Mаkrоiqtisоdiy mоdеllаr. Аsоsiy mаkrоiqtisоdiy mоdеllаrning qiyosiy tаhlili

ΔS

b = --------- 100

Δ Yd

Dеmаk, istе’mоl hаjmi аvtоnоm istе’mоlgа, tаsаrrufidаgi dаrоmаd hаjmigа vа istе’mоl hаjmining tаsаrrufidаgi dаrоmаd o’zgаrishigа tа’sirchаnligigа bоg’liq.

Jаmg’аrish grаfigini hаm istе’mоl grаfigigа o’хshаb аlgеbrаik ifоdаlаsh mumkin, ya’ni jаmg’аrish funktsiyasi quyidаgi ko’rinishgа egа:

S = -a + (1 -b) Yd

Istе’mоl vа jаmg’аrish hаjmigа tаsаrrufidаgi dаrоmаd dinаmikаsidаn tаshqаri quyidаgi оmillаr, to’g’rirоg’i bu оmillаrdаgi o’zgаrishlаr hаm tа’sir ko’rsаtаdi:

• 
  1. Uy хo’jаliklаri dаrоmаdlаri.
  
• 
  2. Uy хo’jаliklаridа to’plаngаn mulk hаjmi.
  
• 
  3. Bаhоlаr dаrаjаsi.
  
• 
  4. Iqtisоdiy kutish.
  
• 
  5. Istе’mоlchilаr qаrzlаri hаjmi.
  
• 
  6. Sоliqqа tоrtish hаjmi.
  

Dаstlаbki bеsh оmil tа’siridа istе’mоl vа jаmg’аrish grаfiklаri o’zаrо tеskаri tоmоngа siljiydi. Bu bеsh оmil tа’siridа jоriy tаsаrrufidаgi dаrоmаd tаrkibidа istе’mоl vа jаmg’аrish ulushi nisbаtlаri o’zgаrаdi. Sоliqqа tоrtish dаrаjаsining o’zgаrishi iхtiyordаgi dаrоmаd hаjmini o’zgаrtirgаni tufаyli uning tа’siridа istе’mоl vа jаmg’аrish grаfiklаri bir tоmоngа qаrаb siljiydi. Istе’mоl funktsiyasini аniqlаsh bоrsidаgi tаdqiqоtlаr, uning hаjmi shuningdеk 6)аhоlining dаrоmаdlаri hаjmi vа to’plаgаn mulki ko’lаmigа ko’rа tаbаqаlаnishi dаrаjаsi hаmdа 7) аhоlining sоni vа yoshigа ko’rа tаrkibigа hаm bоg’liqligini ko’rsаtdi.
Rаtsiоnаl kutish nаzаriyasi
Ratsional kutishlar nazariyasi bu makroiqtisodiyotda keng qo'llaniladigan tushuncha va modellashtirish uslubidir. Nazariya, shaxslar o'zlarining qarorlarini uchta asosiy omilga asoslanishiga olib keladi: ularning insoniy ratsionalligi, ular uchun mavjud bo'lgan ma'lumotlar va o'tmishdagi tajribalari.
Nazariya shuni ko'rsatadiki, odamlarning hozirgi kunda iqtisodiyotdan kutganlari, o'zlari, kelajakda iqtisodiyotning ahvoli qanday bo'lishiga ta'sir ko'rsatishga qodir. Ushbu ko'rsatma hukumat siyosati moliyaviy va iqtisodiy qarorlarga ta'sir qiladi degan fikrga ziddir.

• 
  Ratsional kutishlar nazariyasi, shaxslar o'zlarining qarorlarini insonning aql-idrokiga, ular uchun mavjud bo'lgan ma'lumotlarga va o'tmishdagi tajribalariga asoslanishiga olib keladi.
  
• 
  Ratsional kutishlar nazariyasi bu makroiqtisodiyotda qo'llaniladigan tushuncha va nazariyadir.
  
• 
  Iqtisodchilar kutilgan iqtisodiy omillarni, masalan inflyatsiya darajasi va foiz stavkalarini tushuntirish uchun ratsional kutish nazariyasidan foydalanadilar.
  
• 
  Ratsional kutishlar nazariyasi g'oyasi shundan iboratki, o'tgan natijalar kelajakdagi natijalarga ta'sir qiladi.
  
• 
  Nazariya, shuningdek, odamlar mavjud bo'lgan ma'lumotlarga asoslanib qarorlarni o'tgan tajribalari bilan birlashtirganligi sababli, ko'pincha ularning qarorlari to'g'ri bo'ladi, deb hisoblaydi.
  

Ratsional kutishlar nazariyasi - bu samarali bozor gipotezasining (EMH) asosi sifatida biznes tsikllari va moliya sohasida qo'llaniladigan taxminlar modeli.
Iqtisodchilar ko'pincha kutilayotgan inflyatsiya darajasi yoki boshqa har qanday iqtisodiy holatni tushuntirish uchun ratsional kutishlar doktrinasidan foydalanadilar. Masalan, ilgari inflyatsiya darajasi kutilganidan yuqori bo'lgan bo'lsa, unda odamlar buni boshqa ko'rsatkichlar qatori kelajakdagi inflyatsiya ham kutilganidan yuqori bo'lishi mumkin deb hisoblashlari mumkin.
Iqtisodiy nazariyada "kutish" g'oyasidan foydalanish yangi emas. 1930-yillarda taniqli ingliz iqtisodchisi Jon Maynard Keyns odamlarning kelajakka bo'lgan umidlarini belgilab qo'ydi, ularni "optimizm va pessimizm to'lqinlari" deb atadi - biznes tsiklini belgilashda markaziy rol.
Biroq, ratsional kutishlarning haqiqiy nazariyasi Jon F. Mut tomonidan 1961 yilda jurnalda chop etilgan "Ratsional kutishlar va narxlarning o'zgarishi nazariyasi" nomli ilmiy maqolasida, Ekonometrika. Mut bu atamani natija qisman odamlar kutgan narsaga bog'liq bo'lgan ko'plab stsenariylarni tavsiflash uchun ishlatgan. Nazariya 1970-yillarga qadar Robert E. Lukas, kenja va iqtisodiyotdagi neoklassik inqilob bilan shug'ullanmadi.
Kutishlar va natijalar bir-biriga ta'sir qiladi. O'tgan natijalardan hozirgi kutishgacha doimiy ravishda teskari aloqa oqimi mavjud. Takroriy vaziyatlarda kelajak o'tmishdagi rivojlanish yo'li barqaror bo'lishga intiladi va odamlar o'zlarining prognozlarini ushbu barqaror modelga moslashtirish uchun moslashadi.
Ushbu ta'limot Ibrohim Linkolnning: «Siz ba'zida ba'zi odamlarni, ba'zida esa ba'zi odamlarni aldashingiz mumkin, lekin siz hamma vaqt ham odamlarni alday olmaysiz. ”Deb yozdi.
Ratsional kutishlar nazariyasi nuqtai nazaridan Linkolnning bayonoti maqsadga muvofiqdir: Nazariya odamlarning ko'pincha prognozlash xatolarini qilishini inkor etmaydi, ammo bu xatolar doimiy ravishda takrorlanmasligini ko'rsatadi. Odamlar qarorlarni qo'lidagi mavjud ma'lumotlarga asoslanib, o'tgan tajribalari bilan birlashtirganligi sababli, ko'pincha ularning qarorlari to'g'ri bo'ladi. Agar ularning qarorlari to'g'ri bo'lsa, unda kelajak uchun xuddi shunday taxminlar paydo bo'ladi. Agar ularning qarori noto'g'ri bo'lsa, unda ular o'zlarining xatti-harakatlarini o'tmishdagi xatolar asosida tuzatadilar. Iqtisodiyot asosan modellar va nazariyalarga tayanadi, ularning aksariyati o'zaro bog'liqdir. Masalan, ratsional kutishlar iqtisodiyotdagi boshqa bir asosiy g'oya: muvozanat tushunchasi bilan tanqidiy aloqada bo'ladi. Iqtisodiy nazariyalarning to'g'riligi - ular kelajakdagi davlatlarni bashorat qilishda kerak bo'ladimi? - har doim tortishuvlarga sabab bo'ladi. 2007-2008 moliyaviy inqirozining sabablarini oldindan taxmin qilmaslik yoki echimini topmaslik bo'yicha mavjud modellarning munozarasi bunga misoldir. Iqtisodiy modellarda son-sanoqsiz omillar ishtirok etganligi sababli, hech qachon oddiy ishlamaslik yoki ishlamaslik haqida savol tug'ilmaydi. Modellar - kuzatilayotgan hodisalarni tushuntirishga mo'ljallangan haqiqatning sub'ektiv taxminlari. Modelning bashorati, u tushuntirishga intilayotgan asosiy ma'lumotlar va uning tenglamalarini keltirib chiqaradigan nazariyalar tasodifiyligi bilan ajralib turishi kerak.
Federal Rezerv 2008 yilgi moliyaviy inqiroz paytida iqtisodiyotga yordam berish uchun miqdoriy yumshatish dasturidan foydalanishga qaror qilganida, u istamay mamlakatga erishib bo'lmaydigan umidlarni o'rnatdi. Dastur foiz stavkalarini yetti yildan ortiq muddatga pasaytirdi. Shunday qilib, nazariyaga muvofiq, odamlar foiz stavkalari past bo'lib qolishiga ishonishni boshladilar.
Iqtisodiyot asosan modellar va nazariyalarga tayanadi, ularning aksariyati o'zaro bog'liqdir. Masalan, ratsional kutishlar iqtisodiyotdagi boshqa bir asosiy g'oya: muvozanat tushunchasi bilan tanqidiy aloqada bo'ladi. Iqtisodiy nazariyalarning to'g'riligi - ular kelajakdagi davlatlarni bashorat qilishda kerak bo'ladimi? - har doim tortishuvlarga sabab bo'ladi. 2007-2008 moliyaviy inqirozining sabablarini oldindan taxmin qilmaslik yoki echimini topmaslik bo'yicha mavjud modellarning munozarasi bunga misoldir.
Iqtisodiy modellarda son-sanoqsiz omillar ishtirok etganligi sababli, hech qachon oddiy ishlamaslik yoki ishlamaslik haqida savol tug'ilmaydi. Modellar - kuzatilayotgan hodisalarni tushuntirishga mo'ljallangan haqiqatning sub'ektiv taxminlari. Modelning bashorati, u tushuntirishga intilayotgan asosiy ma'lumotlar va uning tenglamalarini keltirib chiqaradigan nazariyalar tasodifiyligi bilan ajralib turishi kerak.
Federal Rezerv 2008 yilgi moliyaviy inqiroz paytida iqtisodiyotga yordam berish uchun miqdoriy yumshatish dasturidan foydalanishga qaror qilganida, u istamay mamlakatga erishib bo'lmaydigan umidlarni o'rnatdi. Dastur foiz stavkalarini etti yildan ortiq muddatga pasaytirdi. Shunday qilib, nazariyaga muvofiq, odamlar foiz stavkalari past bo'lib qolishiga ishonishni boshladilar.