Makorim ul-axloq

“Saddi Iskandariy” dostonining boblar bo‘yicha tavsifi.

• 
  "SADDI ISKANDARIY" ("Iskandar devori") — "Xamsa" (Navoiy)ning yakunlovchi dostoni 1485-yilda yozib tugallangan. Asar 89 bob, 7215 baytdan iborat boʻlib, Navoiy ijodidagi hajman eng yirik epik asardir.
  
• 
  Doston aruzning mutaqorib bahrida turkiyada yozilgan. Kohvvb Xamsanavislikning buyuk namoyandalari: Nizomiy Ganjaviy, Hisrav Dehlaviy, Abdurahmon Jomiy va Alisher Navoiylar Iskandar toʻgʻrisida doston yozib, oʻz "Xamsa"lariga kiritganlar.
  

Dastlab musulmon dunyosida Qurʼoni karimning Kahf surasida nomi zikr etilgan hukmdor Zulqarnayn (Ikki shoxli, 18sura, 83 —98 oyatlar) hamda yunon sarkardasi va davlat arbobi Aleksandrni bitta shaxs deb bilishgan va u sarkarda Iskandar Zulqarnayn nomi bilan mashhur boʻlgan. Mazkur Iskandarnomalarga Iskandar timsolidagi Aleksandr faoliyati mavzu qilib olingan. Ammo asarlarda Iskandar timsoli tarixiylikdan tobora uzoqlashib, badiiy toʻqima obrazga aylana borgan.

• 
  Dastlab musulmon dunyosida Qurʼoni karimning Kahf surasida nomi zikr etilgan hukmdor Zulqarnayn (Ikki shoxli, 18sura, 83 —98 oyatlar) hamda yunon sarkardasi va davlat arbobi Aleksandrni bitta shaxs deb bilishgan va u sarkarda Iskandar Zulqarnayn nomi bilan mashhur boʻlgan. Mazkur Iskandarnomalarga Iskandar timsolidagi Aleksandr faoliyati mavzu qilib olingan. Ammo asarlarda Iskandar timsoli tarixiylikdan tobora uzoqlashib, badiiy toʻqima obrazga aylana borgan.
  
• 
  Har bir Xamsanavis Iskandar timsolida oʻz ideallarini talqin etishga harakat qilgan.(Shayxlar va domlalar tasdiqlashadiki, Iskandar Zulqarnayn va Aleksandr Makedonskiy farqli odamlardir, sababi Aleksandr Makedonskiy kofir bo'lgan. Iskandar Zulqarnayn esa bir necha bor Allohning yagonaligiga ishonch bildirgan)
  

“Saddi Iskandariy” dostonining tarkibiy tuzilishi

• 
  1-4 bob Hamd, munojot va rasululloh (s.a.v.) madhi, me'roj tuni ta`rifi.
  
• 
  5-bob “Xamsa” takmili xususida.
  
• 
  6-bob So`z ta`rifi.
  
• 
  7-bob Abdurahmon Jomiy madhi.
  
• 
  8-bob “Inoyat quyoshi vasfi va hidoyat buluti ta`rifida”.
  
• 
  9-bob Sulton Husayn Boyqaro madhi.
  
• 
  10-bob Badiuzzamon mirzo madhi.
  
• 
  11-14 boblar Peshdodiylar, kayoniylar, ashkoniylar va sosoniylar haqida.