Majburiyatini

Me’yoriy sifat kursatkichlari ta’lim sifati x,a^ida fikr yuri- tishning yagona asosi bulib xizmat kiladi. Bunday kursatkichlar ruyxa- ti me’yoriy-xukukiy xujjatlarga kiritilgan (koidalar va norma- tivlar; texnik tavsiflar; standartlar; koidalar, talablar, buyruk,- lar va xokazolar).
Endi ta’lim muassasasidagi baxolanuvchi ob’ekt ichki sifat kursatkichlarini shakllantirish mexanizmini kurib chikamiz.
Buning uchun ta’lim jarayonining asosiy bulimlari xamda ta’­ lim oluvchilarda shakllantiriladigan kasbiy layokatlar tarkibini keltirib utamiz.


^{Ta’lim jarayoni bulimlari} Tarkibi
Umumta’lim tayyorgarligi Tabiat, jamiyat, texnika tafakkur xdkrdagi, shaxe yunal-
ganligini uning dunyokerashini belshlab beruvchi va umumukuv malaka x,amda kunikmalarini shakllantiruvchi bilimlar majmui.

Umumtexnik va maxsus nazariy tayyorgarlik

Ishlab chikdrish ta’limi va sh t a b chikrrish amaliyoti

Tanlangan kasbiy faoliyat aщ yeidagi umumiy me’yor­ lar, modellar, faoliyat va munosabatlar prinsiplari tufisidaga bilimlarning shakllantiruvchi yigindisi.
Faoliyatning anik, mazmundagi muayyan turini amalga oshirish ^amda kasbiy faoliyatning bajarilishi jarayo­ nida uzaro munosabatga, alokdga kirishish layokdti; amaliy kunikma va malakalar.

Kasb-xunar ta’limi dasturlarini amalga oshirish jarayonida ukuvchilarda insoniyat tomonidan tuplangan madaniyat, tajribaning ozrok, kismigina shakllantirilishini ta’kidlab utamiz. Amaliyot- da ukuvchilarning kasbiy tayyorgarligi kursatkichlari tarkibini asossiz kengaytirish yoki toraytirish xollari tez-tez ruy beradi.
Shu sababli ta’lim muassasasi faoliyatini uygunlashtirish, res­ publika ta’lim soxasi manzarasini tartybga solish vositasi xamda ta’lim oluvchilarning yuksak sifatga ega bulishi kafolati tarik,a- sida ta’limni standartlashtirish amalga oshiriladi.
Eng avvalo, ob’ektning tayanch elementlari, ularning kursatkich­ lari xamda ularga kuyiladigan talablar standartlashtirish ob’ek­ ta xisoblanadi.
Ta’lim sifatini tekshirish va baxolash muammosi xususiyatla­ rini taxpil k,ilib, shuni kayd etish lozimki, bu masala kup vdnrra- li bulib, tadkikotchilar tomonidan turli jixatlardan kurib chi-

kilgan. Mamlakatimizda BKMlarni tekshirish va badolash vazifa- lari, metodlari, prinsiilariga ta’lim sifatini badolash va na­ zorat kilishning umumiy va xususiy masalalariga taallukdi kuplab asarlar e’lon kilingan.
Ukuvchilar BKMlari sifatini badolashning ma’lum tizimlari pedagogik nazorat tizimlari doirasini kenga ytirsa-da, ularni tula zamonaviy, deb aytish kiyin. Shu bilan birga, ular universal emas, mikdor jidatdan ulchanmagan damda ta’lim jarayoniga shaxsiy yonda- shuvni aks ettirmaydi.
Bilim, madorat va kunikmalarni badolashning nisbatan keng tarkdlgan, moslashgan va damma joyda kullaniladigan mashdur an’­ anaviy besh balli tizimi kulami allakdchon tor bulib k,olgan. Ishga ijodiy yondashuvchi ukdguvchilar uning kolipidan chikish ga darakat kdladilar. Kuplab ta’lim muassasalarida besh balli tizimdan far k, k,iluvchi badolash usullari kullaniladi (M. Boysov, S. Veksler, A. Zaysev, A. I. Subetto, N. A. Selezneva).
Uni kupballi, reyting yoki boshkdcha nomlash mumkin, ammo mo- diyati bitta: bilim, madorat va kunikmalarni badolashning rey­ ting tizimi (G. Ya. Alimova, B. G. Ananev, A. Anastazi, K. Angelovs- ki) mashgulotlar utkazishning blok-modul shakliga asoslangan damda ukuvchilarning individual faoliyatiga mos keladi.