Махсус таълим вазирлиги тошкент давлат иқтисодиёт университети

14-чизма. Маркетинг бўлимини функционал ташкил этиш. 
Чизма ҳар бир турфирманинг фаолият доирасига қараб ўзгариши 
мумкин. Бу турфирманинг шакли, ёки маркетинг бўлимига ажратилган 
эътиборга ҳам боғлиқ. Баъзи фирмалар реклама ва жамоат билан ишлаш 
бўлимини алоҳида ажратишади.
Маҳсулот принципи бўйича маркетинг бўлимини ташкил қилишда 
асосий эътибор турмаҳсулотларнинг айрим турларини таклиф қилишга 
Маркетинг хизмати 
бошқарувчиси 
Маркетинг 
тадқиқотлари ва 
ахборот 
Туристик 
маҳсулот ишлаб 
чиқиш 
Сотиш 
Маркетинг 
коммуникация-
лари 

---

186 
қаратилади. Бу ҳолда ҳар бир турмаҳсулот ёки маҳсулотлар тўпламига ўз 
бошқарувчиси тайинланади.
15-чизма. Маркетинг бўлимини тармоқлар бўйича ташкил этиш. 
Кенг тармоқли сотиш тармоғига эга бўлган йирик турфирмалар кўпинча 
маркетинг хизматини минтақавий принцип бўйича ташкил қилади. Бунда 
улар миллий ва минтақавий бозорда ишлаш шароитига қараб функционал 
мустақиллика эга бўлишади. Шуни эътиборга олиш лозимки, маркетинг 
хизматини ташкил қилишнинг исталган шароитда қўлланиладиган идеал 
тузилмаси йўқ. Биз келтирган ташкилий структураларнинг ўз камчилик ва 
кучли томонлари бор.
 
9.2. Маркетинг хизмати вазифасини белгилаш 
Маркетинг хизмат вазифасини ташкил этиш учун фирма фаолиятининг 
кўрсаткичларини таҳлил қилиш ва асосий мақсадларини танлаш лозим. 
Фирма фаолиятининг кўрсаткичларини таҳлил қилиш кўп қиррали 
бўлиб, бу таҳлил давомида жуда кўп ўзгарувчан кўрсаткичларни кўриб 
чиқишга тўғри келади. Шунинг билан бирга шуни таъкидлаб ўтиш лозимки, 
фирма фаолиятининг ҳар бир йўналишига баҳо берилаётганда чекланган 
мезон – кўрсаткичлар иштирок этади. Улар қўйилган мақсадни ифодалаб, шу 
қўйилган мақсадга эришишда ҳар бир йўналишнинг қўшган ҳиссасини 
кўрсатиб туради. 
Маркетинг хизмати 
бошқарувчиси 
А-маҳсулот 
маркетинги 
бошқарувчиси. 
Б-маҳсулот 
маркетинги 
бошқарувчиси 
В-маҳсулот 
маркетинги 
бошқарувчиси 

---

187 
Қўйилган мақсаднинг амалга оширилиши даражаси ўз навбатида 
бошқаришнинг самарадорлигини, ҳар бир ходимнинг мувафаққиятдан 
манфаатдорлиги ва умуман олганда маркетинг стратегиясини танлаш тўғри 
ёки нотўғрилигини кўрсатади. 
Ҳар қандай фирма(айниқса катта фирма)нинг фаолиятидан кўзлаган 
мақсадлари жуда хилма-хил бўлиб, уларни албатта ўз моҳиятига қараб 
даражалаб чиқиш мумкин. 
Баъзи йўналишлар баъзи пайтларда фирма фаолиятида иккинчи 
даражали мас_ext деб қаралиши мумкин. Аммо шунга қарамасдан, барибир 
маркетинг стратегиясини танлаб олишда ўша қўйилган мақсадлар асосий 
мезони бўлиб хизмат қилади. Агар фирма мақсадларини уларнинг 
моҳиятларига қараб кетма-кет жойлаштирмоқчи бўлсак у қуйидаги 
кўринишга эга бўлади.