Makroekonomika

2022- jil ushun ma’mleket byudjeti analizi
Mámleket byudjeti dáramatları 200 trln swm yamasa JIOnin' 23, 8% i muǵdarında belgilendi. Olardan salıq tushumlari 68, 5 trln swm, sonday-aq payda salıǵı - 43, 7 trln swm, aylanbadan alınatuǵın salıq - 2, 7 trln swm, FShDS - 22 trln swmni quraydı. 2022 jıl ushın mámleket byudjeti: tiykarǵı kórsetkishler analizi
30. 12. 2021 jıldaǵı «2022 jıl ushın Ózbekstan Respublikasınıń Mámleket byudjeti tuwrısında»gi Nızam qol qoyıldı. Bul Nızam Nızamshılıq palatası tárepinen 2021 jıl 26 noyabrde qabıl etilgen. Senat tárepinen 2021 jıl 15 dekabrde maqullangan. Belgileniwishe, Ózbekstan Respublikası atınan jáne onıń kepilligi astında tartılǵan mámleket qarızınıń summası jalpı ishki ónimdiń jıllıq prognoz kórsetkishinesalıstırǵanda 60% ten aspawı kerek. 2022 jıl ushın Ózbekstan Respublikası atınan jáne onıń kepilligi astında sırtqı qarızlardı tartıw boyınsha jıllıq imzolanadigan jańa pitimlerdiń sheklengen kólemi 4, 5 mlrd AQSh dolların quraydı. Nızamǵa muwapıq tómendegi salıqlar boyınsha tiykarǵı stavkalar ózgerislersiz qaldırildi:
QQS - 15%;
payda salıǵı - 15%;
fizikalıq shaxslardan alınatuǵın dáramat salıǵı - 12%;
aylanbadan alınatuǵın salıq - 4%.
Payda salıǵı stavkası 15%, dividendlar formasındaǵı payda boyınsha salıq stavkası 5% dárejesinde saqlanıp qolindi. Amortizatsiyaning jıllıq sheklengen norması hám investitsiyalıq chegirma muǵdarı ortasha 2 teńdeyge asıriladı. Salıq tólewshilerge zálel summasın kelesi dáwirlerge, zálel kórilgen salıq dáwirinen keyingi 10 jılǵa kóshiriw huqıqı beriledi. Bunda jámi kóshirilip atırǵan zálel summası ámeldegi salıq dáwirindegi salıq bazasınıń 60% idan aspawı kerekligi tuwrısındaǵı talap biykar etiledi.
Tábiyiy gazdı kirip qılıwda, sonıń menen birge import etilgen gazdı ishki bazarda realizatsiya qılıwda hákisiz salıǵı stavkası nolge teńlestiriledi. Óndiriwshi kárxanalar tárepinen suyultirilgan gazdı realizatsiya qılıw hákisiz salıǵınan azat etiledi. Bunnan tısqarı jer qa'ridan paydalanǵanlik ushın salıq stavkaları neft hám tábiyiy gaz boyınsha 10% ge shekem, altın hám mıs boyınsha - 7% ge shekem, volfram boyınsha - 2, 7% ge shekem, uran boyınsha - 8% ge shekem pasaytirildi. Sonıń menen birge avtomobildi satıp alıwda hám waqtınshalıq alıp kirisiwde tolıqnatuǵın jıynaw biykar etildi.
Fizikalıq shaxslar ushın ijara tólewiniń eń kem stavkaları belgilendi. Olar bınanı yamasa avtomobildi kireyge beriwden alınǵan dáramatlarǵa salıq salıwda qollanıladı.
2022 jıl ushın Konsolidatsiyalashgan byudjet deficitliginiń sheklengen muǵdarı jalpı ishki ónimdiń 3% i muǵdarında belgilendi. 2022 jılda konsolidatsiyalashgan byudjet dáramatları 254, 6 trln swm yamasa JIOnin’ 30, 3% i muǵdarında pragnozlang’an.
Byudjet deficitinin’ bo’listiriliw
JIO’nin’ Tikkeley bolmaǵan salıqlar boyınsha dáramat summası 73, 2 trln swm, sonday-aq QQS - 53, 3 trln swm, hákisiz salıǵı - 15 trln swm, bajıxana boji - 4, 8 trln swmni quraydı. Resurs hám mal-múlk salıǵı 25, 7 trln swmni quraydı. Konsolidatsiyalasqan byudjet ǵárejetleri 280, 13 trln swmni quraydı. Mámleket byudjeti ǵárejetleri 188, 91 trln swm, mámleket maqsetli fondları ǵárejetleri - 58,18 trln swm, Tikleniw hám rawajlanıw fondı qarjlarınıń sarıplanıwı - 7, 73 trln swm muǵdarında prognozlag’an. Byudjet shólkemleriniń byudjetten tısqarı fondları qarjlarınıń sarıplanıwı 14, 61 trln swm, sırtqı qarız esabınan mámleket programmalarına ǵárejetler bolsa - 10, 7 trln swmni quraydı. Byudjetti qáliplestiriwde barlıq rayonlar hám qalalar byudjetleriniń tastıyıqlanǵan ǵárejetleriniń 5% i jámiyetshilik pikiri tiykarında qáliplestirilgen ilajlardı finanslıq támiynlewge jóneltiriledi. Bunnan tısqarı, jergilikli byudjetler qosımsha dárekleriniń keminde 30% i jámiyetshilik pikiri tiykarında qáliplestirilgen ilajlardı finanslıq támiynlewge jóneltiriledi. 2022 jıl ushın byudjet hám nızam aqshalardı belgilengen jóneliste jumsawda nátiyjelilikti asırıw, jergilikli ózin ózi basqarıw shólkemleriniń wákilliklerin keńeytiw, byudjet turaqlılıǵındı támiyinlew, byudjet qamrovini asırıw hám byudjet qarjlarınıń bólistiriliwi ústinen jámiyetshilik qadaǵalawın kúsheytiw boyınsha usınıslardı óz ishine aladı.