблар туфайли бошқа жиноятни бошлай олмаса ёки охирига етказа олмаса, бундай ҳолда ЖКнинг 97-моддаси 2-қис­мининг “о” бандига, шунингдек, тегишли жиноятни содир этишга тайёргарлик қилингани ёки уни содир этишга суиқасд қилингани учун жавобгарлик белгиланиши лозим.
“Қасддан одам ўлдириш жинояти ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг “о” банди билан квалификация қилинганда, айбдор­нинг ҳаракатларини мазкур модда иккинчи қисмининг бошқа мақсад ва сабабларни назарда тутувчи яна бирон-бир банди билан квалификация қилишга йўл қўймайди. Масалан, агар жабрла­нувчи тамагирлик ниятида ёки безорилик оқибатида ўлди­рилганлиги аниқланса, қилмиш айни бир вақтнинг ўзида ЖК 97-моддаси иккинчи қисмининг “о” банди билан квалификация қи­линиши мумкин эмас”^[26].
32. Бир гуруҳ шахслар ёки уюшган гуруҳ аъзоси томони­дан ёхуд ўша гуруҳ манфаатларини кўзлаган ҳолда қасддан одам ўлдириш ЖК 97-моддаси 2-қисмининг “п” бандига биноан квалификация қилинади. Бунда суд-тергов органлари ушбу тоифа ишлар бўйича ҳар қайси иштирокчининг жиноятдаги иштироки даражаси ва хусусиятини аниқлаши, олдиндан тил бириктирув бўлган-бўлмаганлиги ва улар ўртасида вазифалар ўзаро тақсим­ланган-тақсимланмаганини пухта текшириши лозим^[27].
Икки ёки ундан ортиқ шахснинг олдиндан тил бириктирмас­дан ёки тил бириктирган ҳолда жабрланувчини ҳаётдан маҳрум этиши бир гуруҳ шахслар томонидан содир этилган қасддан одам ўлдириш деб топилади.
Қотилликни ЖК 97-моддаси 2-қисмининг “п” банди бўйича квалификация қилиш учун гуруҳнинг ҳамма аъзоларида жабрла­нувчини ҳаётдан маҳрум қилиш қасди мавжуд бўлганлигини аниқлаш лозим. Одам ўлдириш мақсади билан биргаликда ҳара­кат қилган гуруҳнинг ҳар бир аъзоси жабрланувчини ҳаётдан маҳрум этишда келишиб иш қилган шахслар қотилликнинг бажа­рувчилари деб топилиши керак. Бундан ташқари, ҳар бир ишти­рокчи жабрланувчини ҳаётдан маҳрум этишда бир-бирларига кўмаклашаётганлигини англаган бўлиши лозим.
Жабрланувчини ҳаётдан бевосита маҳрум этган шахсларнинг ҳаракатларигина эмас, балки гуруҳнинг жабрланувчига зўрлик ишлатиб қотилликни содир этишда кўмаклашган барча иштирок­чиларнинг хатти-ҳаракати ҳам гуруҳ бўлиб қотиллик содир этиш сифатида квалификация қилиниши лозим. Бунда ўлимга олиб келган жароҳатлар уларнинг ҳар бири томонидан етказилган (ма­салан, иштирокчилардан бири жабрланувчининг қаршилигини бартараф этиб, уни ўзини ҳимоя қилиш имкониятидан маҳрум этган, бошқаси эса унга тўсқинлик этувчи шикаст етказган) бўлиши шарт эмас. Қасддан одам ўлдиришда бевосита иштирок этмаган ҳамда жабрланувчига нисбатан жисмоний зўрлик ишлатмаган, бироқ ўзгалар томонидан қотиллик содир этилишида кўмак­лашган бошқа шахсларнинг ҳаракатлари ЖКнинг 28-моддаси ва 97-моддасининг тегишли қисми бўйича квалификация қилинади^[28].